Nadia Martyniuk z d. Tokarska (ur. 1929, Klusk) przed wybuchem wojny ukończyła 4 klasy szkoły powszechnej. Podczas rzezi na Wołyniu jej ojciec, Ustym Tokarski, pomagał Polakowi Stefanowi Daszkiewiczowi, którego rodzinę wymordowano w czerwcu 1943 Radowiczach. Po zakończeniu wojny Nadia Martyniuk ukończyła szkołę i pracowała w księgowości w kołchozie, potem pomagała w cerkwi. Mieszka w Klusku.
00:00:15 Autoprezentacja boh. urodzonej w Klusku w 1929 r.
00:00:54 Przed wojna boh. ukończyła cztery klasy szkoły powszechnej. We wsi mieszkali Ukraińcy, Polacy i Żydzi. Boh. miała w szkole polskie koleżanki. Polska rodzina Urbanów mieszkała w chutorze koło lasu, z jedną z córek boh. chodziła do szkoły. Przedstawienie członków sześcioosobowej rodziny Urbanów.
00:03:17 Gospodarze trzymali krowy i świnie, uprawiali ogrody. W szkole uczyła Jadwiga Chlebowska, która mieszkała we wsi u polskiej rodziny, lekcje z batiuszką. Rodzina Urbanów wyjechała do Polski – wymiana korespondencji z boh., która załatwiała zaproszenia dla znajomych, którzy przyjeżdżali na Ukrainę w latach 80., by kupować złoto i telewizory.
00:07:22 1 września 1939 mama wysłała boh. do sklepu w sąsiedniej wsi – samoloty z niemieckimi oznaczeniami, które potem zrzuciły bomby. Przez trzy dni we wsi był spokój, na wiadomość o zbliżaniu się Niemców Polak Szmit wyszedł z chlebem i solą, żeby ich powitać – nazwanie Niemców „wyzwolicielami”. Niemieccy żołnierze fotografowali mieszkańców wsi i zgromadzone dzieci. [+]
00:10:00 Ojciec został zabrany do wojska, w domu została mama i trzy córki – praca w kołchozie. Antagonizmy we wsi pomiędzy zwolennikami władzy radzieckiej a zwolennikami Niemców – zatrzymanie sześciu mieszkańców wioski, którzy rzekomo mieli być zawiezieni do Kowla, ale zostali zamordowani w pobliskim lesie. Późniejsza ekshumacja.
00:12:40 Ojciec boh. zginął na froncie. Podczas niemieckiej okupacji na skutek donosów starszych kobiet do wsi przyjechali esesmani, którzy udali się do starosty ze spisem nazwisk – jego odpowiedź. Niemcy zabrali mężczyzn i rozdzielili ich na dwie grupy, wyłączając Polaków – jedną grupę wywieziono do lasu, gdzie chłopcy wykopali doły – egzekucja 28 mężczyzn. Niemcy ostrzelali mieszkańców biegnących do lasu. Zwłoki leżały w lesie przez rok, po ponownym przyjściu sowietów dokonano ekshumacji, ciała pochowano koło cerkwi. [+]
00:18:30 Podczas niemieckiej okupacji w domu boh. ukrywali się polscy sąsiedzi.
00:19:10 Ponowne przyjście sowietów – szukanie osób, które wydały mieszkańców wioski Niemcom, aresztowania. Nie było szkoły, młodzież musiała chodzić do pracy. Boh. została zawieziona do Turzysk, gdzie dano jej do podpisania kartkę, że wstępuje do Komsomołu. [+]
00:20:54 Boh. i koleżanka Katia miały prowadzić zebranie młodzieży w odległej wsi Ośmichowicze. Ostatecznie wybrano Katię. Boh. była w Turzysku, gdy dowiedziała się, że przywieziono zwłoki zabitej przez banderowców dziewczyny, w której boh. rozpoznała Katię. [+]
00:23:32 We wsi powstał kołchoz, w którym pracowała mama i boh., dwie młodsze siostry chodziły do szkoły. Ojciec nie wrócił z wojny. Nieurodzaj na polach – głód.
00:25:05 Ojciec przyjaźnił się z Polakiem Stefanem Daszkiewiczem [mieszkał w Radowiczach]. Późnym wieczorem do domu Daszkiewiczów przyszło trzech zamaskowanych ludzi, którzy przeszukali dom i spędzili do komory kobiety z dziećmi i starych rodziców. W tym czasie Stefan i jego brat ukrywali się. Zabójstwo członków rodziny Stefana Daszkiewicza. Bandyci zabrali chleb z pieca. Poszukiwania Daszkiewicza przez bandytów. [+]
00:30:54 Ojciec utrzymywał kontakt i pomagał Stefanowi Daszkiewiczowi, który został złapany i uciekł z rąk bandytów. Stefan Daszkiewicz ukrywał się, dopóki w Zasmykach nie stanęły oddziały 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. Jego żona rozpoznała jednego z bandytów i została zastrzelona w drodze do sąsiedniej wsi. Po przyjściu sowietów Stefan Daszkiewicz repatriował się z córkami do Polski.
00:37:50 Boh. wysyłała zaproszenia koleżankom ze szkoły. Mila Urban mieszkała w Świdnicy – Polacy przyjeżdżali na Ukrainę na handel. W 1980 r. boh. dostała walizkę przygotowaną do nielegalnego przewozu złota – złapanie podczas przemytu czterech złotych pierścionków. Zakaz wyjazdów do Polski. Zakład pracy boh. został zawiadomiony o przestępstwie i miał ją osądzić. Jeden z kołchozowych kierowców bronił jej. Koleżanki w Polsce czekały na boh., która nie mogła ich zawiadomić o wpadce. [+]
00:45:05 Głosy zza kadru 00:46:49 Boh. po zabójstwie koleżanki-komsomołki nie nocowała w domu, tylko ukrywała się przed banderowcami u znajomych. Pewnego dnia do domu przyszedł bandyta Todyk pytający mamę o córkę „komsomołkę” – pobicie siostry. We wsi stacjonowali żołnierze i bandyta uciekł. [+]
00:49:54 Wierszyki z polskiej szkoły. Boh. przez czterdzieści lat pracowała w kołchozie, potem batiuszka zabrał ją do cerkwi. [głosy zza kadru] Boh. wyjeżdżała do Włodawy.
00:53:40 Wspomnienie rodziny Urbanów. Żydzi we wsi zajmowali się handlem, żydowskie stragany w Turzysku. W szkole nie było żydowskich dzieci, ale był kolega Niemiec, syn właściciela młyna. Nikt z Polaków mieszkających w Klusku nie został zabity w czasie rzezi na Wołyniu. Rodzina przeprowadziła się do Kluska, gdy boh. miała pięć lat. Polka czytała mamie Biblię, Polacy chodzili do kościoła w Turzysku.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..