Jaroń Ryszard Józef

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1339

18 października 2020, Żyrardów

1:25

Ryszard Józef Jaroń (ur. 1928, Działki k. Żyrardowa) pochodzi z wielodzietnej rodziny. Jego ojciec pracował jako stolarz w zakładach tramwajowych w Warszawie, dorabiając we własnym warsztacie. W pierwszych latach okupacji niemieckiej pan Józef chodził do szkoły podstawowej w Wiskitkach i tam rozpoczął działalność konspiracyjną, przyjmując pseudonim „Lisek”. Jego wychowawcą był Benedykt Karlicki „Piłat”, działacz ruchu oporu w Okręgu AK „Żaba”. Na polecenie „Piłata” pan Józef przenosił pod wskazane adresy listy i meldunki, a także prowadził działania wywiadowcze. Zaprzysiężony 10 czerwca 1943 r., służył w V kompanii 23 plutonie (tzw. wiskickim) Okręgu AK „Żaba”, dowodzonym najpierw przez Józefa Holca (do jego aresztowania w czerwcu 1944 r.), a później przez Jana Sokołowskiego – „Sęka”. Po wojnie zrobił maturę i podjął pracę w Zakładach Przemysłu Pończoszniczego „Stella” w Żyrardowie. 29 sierpnia 1954 r. w Skierniewicach wziął ślub z Teresą Polak „Małą”, która w czasie okupacji była łączniczką i sanitariuszką Obwodu AK „Sroka”. Przez 20 lat był ławnikiem w sądzie okręgowym oraz w sądzie wojewódzkim w Warszawie. Przez 15 lat był przewodniczącym Rady Zakładowej w „Stelli”, w komisji nadzorczej w ZUS-ie. Uhonorowany Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi oraz wieloma innymi odznaczeniami, w 2002 roku awansowany do stopnia porucznika. Jest aktywnym członkiem środowiska kombatantów okręgu „Żaba” w Żyrardowie w ramach Światowego Związku Żołnierzy AK.
więcej...
mniej

[00:00:05] Boh. pochodzi z wielodzietnej rodziny, miał sześć sióstr i brata, który się utopił. Ojciec był stolarzem, miał własny warsztat, a także pracował w warsztatach tramwajów warszawskich, rodzina żyła w miarę dostatnio. Mama prowadziła dom. Szkoła w Wiskitkach – do 7 klasy. Z domu w Działkach chodzili pieszo, musieli się wzajemnie przenosić przez błoto.
[00:04:00] Wybuch wojny – w drodze do szkoły ostrzał z przelatujących samolotów – boh. schronił sie w rowie z siostrą. W szkole bułeczki na drugie śniadanie. Wybuchy bomb w okolicy – bombardowanie dworca i torów kolejowych. Droga nr 50., kopanie okopów u sąsiada, schrodnienie w rowie w lesie między Żyrardowem a Guzowem.
[00:08:00] Mama boh. prosiła żołnierzy stacjonujących w lesie z karabinem o odejście. Oficer polski puścił wolno konia Maciusia, nadejście Niemców, pistolet znaleziony przy siodle – za karę ustawienie rodziny boh. pod murem pod bronią jak do egzekucji. Żołnierze polscy poddali się Niemcom do niewoli, zostali zabici. Masowe niszczenie domów i obejść przez hitlerowców.
[00:11:13] Początek okupacji – przybycie Niemców. Polscy żołnierze w lesie zabrali chleb upieczony przez mamę. Dalsza nauka w szkole w Wiskitkach podczas okupacji. W ostatniej klasie (13 lat) nauczyciel Karlicki ps. „Piłat” wciągnął boh. w działalność opozycyjną – jako łącznika.
[00:15:45] W Wiskitkach Schupo aresztowało nauczyciela Trzeciaka, zniknięcie Karlickiego. Siatka konspiracyjna, spotkania odbywały się u fryzjera. Niemiec Cierpiński zmienił nazwisko na Leitner, był pod obserwacją AK – miał zabić kogoś za kradzież węgla Warszawie. Ostrzeżenie wójta Klemke.
[00:21:38] Napad na konwój wiozący pieniądze na wynagrodzenia dla pracowników zakładów lniarskich – Leitner doniósł o tym Niemcom. Podczas strzelaniny zginął jeden akowiec i jeden Niemiec, partyzanci zabrali pieniądze. Zamordowanie Leitnera i jego rodziny (6 osób) przez partyzantów, spalenie jego gospodarstwa. [+]
[00:24:30] W drodze do szkoły boh. mijał dom Cierpińskiego/Leitnera – obserwował, co się tam dzieje. Potajemny pogrzeb na cmentarzu.
[00:27:14] Przyjazd Niemców z karabinami maszynowymi na Działki. Stanisław Bodych rozkazał powiadomić Karlickiego o ruchach Niemców – boh. był łącznikiem.
[00:30:07] Nakaz kopania okopów. Łapanka do wywózki na roboty do Niemiec trzech sióstr boh. – interwencja matki w obozie przejściowym przy ul. Skaryszewskiej, zwolnienie najmłodszej siostry. [+]
[00:32:54] Ciężkie życie podczas okupacji – zbieranie kłosów po żniwach i suszenie, kręcenie śruty, zupa, placki z buraków cukrowych. Wywiezienie boh. do kopania okopów do Sochaczewa – ucieczka z kolegą z ciężarówki. Pomoc kobiety Grzelakowej, chleb ze smalcem, powrót piechotą do domu.
[00:38:42] Jabłka od węgierskich żołnierzy. Po wojnie Sokołowski wywieziony pociągiem na Syberię, rozstrzelany po drodze (przez UB). Karlicki pozostał partyzantce, boh. był jego łącznikiem – od 13. roku życia, pseudonim „Lisik”, oddział „Żaba” (200 osób), obwód „Bażant”.
[00:44:23] Wystąpienie weteranów AK ze ZBoWiD-u. Nieznany jest los wywiezionego nauczyciela Trzeciaka. Bernard Karlicki zmarł po wojnie. Tadeusz Sokołowski bezpośrednio podlegał pod rząd polski w Londynie. Okoliczności jego śmierci ujawniła prasa, futro odesłane żonie.
[00:48:20] Obie siostry wróciły w Niemiec po wojnie. Ojciec w czasie okupacji pracował, miał mieszkanie i warsztat na Woli przy ul. Wolskiej 124. Rodzina przed powstaniem mieszkała w Żyrardowie, 6 sierpnia 1944 ojciec zabrał piłę i hebel i udawał, że wraca do domu. Na podwórku ich mieszkania Niemcy dokonali egekucji 3 tys. cywilów z Woli. [+] Kolega ojca był w służbie pomocniczej usuwającej ciała zamordowanych. Wybuch granatu w warszatcie ojca.
[00:52:27] Rodzice nie wiedzieli, że boh. działał w konspiracji. Powrót ojca do domu, opowiadanie o powstaniu warszawskim. Boh. przygotowywał się do walki zbrojnej, miał pistolet vis, trzymał go w skrytce pod strzechą. Mama oddała go władzom po wojnie.
[00:56:08] W czasie okupacji w Żyrardowie stacjonowała żandarmeria oraz okrutne Schupo – wywozili aresztowanych do Międzyborowa i lasu Radziejowskiego, rozstrzelali wiele osób. Łączniczka AK przechowywała w sklepie radiostację, Gdy aresztowano Paprzyckiego, członka oddziału, wydał ją podczas tortur – ślad po niej zaginął. Wydał też Niemcom innych członków oddziału, otwarcie współpracował z Niemcami. Został zastrzelony przez AK na rynku w Żyrardowie. Dziewczyna miała pseudonim „Niezłomna” [„Nieugięta”?].
[01:00:16] [Przed wojną] W klasie było po 12 Polaków i Żydów, w Wiskitkach żyło wielu Żydów, liczne bijatyki z nimi. Zamożni Kurbicze mieli sklep z mięsem i wędlinami, wielu było biednych: Haberman, pracownik tartaku. Żydzi zajmowali się drobnym handlem. Wywożenie Żydów do getta, szaber w pożydowskich mieszkaniach. Dokuczanie Żydom podczas obrządków religijnych. Nikt z nich się nie uratował.
[01:04:48] Publiczna egzekucja czternastu osób pod murem Zakładów Lniarskich. [+]. Pogrzeb Holca, pobitego i zastrzelonego przez Niemców. Wyroki na Niemcach wykonywał Skrowaczewski, zabił m.in. Funka. Fryzjer Skoneczny.
[01:11:15] Koniec wojny, wjazd czołgów radzieckich, silne walki, trupy Rosjan na ulicy, rozbite czołgi, pijane wojsko [+]. Ojcu ukradziono zegarek.
[01:15:50] W czasie wojny boh. pracował w Załadach Lniarskich w dziale bawełny, a po wojnie w pończoszarni zakładów pończoszniczych. Zakończenie działalności konspiracyjnej, ujawnienie. Siostry: Teresa, Jadwiga, Krystyna, Ziuta.
[01:19:15] Boh. pracował w związku zawodowym włókniarzy, przewodniczył radzie zakładowej w pończoszarni. Strajki sierpniowe, powstanie „Solidarności”.
[01:21:45] Największy strach był podczas wkraczania Niemców na początku wojny – gdy stali pod murem po znalezieniu pistoletu. Nie wierzono, że Polska może się obronić. Broń porzucona przez żołnierzy polskich w lesie, rozstrzelanie 4 polskich żołnierzy.
więcej...
mniej

Łapińska Iga

FREITAG Iga Łapińska

Instytut Pileckiego

Film