Teresa Byczkowska z d. Plichta (ur. 1927, Chmielno) opowiada o dzieciństwie i dorastaniu w kaszubskiej rodzinie. Jej rodzice podpisali Niemiecką Listę Narodowościową, ona zaś wstąpiła do Związku Niemieckich Dziewcząt (Bund Deutscher Mädel) – żeńskiego odpowiednika Hitlerjugend. Po wojnie, mając 18 lat, założyła pierwsze przedszkole w Chmielnie, w którym przepracowała niemal całe swoje zawodowe życie. Uważana za lokalną liderkę i nestorkę edukacji w gminie Chmielno i na Kaszubach.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w Chmielnie w 1927 r.
[00:00:47] Przygotowania do wybuchu wojny – boh. jako uczennica szkoły powszechnej jeździła do sąsiedniej wsi Zawory, by kopać rowy. Niedaleko domu boh. stała artyleria i rodzina przeprowadziła się do sąsiadów, państwa Stenclów, gdzie była większa piwnica. W okolicy nie było walk i rodzina wróciła do domu.
[00:04:25] Rodzice mieli kilkunastohektarowe gospodarstwo, hodowano gęsi, które zimą sprzedawano. Boh. miała brata i cztery siostry, wszyscy pomagali w gospodarstwie – sprzedaż jajek w sklepie w Chmielnie. Ojciec był sołtysem – wydawanie zaświadczeń dla gospodarzy, którzy chcieli zabić świnie, działalność w Ochotniczej Straży Pożarnej.
[00:11:31] Boh. pasła z siostrą gęsi i krowy, starsza siostra przynosiła im obiad. Powroty do domu podczas deszczu.
[00:16:11] Na poczcie pracował Niemiec, do jego córki boh. chodziła piec ciastka. Powód podpisania przez rodziców volkslisty III grupy (Eingedeutschte). Dwie rodziny, które nie podpisały volkslisty, zostały wywiezione do obozów w Dachau i Stutthofie.
[00:20:22] W Chmielnie tylko naczelnik poczty był Niemcem. Nauczyciel Grzędzicki uczył polskiego i niemieckiego, w połowie września 1939 w szkole zaczął uczyć nauczyciel-Niemiec.
[00:21:57] Wrzesień 1939 – pierwsze spotkanie z Niemcami, którzy szli do restauracji Skrzypkowskiego. Podczas okupacji we wsi był posterunek niemieckiej policji. Mundury niemieckiego nauczyciela, hitlerowskie powitanie przez uczniów. Boh. chodziła na korepetycje z niemieckiego do pana Grzędzickiego i zapisała się do Hitlerjugend – powody tej decyzji. Kary za brak zaciemnienia w oknach. Podczas okupacji zbudowano barak, w którym mieściło się przedszkole dla chłopskich dzieci. Przedszkolanki były Niemkami z Gdańska. [+]
[00:29:03] W 1945 r. boh. dowiedziała się, że w Chmielnie będzie przedszkole. Nastroje podczas niemieckiej okupacji, większość mieszkańców wsi podpisała volkslistę.
[00:30:50] Wieści o zbliżaniu się frontu – rodzina uciekła do wuja, który mieszkał poza wsią. Powrót do domu po wkroczeniu Armii Czerwonej – rodzina zatrzymała się w pomieszczeniach dla robotników, ponieważ dom zajął radziecki sztab. Pomoc Polaka, który podczas okupacji nie podpisał volkslisty, ukrywanie się dzieci w sianie. Wspomnienie radzieckich oficerów. [+]
[00:39:55] Boh. słyszała, że Rosjanie więzili młode kobiety, które przywieźli z innych wsi.
[00:41:00] W 1945 r. boh. dowiedziała się, że w Chmielnie będzie przedszkole i wyjechała na kurs do Sopotu – zniszczenia w mieście, warunki podczas kursu dla przedszkolanek, przyjazdy na niedzielę do domu. [+]
[00:46:00] Boh. chciała otworzyć przedszkole od 1 września 1945 – pokój na strychu, który boh. sama urządziła. Jedzenie dla dzieci. Boh. przygotowała ze swoją grupą przedstawienie, które wystawiono w styczniu 1946 – uzyskanie funduszy na działalność. [+]
[00:50:05] W domu boh. mówiono przed wojną po kaszubsku, w szkole po polsku. Wspomnienie szkolnego kolegi, rybaka i męża, który pochodził ze wsi Wygoda.
[00:53:25] Podczas okupacji w szkole mówiono po niemiecku, ale po wyjściu ze szkoły po kaszubsku. Wspomnienie niemiecko nauczyciela, którego trzeba było pozdrawiać hitlerowskim „Heil Hitler”.
[00:54:54] Boh. załatwiła przekazanie dla przedszkola baraku wybudowanego przez Niemców – organizacja placówki. Wizyta inspektora Pietraszkiewicza. Boh. uczyła się zaocznie w Liceum Pedagogicznym dla Wychowawczyń Przedszkoli w Lęborku. Uroczystości w przedszkolu.
[01:02:50] Spotkania z kolegą, który miał motor, dwie krowy i chciał się ożenić, boh. wybrała na męża Bronisława, milicjanta pochodzącego ze wsi Wygoda Łączyńska – ślub w 1951 r.
[01:07:10] Boh. pracowała do emerytury w przedszkolu w Chmielnie – powód odejścia na wcześniejszą emeryturę. Boh. będąc emerytką pracowała w szkolnej bibliotece. Pożar domu, w którym zginęło dziecko sąsiadów. Budowa nowego domu w 1982 r.
[01:12:38] Boh. nie pamięta wydarzeń związanych ze stanem wojennym. Wspomnienia pracy w przedszkolu.
[01:14:32] Mąż był milicjantem w Chmielnie – stosunki z ojcem boh. Żarty z polskiego milicjanta. Powojenne stosunki we wsi z tymi mieszkańcami, którzy nie podpisali volkslisty. Stosunki z Niemcami podczas okupacji.
[01:17:44] Przyrodni brat [Antoni Plichta] mieszkał z żoną, Reginą z d. Stencel, w Chmielnie. Podczas okupacji brat pracował w Urzędzie Gminy. W domu Stenclów ukrywała się Żydówka, Eliza Pintus, która przed wojną mieszkała w Chmielnie, a po wojnie wyjechała do Berlina.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.