Aniela Guzik z d. Sosnowska (ur. 1924, Ryczówek) w wieku 15 lat została zabrana na roboty przymusowe do miejscowości Zülzhoff (Sulisław) w gminie Grodków, gdzie opiekowała się dziećmi i pracowała w polu. Aresztowana za niestawienie się w pracy po zwolnieniu zdrowotnym, przetrzymywana w Ogrodzieńcu, a potem w więzieniu w Sosnowcu. Ponownie wysłana do bauera, podczas transportu spędziła noc w Auschwitz i była świadkiem selekcji. Po wojnie pracowała w fabryce papieru i celulozy w Kluczach. Jej mąż, Roman Guzik, w czasie okupacji niemieckiej był komendantem placówki AK w Ryczówku.
[00:00:10] Ur. 13 stycznia 1924 r. w Ryczówku (gm. Klucze), gdzie mieszka przez całe życie. Nasłuchiwanie radia – wiadomość o wybuchu wojny, mieszkańcy rozeszli się strapieni do domów. Niemcy w Ryczówku. Ucieczka ludzi ze Śląska, mężczyźni z Ryczówka ukryli się w lesie.
[00:03:00] Na początku wojny ojciec nie miał pracy, budował dom. Dostawał zapomogę: po 5 kg kaszy albo mąki na miesiąc. Wyjazd boh. na roboty do Niemiec w wieku 15 lat. Droga przez Ogrodzieniec, zamieszkanie u bauera w Voigtsdorf/Grottkau (Grodków). Niewielka wieś, osiedleńcy z Westfalii.
[00:06:45] Dobra bauerka z Górnego Śląska. Budzenie rano, po wydojeniu krów okopywanie buraków w polu niezależnie od pogody. Dołączenie Ukraińca Żytomiera Fediusomczyka, „złośliwy człowiek” – wkrótce zabrany od bauera. Odrabianie pracy przez niemiecką dziewczynę.
[00:10:20] Dobra bauerka, miała 5 dzieci, chorowita. Urzędowy zakaz wchodzenia pracowników przymusowych do kuchni. Boh. odprowadzała dzieci do szkoły. Protesty bauerki przy próbie odebrania boh. przez Niemców. Brak zaświadczeń o pracy u bauera – niemożność otrzymania odszkodowania po wojnie. Telegram od siostry wzywający do przyjazdu do domu.
[00:13:08] „Urlop” od pracy u bauera, podwózka przez bauera do Voigtsdorfu, potem do Grodkowa. Odprawa 5 marek. Bauerka gotowała zupy, ziemniaki, chleb ciemny smarowany melasą z buraków. Wywiezienie boh. przez Niemców, oczekiwanie na transport w Ogrodzieńcu. Badanie przez lekarza. Przemarsz czwórkami z Ogrodzieńca do Zawiercia, dalsza droga nocą pociągiem. Ucieczki mężczyzn z transportu.
[00:17:00] Praca w gospodarstwie bauera do wyzwolenia. Zawiezienie na stację przez bauera, zatrzymanie przez Niemca na stacji – podarł zaświadczenie od bauera. Pociągi jadące tylko na zachód. Droga z Grodkowa do Olkusza (Ilkenau) ok. 24 godzin.
[00:20:40] Roztopy w Olkuszu, bombardowanie Czarnej Góry za miastem. Droga piechotą do Bolesławia, furmanki z Ryczówka wiozące Niemców na pociąg. Dalsza droga do Kluczy, spotkanie ojca pod fabryką, dojście do domu.
[00:23:00] Przygotowanie przez Niemców bomb zapalających, ostrzeżenia ojca. Pożar fabryki w Kluczach i lasu w Godawicy przez 2 dni. Obawy i lęk przed powrotem do bauera. Spotkanie z mamą i siostrą.
[00:25:00] Operacja wyrostka w Olkuszu, zwolnienie lekarskie przez 5 tygodni. Upominanie się bauera o boh. Uwięzienie boh. na posterunku w Rodakach, komendant Rudolf. Areszt w Ogrodzieńcu, w jednym pokoju ze starszą kobietą. Przejście babci przez granicę – przyniesienie chleba, nożyk „żydek”.
[00:28:38] Wieczorny spacer („freistunde”), aresztowanie dwóch chłopców za szmugiel na granicy w Podzamczu. Ucieczka chłopców, boh. nie chciała uciekać, za karę przewieziona do więzienia w Sosnowcu. Pobicie przez Niemkę – 13 miesięcy w więzieniu, wyplatanie wyrobów ze sznurka i praca w polu („feldkomando”).
[00:33:02] Mężczyźni z więzienia w Sosnowcu, praca w kopalni, strażnicy niemieccy. Przenoszenie grypsów rodzinom mężczyzn. Areszt w Sosnowcu, ul. Towarowa 16. List ojca do bauera informujący o powrocie boh. Przejazd z Sosnowca w kierunku Nysy. Życie u bauera, leczenie po przejściu więzienia: wszy, świerzb, spanie na sienniku na podłodze. Leki od lekarza, pozostanie w Grodkowie do końca wojny.
[00:38:45] Pierwszy przyjazd do domu (5 marek, spotkanie ojca), powrót po wojnie.
[00:40:43] Radość rodziców po wyzwoleniu, pozostanie z rodzicami po powrocie. W więzieniu w Sosnowcu więzienne ubranie: pasiaki, chustka na głowę. Trudy życia w więzieniu.
[00:43:41] Ucieczka bauera do Westfalii pod koniec wojny, pakowanie rzeczy. Głód w domu. Podróż powrotna do domu. Boże Narodzenie u bauerów, choinka i ciasteczka. Niedzielne spotkania Polaków pracujących w Grodkowie, rozmowy przy piwie.
[00:47:00] Niemożność otrzymania odszkodowania za pracę u bauera, odwiedzenie domu bauera, rozmowa z sąsiadami. Otrzymanie adresu bauera w Westfalii. Poszukiwanie dokumentów z więzienia. List do ambasady polskiej w Niemczech – odmowa wypłaty odszkodowania. List do ambasady niemieckiej – odmowa. List do bauera, szukanie „arbeitsbuchu”, odpowiedź syna Paula. [+] Otrzymanie dodatku do renty, bez odszkodowania.
[00:52:12] Karta z życzeniami na 80 i 85 urodziny, paczki przysyłane z Niemiec. W czasie pracy u bauera cała korespondencja do i od boh. była kontrolowana, zdawkowe informacje. Wyprawy do sklepu po sprawunki z Paulem – żywność na kartki. Brak kontaktów między gospodarzami na wsi. Brak informacji na temat możliwej zmiany. Prace wykonywane u bauera: dojenie krów, karmienie świń, prace polowe, opieka nad dziećmi (spódnica uszyta przez boh. dla córki Marty), pomoc w kuchni pomimo oficjalnego zakazu. Dobra bauerka.
[00:57:02] Czas wolny w niedziele po obiedzie. Wynagrodzenie 5 marek miesięcznie. Żydzi w Pilicy, przy klasztorze. Boh. wysłana przez ojca do babci, żeby się ukryła przed zabraniem na roboty, uniknęła obławy w Pilicy, strach ojca. Niemcy postawili na środku wsi armatę, poszukiwali akowców.
[01:03:52] Mąż przeprowadzał zdekonspirowanych partyzantów. Mieszkał w tej samej wsi, pracował w fabryce w Kluczach. Spotykali się, kiedy boh. wróciła z robót. Działalność partyzancka męża.
[01:07:07] Mąż Roman Guzik odbudowywał w fabrykę w Kluczach, był technikiem kontroli papieru. Uruchamianie maszyny papierniczej. Mąż nie otrzymał odszkodowania, nieprzyjemne warunki interpersonalne w pracy. Boh. obsługiwała „kalandra” (maszynę papierniczą) w systemie trzyzmianowym przez 20 lat. Gorycz po nieotrzymaniu odszkodowania.
[01:12:15] Atak na męża przy odbieraniu pieniędzy za cielę – „drań” z Olkusza: „ty akowcu!”. Ujawnianie się partyzantów w urzędzie w Katowicach, prześladowanie męża. Możliwość zdobycia tytułu technika – mąż nie dopuszczony do egzaminu „jako były akowiec”.
[01:16:32] Wezwania męża na UB w Olkuszu, poszukiwanie broni. Order za odwagę dla męża. Rozmowa z ubekiem. [+] Oskarżanie męża o sabotaż w fabryce. Cyjanek potasu noszony w kieszonce przez męża w razie tortur.
[01:18:49] Krzyż za odwagę włożony do trumny na życzenie męża. Pośmiertnie nadany Krzyż Partyzancki. Współpraca męża z oddziałem „Hardego” – przyszedł ze Śląska, pracował w gminie w Bolesławiu. Pomagał organizować kartki na żywność. Spotykali się wieczorem w domu „Hardego”. Zdobywanie broni przez partyzantów. Przesyłki i ulotki z Warszawy przekazywane przez „Sęka” na Śląsk.
[01:23:07] Działalność męża: przeprowadzanie przez granicę „spalonych” partyzantów. Wyznanie prawdy żonie, „musimy razem walczyć dla dobra ojczyzny”. Kupowanie broni.
[01:27:05] Akcja partyzantów kradzieży broni z pociągu w Wolbromiu. Pistolet „siódemka” dla męża, trzy naboje. Ćwiczenie na Pustyni Błędowskiej, postrzelenie Kacpra w nogę. Lekarz Kochmański w Kluczach. Opatrzenie rany przez męża, przejście przez granicę. Przenoszenie przez męża ulotek, spotkanie Niemców.
[01:32:10] Postawa życiowa męża: „Bóg-Honor-Ojczyzna”. Spotkanie z „Hardym” po wyjściu z więzienia: „Czy warto było, Romuś?”. Ujawnienie się męża. Pomoc „Hardego” – lekarz z Krakowa wyleczył mu nogę.
[01:36:00] Zawał męża, pobyt w szpitalu, lek wyrabiany przez zakonnice z ul. Krowoderskiej w Krakowie, Odnawiająca się rana nogi męża. Rozmowa „Hardego” z mężem, łzy w oczach.
[01:38:37] Spotkanie przy „łożu śmierci” „Hardego”, wyjawienie tajemnic. Świadek z Rodak. Lekarz milicyjny Puskarczyk, dyrektor szpitala, szkodliwe zalecenia medyczne. Proces sądowy lekarzy o zasługi dla partyzantów. Zeznania męża przed komisją kwalifikacyjną. Pożycie małżeńskie przez 48 lat.
[01:43:30] Przebywając w więzieniu w Sosnowcu boh. pracowała w celi przy ul. Towarowej 16, od wiosny w „feldkomandzie” na polu, obok komanda mężczyzn, na Radosze. Oranie ziemi w ogrodzie. 16 kobiet w celi, warunki higieniczne, brak intymności. Tabletki powstrzymujące miesiączkowanie.
[01:47:03] Strażniczki na oddziale zabierały przynoszoną dla więźniarek żywność (chleb od ojca). Transport do Oświęcimia, napis na bramie obozu, Niemcy z pejczami dokonywali selekcji. Noc w betonowym karcerze, modlitwa o śmierć. Widok wychudłych mężczyzn w pasiakach, wybieranie co 10 osoby do krematorium. Powrót do bauera. [++]
[01:51:10] Trauma wojenna, niezabliźnione rany. Wyczerpanie i niedożywienie, waga po wyjściu z więzienia: 40 kg. Rozgoryczenie. Uniknięcie Auschwitz dzięki staraniom ojca – napisał do bauera, żeby ten upomniał się o boh.
[01:55:20] Po operacji wyrostka boh. przedostawała się do rodziny we wsi Giebło k. Pilicy, za granicę, do Generalnego Gubernatorstwa. Ostrzeżenie przed obławą niemiecką w Pilicy.
[01:56:11] Strach przed Auschwitz. Selekcja do gazu, kobiety z dziećmi [+]. Odmowa wycieczki do Oświęcimia po wojnie. Trzewiki dziecięce w kącie sali Auschwitz.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..