Leszek Krajewski (ur. 1930, Warszawa) podczas powstania warszawskiego w służbach pomocniczych przy Zgrupowaniu Chrobry II: gasił pożary, zabezpieczał piwnice, wydobywał ludzi z gruzów. W wyniku bombardowania zginęła jego matka, zaś ojciec trafił do obozu koncentracyjnego we Flossenburgu, gdzie zginął w styczniu 1945 roku. Pan Leszek dostał się do obozu w Pruszkowie, a stąd do obozu pracy przymusowej w Gutschdorf (Goczałków) na Dolnym Śląśku. Po przebytej chorobie wyszedł z obozu i udał się do rodziny do Piastowa, gdzie zastało go wyzwolenie.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1930 r. w Warszawie.
[00:00:25] Prezentacja rodziców: Heleny i Antoniego. W chwili wybuchu wojny rodzina mieszkała w Warszawie przy ul. Śliskiej 62 – naloty na miasto we wrześniu 1939 r.
[00:01:35] Jesienią 1940 r. powstało getto i rodzina przeprowadziła się z ul. Śliskiej na Żelazną 32 – po pewnym czasie strona z parzystymi numerami została włączona do getta. Przeprowadzka na ul. Twardą – tu rodzina mieszkała do wybuchu Powstania Warszawskiego.
[00:03:40] Podczas powstania boh. pomagał kopać studnię na podwórku – w czasie ostrzału schował się w piwnicy a dom został zburzony. Akcja ratunkowa – wyciągnięcie osób zasypanych w piwnicy, inne ofiary nalotu. Na drugi dzień boh. poszedł do kuzyna mieszkającego przy ul. Miedzianej – zbombardowanie budynku. [+]
[00:12:18] Boh. wyszedł z Warszawy 9 września razem z rodziną kolegi ze szkoły – pobyt w obozie przejściowym w kościele św. Wojciecha na Woli. Matka kolegi podała, że boh. jest jej drugim synem. Odjazd z Dworca Zachodniego do obozu w Pruszkowie.
[00:15:08] Przyjazd do obozu w Gutschdorf za Wrocławiem. Warunki w barakach. Więźniowie pracowali w cukrowni – boh. zajmował się praniem worków po cukrze.
[00:18:36] Podczas powstania boh. zajmował się zabezpieczaniem okien w piwnicach i obroną przeciwpożarową. Drugim dniu powstania boh. wywiesił w oknie polską flagę. Ostrzał niemieckiej artylerii – pociski zapalające i burzące.
[00:24:34] Podjęcie decyzji o wybuchu powstania przez dowództwo AK – rys historyczny.
[00:31:15] Podczas ataku artyleryjskiego zginęła matka boh. Ojciec pracował na Czerniakowie, wyszedł do pracy 1 sierpnia i nie mógł wrócić do domu. Został wywieziony do obozu koncentracyjnego we Flossenburgu i tam zmarł.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu – świadek odpowiada na pytania]
[00:34:14] Ojciec był cukiernikiem, a mama krawcową. Boh. chodził do szkoły powszechnej przy ulicy Złotej. Uroczystości żałobne po śmierci Marszałka Piłsudskiego.
[00:37:07] Wybuch wojny – wycie syren alarmowych, walki powietrzne nad miastem. Boh. widział mężczyzn, którzy zatrzymali nieznajomego z walizką, który chciał wejść na strych, by dawać sygnały niemieckim lotnikom. Zatrzymanie przez polskich żołnierzy zestrzelonego niemieckiego lotnika. Na podwórku domu przy ul. Śliskiej stacjonował oddział polskich żołnierzy – mama gotowała dla żołnierzy. [+]
[00:42:16] Żydzi przed wojną zajmowali się handlem. Boh. nie miał żydowskich kolegów. Boh. został wywieziony do Niemiec z kolegą Tadeuszem Roszakiem i jego rodziną.
[00:44:48] Po utworzeniu getta ulica Śliska znalazła się na jego terenie. Polacy musieli się wyprowadzić do innych dzielnic. Boh. mieszkał niedaleko ogrodzenia getta. Wywożenie Żydów do Treblinki.
[00:48:18] Posterunki przy wejściach do getta. Boh. widział zastrzelenie żydowskiego chłopaka przez ukraińskiego strażnika oraz zastrzelenie mężczyzny idącego ulicą w getcie. Boh. był świadkiem zastrzelenia przez żandarmów żydowskiej dziewczynki. Żydowskie dzieci wychodziły z getta po jedzenie. Dostarczanie żywności do getta. [+]
[00:58:14] Powstanie w getcie – pożary, odgłosy walki. Bombardowania miasta podczas Powstania Warszawskiego.
[01:01:40] Boh. nie był świadkiem ulicznych łapanek, nie należał do Szarych Szeregów.
[01:03:55] Atmosfera w mieście przed wybuchem powstania, loty radzieckich samolotów nad miastem, odgłosy walk artyleryjskich. Oczekiwanie, że Rosjanie wkroczą do Warszawy.
[01:07:35] 1 sierpnia boh. zobaczył jadący tramwaj, który zatrzymał się przed skrzyżowaniem – przewrócenie wagonu, który stał się częścią barykady. [+]
[01:09:40] Podjęcie decyzji o wybuchu powstania przez dowództwo Armii Krajowej.
[01:11:10] Przy ul. Twardej mieszkał mjr Nowakowski ps. „Lig”. Rozkaz wydany przez gen. Bora-Komorowskiego.
[01:12:54] Wygląd powstańców – niektórzy mieli części niemieckiego umundurowania. Mama przeszywała kombinezony powstańcom ze Zgrupowania Chrobry II. Placówki powstańcze przy ul. Towarowej, obrona Śródmieścia.
[01:18:59] Radość ludności cywilnej w pierwszych dniach powstania, pomoc w budowaniu barykady na skrzyżowaniu ulic: Twardej i Żelaznej. Niedaleko w piwnicach budynku był szpital polowy, który został zbombardowany. Po wyciągnięciu z piwnicy zburzonego domu boh. dowiedział się, że mama nie żyje – znalezienie jej zwłok. Mama została pochowana na ul. Siennej. [+]
[01:26:30] Boh. znalazł zwłoki mamy w mieszkaniu znajomej. Pochowanie mamy przy wjeździe do bramy na ul. Siennej.
[01:29:40] Zasypywanie okienek w piwnicach. Zdobywanie żywności podczas powstania – zboże z magazynów na Stawkach. Zupa z nieodsianego jęczmienia. Pieczenie chleba w domu. Przed wybuchem powstania ojciec zrobił marmoladę. [+]
[01:33:43] Gaszenie pożarów podczas powstania. Czytanie „Biuletynu Informacyjnego” – informacje o zdobyciu PAST-y.
[01:36:53] Boh. był w obozie przejściowym w Pruszkowie, który mieścił się na terenie zakładów kolejowych. Warunki w obozie. Zmiana nastawienia do powstania. Wybuch powstania – rys historyczny.
[01:41:34] W obozie w Pruszkowie robiono selekcję – boh. wyjechał do obozu pracy z kolegą i jego matką, ojciec został wywieziony w inne miejsce. Choroba boh. – leczenie bańkami. Po zwolnieniu z obozu pani Roszakowa zatrzymała się w Łowiczu, a boh. przyjechał w okolice Piastowa, gdzie mieszkali kuzyni.
[01:46:42] W początkach stycznia 1945 r. Niemcy likwidowali linię telefoniczną. Przyjście czerwonoarmistów do domu – porównanie wyglądu żołnierzy rosyjskich i niemieckich. Żołnierze zajęli jeden pokój, rano jeden z nich pisał list do rodziny. Przejazd taborów szosą warszawską. Boh. poszedł z kuzynem z Piastowa do Warszawy po torach kolejowych – przyjście do domu na ul. Twardej, szczury biegające w ruinach. Stan budynku. [+]
[01:57:51] Boh. w Czerwonym Krzyżu dowiedział się o losach ojca, którego zabrano z Czerniakowa do obozu we Flossenburgu. Informacja o śmierci ojca z Międzynarodowego Czerwonego Krzyża.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.