Stanisław Alot (ur. 1950, Wrocław), nauczyciel, działacz związkowy, opozycjonista w okresie PRL, w latach 1998-1999 prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Absolwent Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie, kierunek filologia polska (1976) i studiów podyplomowych na Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie, kierunek wypoczynek i turystyka (1985). W latach 1969-1970 był zatrudniony w Kopalni Siarki w Jeziórku k. Tarnobrzega, a po ukończeniu studiów w latach 1976-1981 pracował jako nauczyciel w Zespole Szkół Mechanicznych w Rzeszowie. Od jesieni 1980 r. w „Solidarności”, pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Zakładowej w Zespole Szkół Mechanicznych, współorganizował struktury związkowe w szkołach ówczesnego województwa rzeszowskiego. W listopadzie 1980 r. brał udział w strajku okupacyjnym pracowników oświaty w Gdańsku, był przewodniczącym Sekcji Regionalnej Oświaty i Wychowania „Solidarności”. W 1981 r. wydawał niezależne pismo „Kaganek”
członek Prezydium Sekcji Krajowej OiW, uczestnik negocjacji z komisją ministerstwa i KC PZPR w sprawie zmian w programach nauczania historii, języka polskiego oraz listy lektur szkolnych. Był członkiem Prezydium i sekretarzem MKR „Solidarności” w Rzeszowie. 13 grudnia 1981 r. internowany w Ośrodku Odosobnienia w Załężu (jego grypsy wykorzystywano w prasie podziemnej), został zwolniony 29 kwietnia 1982 r. Objęty zakazem pracy w szkołach średnich, od roku szkolnego 1981/1982 przeniósł się do Szkoły Podstawowej nr 21 w Rzeszowie (pracował tam do 1990 r.). W listopadzie 1982 r. powołano go do służby w Wojskowym Obozie Specjalnym w Czerwonym Borze, zwolniono w lutym 1983. W latach 1982-1989 (z żoną Haliną) zajmował się kolportażem wydawnictw podziemnych, głównie w środowisku nauczycieli, od 1982 r. do 1984 r. współpracował z pismem RKW „Solidarność Trwa”. W 1987 r. sygnował apel duszpasterstw Warszawy o przestrzeganie praw obywatelskich, w tym prawa do zrzeszania się. 7 lutego 1989 r. sygnował Deklarację KO przy RKW w Rzeszowie, w latach 1989-1991 był jej członkiem. Od 1990 r. członek Prezydium i sekretarz ZR Rzeszów „Solidarność”, delegat na WZD i KZD, w latach 1992-1998 członek Komisji Krajowej i sekretarz Prezydium. Od 1997 r. równolegle (z polecenia przewodniczącego KK Mariana Krzaklewskiego) sekretarz tworzącej się Akcji Wyborczej Solidarność. W latach 1996-1997 zaangażował się w prace nad obywatelskim projektem Konstytucji. W 1997 r. jako sekretarz AWS był współautorem umowy koalicyjnej z Unią Wolności. W latach 1996-1998 członek Rady Nadzorczej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, od 1998 r. do 1999 r. pełnił funkcję prezesa ZUS, odpowiadał m.in. za wprowadzenie systemu informatycznego. W latach 1999-2001 był prezesem spółki Tysol, stworzył plan naprawczy dla „Tygodnika Solidarność”. W 2005 r. współtworzył w Rzeszowie Grupę Ujawnić Prawdę. Z okazji 30 rocznicy powstania „Solidarności” uhonorowany statuetką Pomnika Poległych Stoczniowców (2010). Źródła: Encyklopedia Solidarności (https://encysol.pl/es/encyklopedia/biogramy/14913,Alot-Stanislaw.html – dostęp: 01.08.2023), wywiad własny.
more...
less
[00:00:13] Poparcie postulatów „S” oświaty przez najwyższe autorytety świata nauki: Klemens Szaniawski, prof. Aleksander Gieysztor, poprawienie programów szkolnych historii i j. polskiego, nowe lektury (Miłosz, Herbert, Sienkiewicz, Biblia). Edukacja 50 proc. uczniów w PRL w zasadniczych szkołach zawodowych. [+]
[00:03:00] Nieudana próba oceny pracy dyrektora przez radę pedagogiczną. Likwidacja dziesięciolatek. Rekordowy strajk ostrzegawczy w kwietniu 1981 r. z udziałem 70 proc. pracujących w Polsce, apetyty polityczne „S”, czarna propaganda w mediach. Niejasna sytuacja rolników indywidualnych i innych grup zawodowych: taksówkarzy, rzemieślników. „Dzień bez prasy”.
[00:10:00] Zjazd regionu, boh. sekretarzem MKR (Międzyzakładowy Komitet Robotniczy). Zadanie wykonania sztandaru „S”. Zjazd krajowy NSZZ „S” w Hali Olivii, 900 delegatów, atmosfera w Trójmieście, imponujące zaplecze techniczne, „święto demokracji”. Wielostopniowa procedura uzyskania mandatu delegata. [+]
[00:14:30] Wybór Komisji Krajowej i przewodniczącego. Nagrania z obrad komisji, propozycja boh. utworzenia archiwum KK. Oczekiwania delegatów wobec rządu, potrzeba wpływu na politykę państwa.
[00:18:43] Polityka agrarna, ceny żywności. Zaopatrzenie zjazdu w żywność przez rolników poza systemem kartkowym. Konfrontacyjna postawa władz, wzrost napięcia późną jesienią [1981]. [+]
[00:21:02] Postawa dziennikarzy, aktorów, pracowników akademickich. Donos na Kopaczewskiego sterowany przez SB. Zajęcie kilku urzędów gmin przez rolników indywidualnych w listopadzie [1981], „podejrzane” wydarzenia w przeddzień stanu wojennego.
[00:24:44] Rozbudowana „machina do drukowania” (broszury, książki „do użytku wewnętrznego”). Zaangażowanie boh. regionalne i branżowe. Działalność grup „wojskowo-terenowych”, patrole wojskowe na rogatkach Rzeszowa – wprowadzanie niepokoju, kontrola dyrektorów zakładów. Zaufanie społeczne do wojska.
[00:28:25] Przekazanie 3 mln zł związkowych składek do przechowania księdzu Macowi – nieodzyskane. Zajęcie się wyłącznie działalnością związkową w Zarządzie Regionu, dyżur nocny 12 grudnia [1981], przekazywanie wiadomości teleksem do zakładów pracy.
[00:32:45] Wzrost napięcia w mieście. Wezwanie leśniczych i myśliwych do oddania broni. Wanda Tarnawska – strajk na uniwersytecie. Zerwanie połączeń telefonicznych ok. północy, wdarcie się milicji, rozszerzone źrenice zomowców, aresztowanie boh. [+]
[00:38:05] Przesłuchanie, dokument o internowaniu w Załężu, zatrzymani koledzy. Droga do nowego więzienia w Załężu, pilnie strzeżone spacerniki.
[00:43:35] Warunki sanitarne w czteroosobowej celi w Załężu, 3 km od domu. Strach przed „wywiezieniem na wschód”, niepewność losu, podejrzany agent celny Kościuszko. [+]
[00:47:55] Przeniesienie do celi 303, koledzy z „S”, wszechobecny dym papierosowy. Wyposażenie: miedziane druciki w celi – więzienna grzałka do herbaty, drewniany nóż. [+]. Kawa z bromem, marne wyżywienie, więzienne obyczaje, brak kontaktu z rodziną, częste przesłuchania.
[00:52:20] Akcja podpisywania lojalek. Obyczaje i regulamin więzienia: cenzura („Trybuna Ludu”, „Żołnierz Wolności”), informacje z głośników, wypiska po 7 dniach, zimno. Sytuacja w kraju: poszukiwanie internowanych mężów przez żony po 13 grudnia, zwolnienie studentów do domów, zawieszenie działalności szkół.
[01:00:02] Represjonowanie rodzin: ludzie oczekujący na informację na ulicy pod więzieniem, kłamstwa milicji. Niepewność żony, straszenie, prowokacje ubeckie. Paczki żywnościowe dla więźniów. Pierwsze widzenie 26 grudnia [1981]. [++]
[01:04:04] Rodzina kolegi z Kielc poinformowana o internowaniu po 5 tygodniach. Ewolucja postaw strażników więziennych, zajęcia internowanych: ślub, dokształcanie się, zdany egzamin maturalny. Internowani ze Śląska i Małopolski.
[01:07:35] „Porządny” lekarz więzienny Orłowski. Skierowanie do chirurga szczękowego – wyjazd do szpitala MSW. Pacjenci milicjanci, „sami źli ludzie”. Operacja w znieczuleniu. Wygląd Rzeszowa w czasie stanu wojennego, koksowniki.
[01:12:05] Wizytacja Międzynarodowego Czerwonego Krzyża ze Szwajcarii, dary. Pomoc od bernardynów, wspomaganie od Polaków. Ksiądz Słowik – msze dla internowanych – nagrywane przez radiowęzeł. Losy pierwszej paczki od żony.
[01:16:08] Pomoc od związków zawodowych z zagranicy: kawa, herbata, cukier. Ukradziona koszula więzienna. Wigilia w Załężu, kolędy internowanych, wspólna modlitwa, reakcja strażników. [+]
[01:19:50] Ocenzurowana autorska kartka świąteczna z więzienia. Spowiedź w więzieniu, podniosła atmosfera mszy, pamiątkowe dewocjonalia wykonane z chleba i kradzionych płytek. Kradzież więziennej koszuli. [+]
[01:22:50] Wizytacja komisji więziennictwa, awantura o oświetlenie celi. [+] Funkcja bibliotekarza, przygotowywanie gazetki w bibliotece więziennej, literatura romantyczna i pozytywistyczna.
[01:25:26] Możliwość rozmów telefonicznych. Trauma więzienna ojca boh. Złośliwe ograniczanie widzeń przez klawiszy, odwiedziny biskupów (Macharski, obraz Matki Boskiej Załęskiej u Jana Pawła II). Wytwarzanie pieczątek „Poczta internowanych” z płytek gumowych, stemplowane pamiątkowe koperty, rzeźby w mydle. [+]
[01:30:20] Mały sabotaż więzienny: naruszanie ciszy nocnej przez spłuczki WC, porozumiewanie się między celami, sieć informacyjna.
[01:32:55] Młodzi opozycjoniści z Krakowa, atanda w zbroi, strajk głodowy. Somatyczna reakcja na stres, pomoc lekarza. Żywność w więzieniu, smalec jako paliwo do prowizorycznych palników. Gotowanie wody w celi. [++]
[01:36:30] Wcześniejsze zwolnienia części internowanych, podpisywanie lojalek, ruch wśród internowanych. Akcja „Światełko wolności” w celi. Namawianie internowanych do współpracy „dla dobra kraju”, samokrytyka Jana Kułaja z Solidarnosci Rolników Indywidualnych.
[01:38:44] Niewykorzystana przepustka na Wielkanoc, ubecy nocą pod domem żony. Różne postawy strażników więziennych, karne zwolnienie pomocnego lekarza. Wielkanoc w więzieniu, dzielenie się jajkiem. [+]
[01:42:02] Uznanie od „złodziejaszków z Sandomierza”, dzielenie się papierosami i żywnością. [+] Ksiądz Drewniak osadzony za pomaganie „S”, poprawa zachowań strażników więziennych. 28 kwietnia [1982] zwalnianie więźniów do domu, przemycenie koszuli więziennej.
[01:45:40] Kara w szkole: zakaz używania broni na lekcjach PO, restrykcje w pracy, zakaz zatrudnienia w Rzeszowie, komisja arbitrażowa. Uniemożliwienie przez SB pracy w szkole średniej. Manifestacja 3 maja 1982 r. nie niepokojona przez milicję, przemowa boh. przy pomniku Kościuszki. [+]
[01:51:00] Odwołanie restrykcji zawodowych. Nawiązanie kontaktów z podziemnym MKR, punkt kontaktowy u bernardynów, postanowienie o zapuszczeniu brody i noszeniu zakazanego znaczka „S”.
[01:53:20] Przepustka na pogrzeb teścia w Zduńskiej Woli. Wypłata wynagrodzenia za okres internowania. Samopomoc wśród internowanych. Różne postawy internowanych po wyjściu z więzienia (emigracja, współpraca z SB).
[01:57:10] Stłumienie przez milicję i ZOMO manifestacji 31 sierpnia 1982 r. [+], aresztowanie boh. Wrzucenie pojemnika z gazem łzawiącym do kościoła. Rozpoczęcie pracy, wychowawstwo VI klasy. Pobyt żony w szpitalu, ekspresowe powołanie do wojska w Czerwonym Borze – akcja Kiszczaka pacyfikowania opozycjonistów. Pomoc sąsiadów dla żony.
[02:03:45] Droga na poligon wojskowy w Czerwonym Borze: Lublin, Warszawa, Zambrów. Działacze „S” jadący na poligon, kolega o lasce. Nocleg w Zambrowie, wspólny posiłek.
[02:06:20] Komisja wojskowa, „internowanie w mundurach”: obozy wojskowe jako forma represji, wystawa „Solidarność do wojska”. Protest przeciwko przymusowemu strzyżeniu i goleniu. Wcielenie do 6. batalionowego zgrupowania rezerwy, dowódca mjr [Braja]. Przymiarki mundurów, kłopotliwe onuce zamiast skarpet.
[02:09:55] Zakwaterowanie w wagonach bydlęcych ogrzewanych nocą kozami, mróz, wachty przy ogniu. Przypadkowy zestaw rezerwistów, brak doświadczenia wojskowego. Zastępca dowódcy mjr z WSW. Przesłuchania „żołnierzy” przez esbeków w mundurach wojskowych. Wsparcie lekarzy, poranione nogi od onuc. Apele w tenisówkach na mrozie. Ok. 700 mężczyzn z „S” w przymusowych obozach wojskowych przeznaczonych do najcięższych prac. [+]
[02:18:06] Wypuszczenie z obozu po trzech miesiącach. Bezprawne przetrzymywanie i represjonowanie „rezerwistów” [++]. „To nie były ćwiczenia”. Zajęcia z oficerem politycznym, indoktrynacja ideologiczna, zakaz praktyk religijnych, zakaz korespondencji.
[02:22:20] Dzięki staraniom żony decyzja ministerstwa o zwolnieniu boh. do domu. Przywiezienie 5 listopada [1982] przez księdza Władysława Palmowskiego z Krakowa rodzin „rezerwistów” z Nowej Huty, chaos w jednostce. Groźby SB wobec Palmowskiego.
[02:27:57] Głodówka w jednostce, uwięzienie prowodyrów, kara za „osłabianie sprawności bojowych wojska polskiego”. Proces wojskowy w trybie doraźnym, obrońcy Jan Olszewski i Władysław Siła-Nowicki, uniewinnienie.
[02:31:08] Wiadomość o śmierci Breżniewa przez tajne radio, euforia w jednostce, „hurra, nie żyje!”. Doniesienia o zakazaniu działalności „S”. [+]
[02:33:30] Przysięga wojskowa na stadionie, wstrzymanie się od przysięgi na wierność ZSRR. Pierwsze strzelanie, obawy dowódców: „kto ma karabin, ten ma rację”. Powrót do pracy w szkole. Poprawa warunków pozostałych skoszarowanych w Czerwonym Borze.
[02:36:09] Marsz ćwiczebny, odnalezienie się plutonu dzięki boh. [+]. Celowe trzymanie „rekrutów” z dala od zakładów pracy i jednostek „S”. Zakaz ujawniania pobytu w Czerwonym Borze, nieliczne wzmianki o „internowaniu w mundurach” (od 5 listopada 1982 do 3 lutego 1983 r.) w mediach, wiadomość w Radiu Wolna Europa RWE. Lista represji stanu wojennego.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.