Alot Stanisław cz. 2
Stanisław Alot (ur. 1950, Wrocław), nauczyciel, działacz związkowy, opozycjonista w okresie PRL, w latach 1998-1999 prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Absolwent Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie, kierunek filologia polska (1976) i studiów podyplomowych na Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie, kierunek wypoczynek i turystyka (1985). W latach 1969-1970 był zatrudniony w Kopalni Siarki w Jeziórku k. Tarnobrzega, a po ukończeniu studiów w latach 1976-1981 pracował jako nauczyciel w Zespole Szkół Mechanicznych w Rzeszowie. Od jesieni 1980 r. w „Solidarności”, pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Zakładowej w Zespole Szkół Mechanicznych, współorganizował struktury związkowe w szkołach ówczesnego województwa rzeszowskiego. W listopadzie 1980 r. brał udział w strajku okupacyjnym pracowników oświaty w Gdańsku, był przewodniczącym Sekcji Regionalnej Oświaty i Wychowania „Solidarności”. W 1981 r. wydawał niezależne pismo „Kaganek”
członek Prezydium Sekcji Krajowej OiW, uczestnik negocjacji z komisją ministerstwa i KC PZPR w sprawie zmian w programach nauczania historii, języka polskiego oraz listy lektur szkolnych. Był członkiem Prezydium i sekretarzem MKR „Solidarności” w Rzeszowie. 13 grudnia 1981 r. internowany w Ośrodku Odosobnienia w Załężu (jego grypsy wykorzystywano w prasie podziemnej), został zwolniony 29 kwietnia 1982 r. Objęty zakazem pracy w szkołach średnich, od roku szkolnego 1981/1982 przeniósł się do Szkoły Podstawowej nr 21 w Rzeszowie (pracował tam do 1990 r.). W listopadzie 1982 r. powołano go do służby w Wojskowym Obozie Specjalnym w Czerwonym Borze, zwolniono w lutym 1983. W latach 1982-1989 (z żoną Haliną) zajmował się kolportażem wydawnictw podziemnych, głównie w środowisku nauczycieli, od 1982 r. do 1984 r. współpracował z pismem RKW „Solidarność Trwa”. W 1987 r. sygnował apel duszpasterstw Warszawy o przestrzeganie praw obywatelskich, w tym prawa do zrzeszania się. 7 lutego 1989 r. sygnował Deklarację KO przy RKW w Rzeszowie, w latach 1989-1991 był jej członkiem. Od 1990 r. członek Prezydium i sekretarz ZR Rzeszów „Solidarność”, delegat na WZD i KZD, w latach 1992-1998 członek Komisji Krajowej i sekretarz Prezydium. Od 1997 r. równolegle (z polecenia przewodniczącego KK Mariana Krzaklewskiego) sekretarz tworzącej się Akcji Wyborczej Solidarność. W latach 1996-1997 zaangażował się w prace nad obywatelskim projektem Konstytucji. W 1997 r. jako sekretarz AWS był współautorem umowy koalicyjnej z Unią Wolności. W latach 1996-1998 członek Rady Nadzorczej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, od 1998 r. do 1999 r. pełnił funkcję prezesa ZUS, odpowiadał m.in. za wprowadzenie systemu informatycznego. W latach 1999-2001 był prezesem spółki Tysol, stworzył plan naprawczy dla „Tygodnika Solidarność”. W 2005 r. współtworzył w Rzeszowie Grupę Ujawnić Prawdę. Z okazji 30 rocznicy powstania „Solidarności” uhonorowany statuetką Pomnika Poległych Stoczniowców (2010). Źródła: Encyklopedia Solidarności (https://encysol.pl/es/encyklopedia/biogramy/14913,Alot-Stanislaw.html – dostęp: 01.08.2023), wywiad własny.
more...
less
[00:00:13] Poparcie postulatów „S” oświaty przez najwyższe autorytety świata nauki: Klemens Szaniawski, prof. Aleksander Gieysztor, poprawienie programów szkolnych historii i j. polskiego, nowe lektury (Miłosz, Herbert, Sienkiewicz, Biblia). Edukacja 50 proc. uczniów w PRL w zasadniczych szkołach zawodowych. [+]
[00:03:00] Nieudana próba oceny pracy dyrektora przez radę pedagogiczną. Likwidacja dziesięciolatek. Rekordowy strajk ostrzegawczy w kwietniu 1981 r. z udziałem 70 proc. pracujących w Polsce, apetyty polityczne „S”, czarna propaganda w mediach. Niejasna sytuacja rolników indywidualnych i innych grup zawodowych: taksówkarzy, rzemieślników. „Dzień bez prasy”.
[00:10:00] Zjazd regionu, boh. sekretarzem MKR (Międzyzakładowy Komitet Robotniczy). Zadanie wykonania sztandaru „S”. Zjazd krajowy NSZZ „S” w Hali Olivii, 900 delegatów, atmosfera w Trójmieście, imponujące zaplecze techniczne, „święto demokracji”. Wielostopniowa procedura uzyskania mandatu delegata. [+]
[00:14:30] Wybór Komisji Krajowej i przewodniczącego. Nagrania z obrad komisji, propozycja boh. utworzenia archiwum KK. Oczekiwania delegatów wobec rządu, potrzeba wpływu na politykę państwa.
[00:18:43] Polityka agrarna, ceny żywności. Zaopatrzenie zjazdu w żywność przez rolników poza systemem kartkowym. Konfrontacyjna postawa władz, wzrost napięcia późną jesienią [1981]. [+]
[00:21:02] Postawa dziennikarzy, aktorów, pracowników akademickich. Donos na Kopaczewskiego sterowany przez SB. Zajęcie kilku urzędów gmin przez rolników indywidualnych w listopadzie [1981], „podejrzane” wydarzenia w przeddzień stanu wojennego.
[00:24:44] Rozbudowana „machina do drukowania” (broszury, książki „do użytku wewnętrznego”). Zaangażowanie boh. regionalne i branżowe. Działalność grup „wojskowo-terenowych”, patrole wojskowe na rogatkach Rzeszowa – wprowadzanie niepokoju, kontrola dyrektorów zakładów. Zaufanie społeczne do wojska.
[00:28:25] Przekazanie 3 mln zł związkowych składek do przechowania księdzu Macowi – nieodzyskane. Zajęcie się wyłącznie działalnością związkową w Zarządzie Regionu, dyżur nocny 12 grudnia [1981], przekazywanie wiadomości teleksem do zakładów pracy.
[00:32:45] Wzrost napięcia w mieście. Wezwanie leśniczych i myśliwych do oddania broni. Wanda Tarnawska – strajk na uniwersytecie. Zerwanie połączeń telefonicznych ok. północy, wdarcie się milicji, rozszerzone źrenice zomowców, aresztowanie boh. [+]
[00:38:05] Przesłuchanie, dokument o internowaniu w Załężu, zatrzymani koledzy. Droga do nowego więzienia w Załężu, pilnie strzeżone spacerniki.
[00:43:35] Warunki sanitarne w czteroosobowej celi w Załężu, 3 km od domu. Strach przed „wywiezieniem na wschód”, niepewność losu, podejrzany agent celny Kościuszko. [+]
[00:47:55] Przeniesienie do celi 303, koledzy z „S”, wszechobecny dym papierosowy. Wyposażenie: miedziane druciki w celi – więzienna grzałka do herbaty, drewniany nóż. [+]. Kawa z bromem, marne wyżywienie, więzienne obyczaje, brak kontaktu z rodziną, częste przesłuchania.
[00:52:20] Akcja podpisywania lojalek. Obyczaje i regulamin więzienia: cenzura („Trybuna Ludu”, „Żołnierz Wolności”), informacje z głośników, wypiska po 7 dniach, zimno. Sytuacja w kraju: poszukiwanie internowanych mężów przez żony po 13 grudnia, zwolnienie studentów do domów, zawieszenie działalności szkół.
[01:00:02] Represjonowanie rodzin: ludzie oczekujący na informację na ulicy pod więzieniem, kłamstwa milicji. Niepewność żony, straszenie, prowokacje ubeckie. Paczki żywnościowe dla więźniów. Pierwsze widzenie 26 grudnia [1981]. [++]
[01:04:04] Rodzina kolegi z Kielc poinformowana o internowaniu po 5 tygodniach. Ewolucja postaw strażników więziennych, zajęcia internowanych: ślub, dokształcanie się, zdany egzamin maturalny. Internowani ze Śląska i Małopolski.
[01:07:35] „Porządny” lekarz więzienny Orłowski. Skierowanie do chirurga szczękowego – wyjazd do szpitala MSW. Pacjenci milicjanci, „sami źli ludzie”. Operacja w znieczuleniu. Wygląd Rzeszowa w czasie stanu wojennego, koksowniki.
[01:12:05] Wizytacja Międzynarodowego Czerwonego Krzyża ze Szwajcarii, dary. Pomoc od bernardynów, wspomaganie od Polaków. Ksiądz Słowik – msze dla internowanych – nagrywane przez radiowęzeł. Losy pierwszej paczki od żony.
[01:16:08] Pomoc od związków zawodowych z zagranicy: kawa, herbata, cukier. Ukradziona koszula więzienna. Wigilia w Załężu, kolędy internowanych, wspólna modlitwa, reakcja strażników. [+]
[01:19:50] Ocenzurowana autorska kartka świąteczna z więzienia. Spowiedź w więzieniu, podniosła atmosfera mszy, pamiątkowe dewocjonalia wykonane z chleba i kradzionych płytek. Kradzież więziennej koszuli. [+]
[01:22:50] Wizytacja komisji więziennictwa, awantura o oświetlenie celi. [+] Funkcja bibliotekarza, przygotowywanie gazetki w bibliotece więziennej, literatura romantyczna i pozytywistyczna.
[01:25:26] Możliwość rozmów telefonicznych. Trauma więzienna ojca boh. Złośliwe ograniczanie widzeń przez klawiszy, odwiedziny biskupów (Macharski, obraz Matki Boskiej Załęskiej u Jana Pawła II). Wytwarzanie pieczątek „Poczta internowanych” z płytek gumowych, stemplowane pamiątkowe koperty, rzeźby w mydle. [+]
[01:30:20] Mały sabotaż więzienny: naruszanie ciszy nocnej przez spłuczki WC, porozumiewanie się między celami, sieć informacyjna.
[01:32:55] Młodzi opozycjoniści z Krakowa, atanda w zbroi, strajk głodowy. Somatyczna reakcja na stres, pomoc lekarza. Żywność w więzieniu, smalec jako paliwo do prowizorycznych palników. Gotowanie wody w celi. [++]
[01:36:30] Wcześniejsze zwolnienia części internowanych, podpisywanie lojalek, ruch wśród internowanych. Akcja „Światełko wolności” w celi. Namawianie internowanych do współpracy „dla dobra kraju”, samokrytyka Jana Kułaja z Solidarnosci Rolników Indywidualnych.
[01:38:44] Niewykorzystana przepustka na Wielkanoc, ubecy nocą pod domem żony. Różne postawy strażników więziennych, karne zwolnienie pomocnego lekarza. Wielkanoc w więzieniu, dzielenie się jajkiem. [+]
[01:42:02] Uznanie od „złodziejaszków z Sandomierza”, dzielenie się papierosami i żywnością. [+] Ksiądz Drewniak osadzony za pomaganie „S”, poprawa zachowań strażników więziennych. 28 kwietnia [1982] zwalnianie więźniów do domu, przemycenie koszuli więziennej.
[01:45:40] Kara w szkole: zakaz używania broni na lekcjach PO, restrykcje w pracy, zakaz zatrudnienia w Rzeszowie, komisja arbitrażowa. Uniemożliwienie przez SB pracy w szkole średniej. Manifestacja 3 maja 1982 r. nie niepokojona przez milicję, przemowa boh. przy pomniku Kościuszki. [+]
[01:51:00] Odwołanie restrykcji zawodowych. Nawiązanie kontaktów z podziemnym MKR, punkt kontaktowy u bernardynów, postanowienie o zapuszczeniu brody i noszeniu zakazanego znaczka „S”.
[01:53:20] Przepustka na pogrzeb teścia w Zduńskiej Woli. Wypłata wynagrodzenia za okres internowania. Samopomoc wśród internowanych. Różne postawy internowanych po wyjściu z więzienia (emigracja, współpraca z SB).
[01:57:10] Stłumienie przez milicję i ZOMO manifestacji 31 sierpnia 1982 r. [+], aresztowanie boh. Wrzucenie pojemnika z gazem łzawiącym do kościoła. Rozpoczęcie pracy, wychowawstwo VI klasy. Pobyt żony w szpitalu, ekspresowe powołanie do wojska w Czerwonym Borze – akcja Kiszczaka pacyfikowania opozycjonistów. Pomoc sąsiadów dla żony.
[02:03:45] Droga na poligon wojskowy w Czerwonym Borze: Lublin, Warszawa, Zambrów. Działacze „S” jadący na poligon, kolega o lasce. Nocleg w Zambrowie, wspólny posiłek.
[02:06:20] Komisja wojskowa, „internowanie w mundurach”: obozy wojskowe jako forma represji, wystawa „Solidarność do wojska”. Protest przeciwko przymusowemu strzyżeniu i goleniu. Wcielenie do 6. batalionowego zgrupowania rezerwy, dowódca mjr [Braja]. Przymiarki mundurów, kłopotliwe onuce zamiast skarpet.
[02:09:55] Zakwaterowanie w wagonach bydlęcych ogrzewanych nocą kozami, mróz, wachty przy ogniu. Przypadkowy zestaw rezerwistów, brak doświadczenia wojskowego. Zastępca dowódcy mjr z WSW. Przesłuchania „żołnierzy” przez esbeków w mundurach wojskowych. Wsparcie lekarzy, poranione nogi od onuc. Apele w tenisówkach na mrozie. Ok. 700 mężczyzn z „S” w przymusowych obozach wojskowych przeznaczonych do najcięższych prac. [+]
[02:18:06] Wypuszczenie z obozu po trzech miesiącach. Bezprawne przetrzymywanie i represjonowanie „rezerwistów” [++]. „To nie były ćwiczenia”. Zajęcia z oficerem politycznym, indoktrynacja ideologiczna, zakaz praktyk religijnych, zakaz korespondencji.
[02:22:20] Dzięki staraniom żony decyzja ministerstwa o zwolnieniu boh. do domu. Przywiezienie 5 listopada [1982] przez księdza Władysława Palmowskiego z Krakowa rodzin „rezerwistów” z Nowej Huty, chaos w jednostce. Groźby SB wobec Palmowskiego.
[02:27:57] Głodówka w jednostce, uwięzienie prowodyrów, kara za „osłabianie sprawności bojowych wojska polskiego”. Proces wojskowy w trybie doraźnym, obrońcy Jan Olszewski i Władysław Siła-Nowicki, uniewinnienie.
[02:31:08] Wiadomość o śmierci Breżniewa przez tajne radio, euforia w jednostce, „hurra, nie żyje!”. Doniesienia o zakazaniu działalności „S”. [+]
[02:33:30] Przysięga wojskowa na stadionie, wstrzymanie się od przysięgi na wierność ZSRR. Pierwsze strzelanie, obawy dowódców: „kto ma karabin, ten ma rację”. Powrót do pracy w szkole. Poprawa warunków pozostałych skoszarowanych w Czerwonym Borze.
[02:36:09] Marsz ćwiczebny, odnalezienie się plutonu dzięki boh. [+]. Celowe trzymanie „rekrutów” z dala od zakładów pracy i jednostek „S”. Zakaz ujawniania pobytu w Czerwonym Borze, nieliczne wzmianki o „internowaniu w mundurach” (od 5 listopada 1982 do 3 lutego 1983 r.) w mediach, wiadomość w Radiu Wolna Europa RWE. Lista represji stanu wojennego.
more...
less