Alicja Gienc z d. Paulus (ur. 1935, Krzemieniec) – córka wojskowego, pracownika Rejonowej Komendy Uzupełnień w Krzemieńcu, który ukrywał się po wkroczeniu Armii Czerwonej na Kresy w 1939 r. Matka i córka przeżyły sowiecką oraz niemiecką okupację dzięki pomocy Ukraińca Moisieja Skakalskiego, miejscowego fotografa, który jesienią 1943 roku zorganizował ich ucieczkę do Zwierzyńca. Po wojnie Alicja Gienc zamieszkała wraz z matką w Zamościu, gdzie ukończyła szkołę podstawową. Po ukończeniu szkoły we Wrocławiu pracowała w Karpaczu jako laborantka medyczna, po ślubie wróciła do Zamościa, gdzie w służbie zdrowia przepracowała 35 lat.
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1935 r. w Krzemieńcu.
[00:01:00] Boh. była przed wojną z ojcem w żydowskiej szkole, a także w Liceum Krzemienieckim, gdzie stało duże popiersie Piłsudskiego. Jako dziecko bawiła się z rówieśnikami Żydami i Ukraińcami.
[00:01:50] Ojciec pracował w Rejonowej Komendzie Uzupełnień, po wejściu sowietów do Krzemieńca ukrywał się. Matka, obawiając się deportacji, suszyła chleb i przygotowała boh. woreczek z dokumentami. Matka szyła dla Rosjanek, żon wojskowych. Zaopatrzenie w sklepach podczas sowieckiej okupacji – głód. Pomoc Ukraińca Moisieja Skakalskiego, który był fotografem – wspólne święta. Napięcia między Polakami a Ukraińcami. Propaganda sowiecka podczas świątecznej zabawy – cukierki „od Stalina”.
[00:06:15] Powody osiedlenia się rodziny w Krzemieńcu. Boh. widziała jeńców prowadzonych przez Niemców, siostra pana Skakalskiego dała jeńcom wody, a matka przyniosła chleb. Niemcy chcieli rozstrzelać rodzinę boh. i Skakalskich – ucieczka z domu. Pan Skakalski ostrzegł matkę przed zagrożeniem ze strony Ukraińców. [+]
[00:10:44] Boh. widziała żydowskiego lekarza, który został uderzony kijem przez chłopaka, Ukraińca. Lekarz podał truciznę członkom swojej rodziny.
[00:12:35] Niemcy zmusili mieszkańców miasta do wzięcia udziału w ekshumacji zwłok więźniów, zamordowanych na terenie więzienia przez Rosjan wycofujących się w 1941 r. – przeżycia boh. [+]
[00:13:50] Ciotka zgubiła obrączki na cmentarzu. Kobieta, która je znalazła, nie oddała ich ciotce tylko komendantowi miasta, Niemcowi – rozmowa ciotki z komendantem. [+]
[00:16:08] Pan Skakalski skontaktował rodzinę z kolejarzem, Ukraińcem, który obiecał pomoc w wyjeździe do Generalnego Gubernatorstwa – wyjazd w 1943 r., kontrola w przedziale. Przyjazd do Zwierzyńca. [+]
[00:19:40] Przystanek w Brodach, gdzie rodzinie pomogli Ukraińcy, których wskazał znajomy kolejarz. Podczas pobytu wyrobiono lewe papiery – wyjazd do Zwierzyńca, kontrola dokumentów. Spotkanie z wujem. [+]
[00:22:15] Rodzina mieszkała u Skakalskich od 1939 do września 1943 r. Podczas okupacji matka zajmowała się szyciem – sukienka dla Żydówki. Boh. poszła powiedzieć, że sukienka jest gotowa do miary, ale zastała pusty dom. [+]
[00:24:55] Dziecięce zabawy, zmiana nastawienia ukraińskich rówieśników.
[00:26:00] Pan Skakalski mieszkał z rodziną, wspólne święta. Relacje polsko-ukraińskie. Chora koleżanka boh. została wraz z rodziną deportowana do ZSRR i zmarła podczas podróży.
[00:28:45] Koło domu w Zwierzyńcu był niemiecki magazyn z żywnością, strażnik rozmawiał z boh. Pewnego dnia przyniósł matce paczkę z jedzeniem, wyjeżdżając z miasta pożegnał się. Podczas walk w 1944 r. dom został spalony.
[00:32:00] Ojciec pracował w Rejonowej Komendzie Uzupełnień, w 1939 r. uciekł przed Rosjanami i już nie wrócił do domu.
[00:33:32] Po wyzwoleniu rodzina przyjechała do Zamościa i boh. rozpoczęła naukę w trzeciej klasie.
[00:34:54] Rodzice znali się z państwem Skakalskimi sprzed wojny, wspólne mieszkanie podczas okupacji. Boh. widziała, jak ukraiński chłopak pobił żydowskiego lekarza. Skakalscy pomagali rodzinie finansowo, zorganizowali też ucieczkę z Wołynia. W 1965 r. boh. odwiedziła państwa Skakalskich – współczesna działalność córki boh. w Krzemieńcu.
[00:38:54] Po wyzwoleniu rodzina przeprowadziła się do Zamościa. Matka zajmowała się szyciem, po jej śmierci w 1949 r. boh. zajęła się ciotka. Rodzice spotkali się po wojnie, ale ojciec nie wrócił do domu i nie pomagał rodzinie.
[00:41:25] Rodzice znali Skakalskich sprzed wojny – pomoc podczas okupacji, wspólne mieszkanie w domu Skakalskich do 1943 r. Obecnie żyją wnuki Moisieja Skakalskiego, córka boh. utrzymuje z nimi kontakt.
[00:45:33] Rozważania na temat dobrych ludzi. Boh. opiekowała się siostra pana Skakalskiego – wspólne mieszkanie w domu Skakalskich, obchodzenie świąt katolickich i prawosławnych. Córka Skakalskich pracowała po wojnie, podobnie jak boh., jako laborantka medyczna. Boh. przepracowała w służbie zdrowia 35 lat, po ukończeniu szkoły we Wrocławiu pracowała w Karpaczu, po ślubie przeprowadziła się do Zamościa.
[00:51:25] Ojciec pracował w RKU, po wejściu sowietów uciekł z Krzemieńca. Przed wojną matka zajmowała się domem. Wuj zmarł w 1935 r. i ciotka do wybuchu wojny otrzymywała po nim rentę.
[00:52:32] Dom w Zwierzyńcu spłonął, podczas pożaru miasta i walk w 1944 r. rodzina uciekła do lasu – ostrzał z katiuszy. Czerwonoarmiści dali kobietom suszoną rybę.
[00:53:48] W Zamościu rodzina dostała trzypokojowe mieszkanie, ale dwa pokoje matka musiała odstąpić rosyjskiemu pułkownikowi – dzięki jego pomocy udało się przewieźć rzeczy zostawione w Krzemieńcu u państwa Skakalskich. [+]
[00:55:36] Po wkroczeniu Niemców do Krzemieńca boh. musiała wraz z matką i innymi mieszkańcami miasta oglądać zwłoki więźniów zabitych przez wycofujących się Rosjan.
[00:56:37] Państwa Skakalscy uratowali boh., matkę i ciotkę, po wojnie oddali ich rzeczy zostawione w Krzemieńcu. Przed wyjazdem pani Zina Skakalska podarowała podpisane zdjęcie. Rodzina zabrała fotografie w podręcznym bagażu. Po wojnie rodziny utrzymywały kontakt listowny.
[01:01:50] Rozważania na temat współczesnej polsko-ukraińskiej historii i dobrych ludzi.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.