Kalarus Janina cz. 2

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/2112

20 listopada 2024, Karpacz

1:59

Janina Kalarus z d. Karol (ur. 1927, Oharewicze) wychowała się w miejscowości Podbołocie k. Oharewicz (obecnie Białoruś), gdzie jej ojciec był gajowym. W lutym 1940 rodzina została deportowana do posiołka Ozierona w obłasti wołogodzkiej, gdzie rodzice pracowali przy wyrębie tajgi. Po amnestii przeprowadzili się do Kazachstanu, gdzie pracowali w kołchozie. Ojciec dostał się do armii polskiej gen. Berlinga, matka zachorowała i w styczniu 1944 r. zmarła. W 1946 roku Janina wraz z bratem przyjechała transportem repatriacyjnym do Polski, odnalazła ojca i osiedliła w przejętym przez niego poniemieckim gospodarstwie w Kleczy k. Lwówka Śląskiego. W 1948 roku wszła za mąż za Mieczysława Kalarusa, z którym ma dwóch synów. W 1953 roku rodzina przeprowadziła się do Cieplic k. Jeleniej Góry. Mąż pracował jako kierowca w fabryce uranu R1 w Kowarach, pani Janina prowadziła sklepy spółdzielni inwalidów w Cieplicach i Sobieszowie. W 1989 roku przeszła na emeryturę. Mieszka w Domu Seniora „Grześ” w Karpaczu.
więcej...
mniej

[00:00:13] Ciotka Olimpia Draczyńska, siostra mamy, mieszkała z mężem gajowym w Czaszy, mieli troje dzieci: Edwarda, Jadwigę, Aleksandrę – losy rodziny wywiezionej w głąb ZSRR.
[00:04:14] Kuzynka ojca Lubomira Tyczyno mieszkała przed wojną w Kobryniu z dwiema córkami i mężem Janem Tyczyno, oficerem wojska polskiego. Ucieczka na zachód z noworodkiem w poduszce, przewodnik ksiądz.
[00:07:50] Zamieszkanie rodziny Tyczyno na Kaszubach, a następnie w Warszawie. Jan Tyczyno odznaczony Virtutti Militari.
[00:10:20] Pojawienie się ojca w baraku w Kazachstanie [jesienią 1944]: wielka radość dzieci. Załatwianie formalności wyjazdowych w Ałma Acie, piętrzenie trudności.
[00:12:32] Droga pociągiem z Kazachstanu do Moskwy, prowiant na drogę, wrzątek do picia.
[00:14:25] Wysiadka w Moskwie. Poduszki z rodzinnego domu wiezione z powrotem przez boh. Moskwiczanki częstowały gorącą kawą i kakao. Przesiadka na pociąg do Mińska na Dworcu Białoruskim, droga do Baranowicz. Nocleg w białoruskiej wsi, przyjazd do domu babci. Pospieszny wyjazd ojca do jednostki wojskowej.
[00:19:00] Pobyt u babci ze strony mamy (Anastazja Kononowicz) przez ok. półtora roku, korespondencja z ojcem. Mąż był uczestnikiem bitwy pod Lenino. Brat mamy Sylwester Kononowicz.
[00:20:40] Zniszczony sprzęt wojskowy leżący po przejściu frontu.
[00:22:20] Tuszonka, konserwa wojskowa, przywieziona przez ojca do Kazachstanu, „pychota”. Rozpacz ojca w wojsku z powodu świadomości głodujących dzieci. Wyschnięte rośliny na stepie po przeminięciu wiosny. [+]
[00:24:45] Korespondencja z koleżanką z baraku w Kazachstanie, Natalią Tichon.
[00:27:19] Radość, tańce, zabawa w Czaszy po zakończeniu wojny. Liczni partyzanci różnych formacji w okolicy, konieczność dokarmiania ich przez mieszkańców, „rabowali wszystko”.
[00:29:50] Przyjazd do Polski, rejestracja w urzędzie w Nieświeżu, przekroczenie granicy w Brześciu nocą. [+]
[00:32:50] Pierwsze chwile w Polsce – rumiane bułeczki w Poznaniu, telegram do ojca mieszkającego we Wleniu. Rosjanie w Legnicy. Zatłoczony pociąg do Legnicy. Oczekiwane na ojca na dworcu w Legnicy i Bolesławcu, przyjazd do Lwówka Śląskiego – nocleg u obcej kobiety. Poszukiwanie dzieci przez ojca wokół Legnicy przez tydzień.
[00:44:15] Wspólnicy ojca w gospodarstwie. Pierwsze chwile w niemieckim domu. Pieniądze na drogę otrzymane od wuja – 500 rubli. Pierwsze strzyżenie u fryzjerki Niemki. Ondulacja włosów parą wodną.
[00:48:30] Ubrania przysłane przez ojca przerabiane w Kazachstanie przez żydowskiego krawca Fisza. Ubogo ubrani przyjeżdzający z ZSRR Polacy. Wyprzedany cały majątek rodziny oprócz poduszek.
[00:51:00] „A butów nie miałam żadnych”. Zakup sznurowanych trzewików na targu. [+]
[00:53:35] Droga z Lwówka do Wlenia, piwo od karczmarza z Pławnej. Dom ojca w Kleczy („Karolewie”) – każdy wspólnik miał jeden pokój. „Luksusowe” wyposażenie pokoju: szafa pełna sukienek, buty, trzydrzwiowe lustro.
[00:59:06] Docenienie umiejętności gospodarskich ojca – doświadczenie z własnego gospodarstwa przy gajówce na Polesiu. Zostawiony w domu dobytek: 3 krowy, sąsiek pełen zboża. Po latach podział gospodarstwa pomiędzy wspólników.
[01:02:45] Po wywiezieniu rodziny ojciec bał się wrócić do gajówki, „nie wierzyliśmy Ruskim”. Po demobilizacji zaczął szukać domu na Ziemiach Odzyskanych. Poprzedni mieszkańcy domu ojca: Merz, córka Brygida, „jakoś się dogadywaliśmy”. Pokojowe stosunki z Niemcami. Merz spoliczkowany przez sąsiada w zemście za hitlerowskie zbrodnie.
[01:07:07] Kryjówki kobiet przed Rosjanami w sianie. Szabrownicy z Warszawy zabierali meble, „każdy chciał coś zdobyć”. Spokojne życie w Kleczy.
[01:09:05] Poznanie męża w czerwcu: „od razu wpatrzyliśmy się w siebie”. Henryk Doliński, kolega męża z wojska. Poszukiwanie domu przez rodziców męża. Chudy koń otrzymany na rozruch.
[01:12:10] Poznanie męża na ulicy, „popatrzyliśmy na siebie i to wszystko, i do widzenia” [+]. Świetlica we wsi, spotkania taneczne przy adapterze.
[01:14:17] Opowieść gen. Berlinga o ataku pod Lenino: „szli jak na bal”. W tym czasie mąż leczył się na czerwonkę w szpitalu. Kolega Franciszek Sznajder uratowany pod Lenino przez Rosjan.
[01:17:15] Na Syberii mąż pracował jako traktorzysta w Krasnojarskim Kraju. Zakończył służbę w wojsku na Wale Pomorskim „niedraśnięty”.
[01:20:03] Poczucie tymczasowości na Ziemiach Odzyskanych, „prędzej czy później to Niemcy zabiorą”. Kryjówki Niemców w okolicznych lasach, pod Śnieżką. „Myśmy nie mieli gdzie wrócić”. Trudna i odpowiedzialna praca gajowego – konflikty z mieszkańcami.
[01:22:32] Brat Jerzy uczył się w szkole rolniczej, boh. po ślubie wyprowadziła się do męża, „byłam taka bezwolna”. Ślub ojca z kobietą z Petronelą z sąsiedniej wsi, przyrodnia siostra. Przeprowadzka ojca do Stegny, rozbudowa domu.
[01:27:34] Ślub w 1948 r., zamieszkanie w gospodarstwie męża w Kleczy. „Chudy czarny koń” Ela. Poszukiwania rudy [uranu] w okolicy, zatrudnienie męża jako kierowcy radzieckich inżynierów w Kowarach.
[01:30:32] Dobre zarobki męża. Przyjście na świat synów: w 1949 i 1952 r. Zdobycie zawodu sprzedawczyni. Poszukiwanie rudy uranu pod ziemią, wydobywana bez zabezpieczenia przed promieniowaniem, górnicy „bardzo szybko poumierali”. Mąż Mieczysław. Kopalnia R1.
[01:33:15] Korzystna współpraca męża z Rosjanami, dobrze zaopatrzone sklepy dla Rosjan. Pasja fotograficzna męża, zakup aparatu fotograficznego. Mąż woził górników do pracy w Kowarach i Gryfowie, zabieranie pasażerów „na łebka”.
[01:37:20] Przeprowadzka rodziny do Cieplic ok. 1953 r. Mąż woził paliwo cysterną, posądzony o zanieczyszczenie benzyny – osadzony w areszcie na 6 tygodni. Propozycja pracy w milicji w zamian za wygodne mieszkanie – odmowa męża, powrót do pracy w R1.
[01:42:52] Utrzymywanie pracy w R1 w pewnej tajemnicy, ruda uranowa badana w Moskwie.
[01:43:34] „Interesy” z Rosjanami, otrzymana kuchenka gazowa do domu. Rosjanie z R1 mieszkali razem w wynajętym domu w Jeleniej Górze i Cieplicach. Dyskrecja wokół rudy uranowej.
[01:45:19] Siostra męża pracowała u rosyjskiej inżynier Kołysznikowej, nieroztropnie napromieniowała się rudą uranu.
[01:46:36] Rozpoczęcie pracy w Cieplicach dzięki siostrze męża. Samodzielne prowadzenie sklepów spółdzielni inwalidów w Cieplicach i Sobieszowie. Emerytura od 1989 r.
[01:50:25] Stopniowe ujawnianie prawdy o zesłanych Polakach, „nagle pełno sybiraków”, powstawanie kół sybiraków w Polsce, boh. należała do koła w Jeleniej Górze.
[01:53:35] Niewielki wpływ pobytu na Syberii na życie boh., znajomość rosyjskiego. Rosjanie z kopalni uranu wiedzieli, że mąż był deportowany na Syberię.
[01:55:07] Silny lęk po zabraniu rodziny na wywózkę nocą, załamana mama, enkawudzista przeglądający przy stole dokumenty. Kuzynka ojca obecna w domu nie została zabrana. Pospiesznie pakowany dobytek, prowiant na drogę. Kilka dni oczekiwania na wyjazd pociągu na stacji w Lusinie.
więcej...
mniej

Gleb Tomasz

Latusek Adam

Instytut Pileckiego

Film