Stanisław Zaborowski (ur. 1952, Brzeście) jako pracownik zakładów drzewnych Sławodrzew w Sławnie zaangażował się w sierpniu 1980 roku w działalność w NSZZ „Solidarność”. Przy komisji zakładowej pełnił funkcję skarbnika i archiwisty. Po wprowadzeniu stanu wojennego był inwigilowany przez funkcjonariuszy bezpieki, organizował pomoc dla internowanych działaczy „S”.
[00:00:10] Bohater pochodzi z rodziny opozycyjnej. Brat ojca był w Armii Krajowej, za co spędził 8 lat w więzieniu. Drugi brat Wacław [Władysław?] ukrywał się. Boh. chodził do szkoły podstawowej w Żukowie, a potem zawodowej w Słupsku.
[00:01:20] Po odbyciu służby wojskowej boh. rozpoczął pracę w „Sławodrzewie” [w Sławnie]. Rozpoczął też naukę w technikum elektromechanicznym, gdzie zdał maturę.
[00:02:00] W 1976 r. ożenił się. Wydarzenia radomskie. W 1980 r. zawiązała się grupa inicjatywna: Andrzej Wulczyński, Andrzej Polilejko, Czesław Wolko i Leszek Lewandowski, którzy zapisywali ludzi do „Solidarności”. Boh. był 42 na liście.
[00:03:20] Wybieranie struktur „S” w zakładzie boh., gdzie został wiceprzewodniczącym komisji oddziałowej, przewodniczącym był Zdzisław Figura. Przewodniczącym komisji zakładowej został Jan Arcisz, dawny aktywny członek PZPR.
[00:05:00] Po wprowadzeniu stanu wojennego Arcisz odszedł i przewodniczącym został Jerzy Sekuła. 14 grudnia [1981] boh. zorganizował strajk na wydziale. Dyr. Wulczyński próbował zażegnać strajk.
[00:07:00] Przyjazd wojska, rygory stanu wojennego – zatrzymanie akcji „S”. Próba organizacji struktur podziemnych, której trzonem byli: Antoni Bućko, Paweł Barański, Jerzy Sekuła, Mieczysław Posmyk, Marek Cyranowski. Boh. był skarbnikiem i archiwistą. Dawne konto „S” zostało zamrożone.
[00:09:35] Edward Müller „ożywił” działalność podziemia, dostarczał bibułę z Gdańska, w Sławnie była skrzynka kontaktowa. W 1984 podpisano petycję do przewodniczącego rady państwa o uwolnienie więźniów politycznych.
[00:11:00] Boh. i pierwszych z listy wzięto na przesłuchanie. Przesłuchiwał ich p. Litwin. W 1985 z pracy zwolnił się Sekuła, Barański i Posmyk, z głównych działaczy w zakładzie został boh. i Antoni Bućko.
[00:13:00] Barański otworzył prywatny biznes, Sekuła i Posmyk przeszli do firmy Nortbau [Interbau-Nord]. Charakterystyka firmy. Działalność podziemna boh., dystrybucja bibuły i szyfrowanie dostaw. System szyfrowania.
[00:15:20] W 1987 boh. chciał wyjechać z sąsiadem do pracy w Niemczech, ale nie dostał paszportu. W 1988 wyjechał za granicę brat boh.
[00:17:00] W 1985 r. ufundowanie gabloty ze zdjęciami upamiętniającej śmierć ks. Popiełuszki. W 1987 r. nakrycie przez SB spotkania zorganizowanego przez Edwarda Müllera.
[00:19:35] W 1989 E. Müller dał upoważnienie A. Bućce do zakładania struktur w Sławnie, tj. 15. okręgu. W nowym związku Bućko jest przewodniczącym, boh. - zastępcą a Mirek Rut - członkiem.
[00:20:35] Wraz z początkiem obrad Okrągłego Stołu [6 luty '89] w „Sławodrzewie” zaczęto organizować struktury, inicjatywę trzyma 7 osób, trwa to do wyborów w '89. Pierwszym przewodniczącym jest Krzysztof Górski, boh. jest jego zastępcą i delegatem na zjazd.
[00:21:45] Tworzone Komitety Obywatelskie budowano z członków „S”. Boh. zostaje wiceprzewodniczącym komisji okręgowej, z KO dziękują mu: Müller, Jan Król i Henryk Grządzielski.
[00:22:35] W '90 boh. zostaje łącznikiem terenowym Lecha Wałęsy na Sławno, jego upoważnienie podpisał Jacek Merkel, w Słupsku tę funkcję pełniła Teresa Krasowska.
[00:23:00] Data i miejsce urodzenia boh., imiona rodziców. Życie boh. w Brześciu w latach 50.-60. gdzie wychowywał się w patriotycznym domu, wiedział o Katyniu i Piłsudskim. Jego stryj Wacław uciekł z obławy, również od niego boh. uczył się o wolnej Polsce.
[00:24:40] W latach 70. miały miejsce rozruchy gdańskie i słupskie. Boh. odbywał wówczas w Słupsku praktyki. Przed jego zakładem stało ZOMO, które pobiło starszych pracowników chcących opuścić zakład. Zajścia na pl. Zwycięstwa. Postać prof. Łacha. Bicie MO przez tłum.
[00:27:15] Rozruchy z placu przetoczyły się na ul. Zwycięstwa, potem pod siedzibę Komitetu Miejskiego PZPR. Partyjni wyszli ze swojej siedziby z drewnianymi pałami. Dalszy przebieg rozruchów.
[00:30:15] Rodzice boh. prowadzili gospodarstwo rolne. Z Brześcia wysiedlono całą ludność niemiecką. Ojciec boh. pochodził spod Warszawy, a matka z Przedborza (kieleckie), przyjechała do Sławna, gdzie dostała przydział na dom, w którym mieszkała jeszcze Niemka z pięciorgiem dzieci, jej nieobecny mąż był członkiem Volkssturmu.
[00:32:20] Ojciec boh. był przez trzy lata w niewoli niemieckiej. Po powrocie dołączył do braci w Sławnie i spotkał matkę boh. Niemka czekała na powrót męża z wojny. Po trzech latach matka boh. zobaczyła jego zdjęcie i opowiedziała historię zamordowania go przez Rosjan. [++]
[00:34:45] Mąż-Niemiec dał chleb kobietom kopiącym okopy. Polacy próbowali go uratować. Matka pojechała z Niemką na miejsce śmierci jej męża, wykopały ciało i żona wzięła jego nieśmiertelnik. Potem wyjechała z dziećmi do Niemiec. [++]
[00:36:20] Boh. służył w wojsku w kompanii desantowej (niebieskie berety). Do „Solidarności” zapisywało się dużo działaczy partyjnych, ich intencje były nieznane. W MKK (Międzyzakładowa Komisja Koordynacyjna) członkami byli prawie sami „partyjni”.
[00:37:40] Przebieg strajku w „Sławodrzewiu” w 1980 r. i kształtowanie się związku. MKK mieściło się w zakładzie boh., gdzie pracował na stanowisku elektromechanika.
[00:39:00] W dniu wprowadzenia stanu wojennego boh. próbował włączyć dzieciom „Teleranek”, bezskutecznie. W TV rozpoczęło się przemówienie Jaruzelskiego. Podczas spaceru boh. z żoną zobaczył wojsko i zrobił zdjęcia. Po wywołaniu - nie wyszły.
[00:41:00] W niedzielę przyszedł ojciec Pawła Barańskiego, że syn został aresztowany. Boh. zorganizował w zakładzie strajk w sprawie jego uwolnienia. Zeznania energetyka Henryka Janiaka. Strach ludzi w stanie wojennym.
[00:43:40] Inwigilacja boh. i przesłuchania. Najgorsi na przesłuchaniach byli ubecy, ludzie brutalni i bez kultury.
[00:45:20] Postać Władysława Zaborowskiego z AK. Jego brat Stefan siedział w więzieniu 8 lat.
[00:46:50] Doniosła rola E. Müllera (ps. „Pistolet”) w budowaniu „S” w Sławnie. Początek współpracy słupskich działaczy „S” z koszalińskimi w 1987 roku, na spotkaniu byli: Müller, Bućko, Wiktor Usyk, Tadeusz Wołyniec i p. Słodzińska.
[00:49:00] Przebieg spotkania, postać Tadeusza Wołyńca. Spotkanie w Słupsku i wpadka działaczy. Brak współpracy z KPN i „Polską Walczącą”. Udział boh. w Mszach za Ojczyznę i strach przed władzami.
[00:53:15] Reakcja Marii Falender na fakt, że księża nie wspomnieli nawet o mszy za Jerzego Popiełuszkę.
[00:54:00] Krąg ludzi, z którymi boh. współpracował w konspiracji. Płk [Adam] Hodysz napisał podręcznik dla działaczy opozycji o rozpoznawaniu agentów UB, jak nie dać się złapać itp.
[00:55:40] Archiwum boh. i dokumentacja z czasów PRL zostały przekazane p. Lindmajerowi na prośbę Szczepana Smolińskiego i nigdy ich nie zwrócono. Archiwum „S” boh. ukrywał w piwnicy.
[00:57:20] W ramach pomocy internowanym wykupywano cegiełki. Podobnie zbierano na pomnik ks. Jerzego Popiełuszki i inne cele. Źródła finansowania „S”.
[01:00:30] Bibułę otrzymaną od E. Mullera dostarczał głównie Antek [Bućko], pomagał mu Jerzy Sekuła i Paweł Barański.
[01:01:20] Brat boh. uciekał z Polski w tirze, został złapany na przejściu granicznym w Schwerinie, spędził jakiś czas w więzieniu w NRD i wrócił do Polski w 1988.
[01:02:10] Aby bezpiecznie uciec z Polski, trzeba było wykupić wycieczkę na Węgry, z Budapesztu pojechać do Jugosławii, a następnie do Austrii. Tą drogą brat boh. skutecznie opuścił kraj.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.