Aleksander Gil (ur. 1943, Brzezinka) pochodzi z rodziny kolejarskiej, zamieszkałej podczas wojny nieopodal obozu koncentracyjnego w Brzezince. Członkowie rodziny byli świadkami bestialstwa strażników obozowych, a matka, Aleksandra Gil, pomogła więźniowi, który uciekł z obozu. W latach 50. Aleksander Gil uczęszczał do Zespołu Techników Rolniczych w Cieszynie, życie zawodowe związał z rolnictwem, pracował m.in. w Katowicach jako kierownik inwestycji w Zarządzie Transportu Wiejskiego. Działacz Polskiego Związku Niewidomych. Mieszka w Oświęcimiu.
[00:00:08] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1943 r. w Brzezince.
[00:00:39] Prezentacja rodziców: Aleksandry i Tadeusza oraz szóstki rodzeństwa.
[00:02:59] Ojciec przed wojną pracował na przejściu granicznym w Zebrzydowicach – przygotowania do ucieczki po wybuchu wojny – pomoc niemieckiego oficera (okazał się Austriakiem). Ojciec przed wojną robił makiety-zabawki, w których świnia w miejscu ryja miała twarz Hitlera – zachowanie wójta. Przestraszona matka chciała popełnić razem z dziećmi samobójstwo – interwencja sąsiadki. Pożegnanie znajomego oficera, który jechał na front – spotkanie z ojcem. Dzięki pomocy oficera rodzina znalazła się w Oświęcimiu, gdzie ojciec przyjechał zamknięty w szafie.
[00:12:19] Ojciec dostał pracę jako telegrafista – zastępca naczelnika stacji Trethan był jego przedwojennym kolegą. Pobicie ojca przez naczelnika – ojciec został przesunięty na inne stanowisko, a Niemiec skazany na dwa tygodnie obozu koncentracyjnego. Chrzestnym ojcem młodszego brata boh. został zastępca naczelnika stacji.
[00:16:00] Ojciec do końca wojny pracował na przetoku, widział na torach ludzkie odchody, w których były kosztowności. Po zakończeniu wojny pan Trethan został zabrany przez NKWD do przenoszenia zwłok w obozie koncentracyjnym. Pani Trethanowa przybiegła do ojca, który z grupą kolejarzy poszedł do NKWD, by wstawić się za kolegą.
[00:19:53] Stanowiska ojca podczas pracy na kolei. Mieszkańcy Oświęcimia czuli smród z krematoriów obozu koncentracyjnego oraz rowów, w których palono zwłoki. Przy paleniu zwłok pracowali Żydzi i jeńcy radzieccy. [+]
[00:24:41] Niemcy zrobili w Brzezince obóz jeniecki, w którym więźniowie pracujący w obozie umierali z głodu. Kanibalizm w obozie jenieckim.
[00:25:37] Rodzina mieszkała przy drodze prowadzącej do obozu koncentracyjnego w Brzezince. Rodzeństwo i matka widzieli moment zabicia rosyjskiego jeńca, który podniósł się z wozu wiozącego zwłoki. Matka szła z panią Trethanową przez most oświęcimski, przez most szła kolumna więźniów – reakcja matki, gdy esesman poszczuł więźnia psem. [+]
[00:30:03] Niedaleko domu był mur oddzielający strefę obozową, koło muru nie wolno było przechodzić. Po wojnie ojciec wybrał dom stojący za murem, w którym podczas okupacji mieszkał lekarz, Czech, który uciekł przed radziecką ofensywą. Ojciec wyremontował dom, po wojnie ulicom strefy obozowej nadano nazwy.
[00:33:20] Nastoletni boh. pomagał ciotce, która prowadziła kiosk spożywczy. Dzieciństwo i młodość w cieniu obozu. Refleksje na temat ludzkiej krzywdy.
[00:36:45] Po wyzwoleniu obozu zbierano z jego terenu ciała ofiar, by je pochować. Do pracy zabrano pana Trethana, którego sowieci uważali za Niemca – akcja kolejarzy, których zorganizował ojciec boh.
[00:38:38] Pewnego wieczoru pod nieobecność ojca do domu przyszedł człowiek w pasiaku. Matka ukryła go w piwnicy, dała mu ubranie, a spaliła pasiak, posypała schody pieprzem, po jakimś czasie mężczyzna wyszedł. Esesmani przeszukiwali domy, ale psy niczego nie zwęszyły. [+]
[00:41:56] Siostra Krystyna nosiła jedzenie tam, gdzie pracowali więźniowie – ucieczka przed strażnikiem. Przejawy wojennej traumy, wspomnienie głodu.
[00:46:43] Państwo Trethanowie pomagali rodzinie podczas okupacji. Po wyzwoleniu do domu przyszedł czerwonoarmista żądający alkoholu, który w szafce na środki piorące odkrył denaturat i mydło – skutki spożycia i spotkania z ojcem boh. Po wojnie w mieście był pomnik radzieckich żołnierzy – zajęcie obozu bez walki z Niemcami. [+]
[00:51:48] Dla Tomasza Rusinka, kolegi boh., najszczęśliwszym był dzień, gdy zobaczył zwłoki obozowego kapo. Różne postawy esesmanów, niektórzy pozwalali na podawanie żywności więźniom. Jeden z kapo pobił Tomasza Rusinka, gdy siostra dała mu jedzenie. Mordowanie więźniów przez kapo – powód jego stracenia.
[00:58:13] Wielu esesmanów było Ukraińcami i Łotyszami, wśród najgorszych kapo-oprawców był Żyd. Boh. spotkał w szpitalu mężczyznę, który znał z obozu Tomasza Rusinka i potwierdził opowieści o kapo. Tomasz Rusinek trafił do obozu na początku okupacji, po jakimś czasie wykupił go ksiądz z Jawiszowic.
[01:03:01] Po wojnie w domu wracano do okupacyjnych przeżyć. Rodzina wprowadziła się domu, w którym podczas okupacji mieszkał obozowy lekarz. Sąsiad Stepa, szabrownik, okradł rodzinę boh. – przykłady postaw podczas okupacji i po wojnie.
[01:11:05] Wspomnienia młodych lat – boh. pracował w kiosku prowadzonym przez ciotkę, uprawiał sport – pompki z kolegą na plecach.
[01:14:44] Zbrodnie popełnione na więźniach obozu, których świadkami byli członkowie rodziny. Po wojnie w Oświęcimiu osiedlali się ludzie, którzy przyjechali do pracy. Brat dostał nakaz pracy w Knurowie, drugi brat, zegarmistrz, także wyjechał do Knurowa. Rozwój Oświęcimia po wojnie. Pozostałości wojny – bunkry w mieście.
[01:20:45] Przyjście do mieszkania uciekiniera z obozu – pomoc matki. Wspomnienie kolegi Tomasza Rusinka, więźnia obozu. Opinia na temat Józefa Cyrankiewicza i Witolda Pileckiego.
[01:25:26] Ojciec podczas okupacji słuchał radia, po wojnie zagłuszanej Wolnej Europy – złapanie i pobicie ubeka, który podsłuchiwał pod oknem. Ojciec po wojnie był kierownikiem zaopatrzenia węzła kolejowego, jeden z pracowników znalazł broń myśliwską, ktoś doniósł i UB zabrało ojca na przesłuchanie – przejazd gazikiem przez miasto.
[01:32:10] W mieście działała tajna organizacja młodzieżowa, do której należał brat boh. – jego aresztowanie i przesłuchania przez UB. Ojciec był legionistą, ale nie rozmawiano o tym w domu. Boh. dorabiał podczas nauki w technikum robiąc kolegom rysunki techniczne, skutki dwójki z polskiego i utraty połowy stypendium. Do szkoły przyjechała matka z pieniędzmi – przykre dla boh. konsekwencje jej rozmowy z nauczycielem języka rosyjskiego. Przebieg egzaminu komisyjnego z rosyjskiego – reakcja nauczyciela rysunku Emila Bojdy.
[01:41:55] Pytania na egzaminie maturalnym. Perypetie z nauczycielem języka rosyjskiego prof. Tiolko, którego przeniesiono do Warszawy. Boh. był uczniem Zespołu Techników Rolniczych w Cieszynie, które mieściło się w budynkach przeniesionej do Olsztyna Wyższej Szkoły Gospodarstwa Wiejskiego – wspomnienie nauczycieli. Funkcje pełnione w internacie i po skończeniu szkoły.
[01:48:41] Powód wstąpienia do partii – reakcja ojca. Wystąpienie boh. na jednym z partyjnych zebrań. Polecenie założenia Solidarności w zakładzie, znajomość z działaczami partii. Spotkanie z Millerem, Pawlakiem – starania, by Związek Niewidomych przejął budynki po Armii Czerwonej.
[01:55:53] Boh. nie śni o wojnie, ale śni mu się głód. Powody postępowanie rodziców i siostry podczas okupacji. Opinia na temat współczesnego żebractwa. Satysfakcja z dawania, życie ze skromnej emerytury.
[02:01:32] Podczas palenia zwłok w domu było czuć swąd. Ojciec widział na dworcu wagony z więźniami jadącymi do obozu – zastrzelenie niemieckiego oficera, który zareagował na wołanie z jednego z wagonów. [+]
[02:05:18] W domu kolejarskim mieszkała kobieta, która zadawała się z Niemcami i Ukraińcami, jej mąż był w niemieckim wojsku. Sąsiadka Ćwiklicka, będąc w ciąży, trafiła do obozu na skutek donosu – pracując w ogrodzie rzuciła marchewkę za ogrodzenie – reakcja esesmanki.
[02:13:56] Szwagier boh. jako nastolatek pracował w kopalni. Siostra po wojnie mieszkała na osiedlu dla obsługi obozu. Cyrankiewicz przekazał teren Brzezinki Żydom.
[02:16:05] Szkoła w latach powojennych – wszawica u dzieci, koleżanka z Brzezinki mieszkała w domu zbudowanym z obozowych baraków – zachowanie nauczycielki, gdy odkryto, że dziewczynka ma wszy. Kominy z baraków rozbierano na budulec, w domach były karaluchy i pluskwy. [+]
[02:21:00] Do domu boh. dokwaterowano wielodzietną rodzinę przedwojennego wójta Czarnika. Lokator przywiózł płyty w rozbieranych baraków i w domu pojawiły się pluskwy i karaluchy. Sąsiad postawił szopy z rozbieranych baraków i hodował krowy.
[02:23:14] Powody, dla których rodziny ze sobą nie rozmawiały. Sąsiad Czarnik handlował końmi, po transakcji z czerwonoarmistami do domu przyszło NKWD – interwencja ojca. Żołnierze Armii Czerwonej i zegarki. Zachowanie i wygląd kałmuków.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.