Guzik Aniela
Aniela Guzik z d. Sosnowska (ur. 1924, Ryczówek) w wieku 15 lat została zabrana na roboty przymusowe do miejscowości Zülzhoff (Sulisław) w gminie Grodków, gdzie opiekowała się dziećmi i pracowała w polu. Aresztowana za niestawienie się w pracy po zwolnieniu zdrowotnym, przetrzymywana w Ogrodzieńcu, a potem w więzieniu w Sosnowcu. Ponownie wysłana do bauera, podczas transportu spędziła noc w Auschwitz i była świadkiem selekcji. Po wojnie pracowała w fabryce papieru i celulozy w Kluczach. Jej mąż, Roman Guzik, w czasie okupacji niemieckiej był komendantem placówki AK w Ryczówku.
more...
less
[00:00:10] Ur. 13 stycznia 1924 r. w Ryczówku (gm. Klucze), gdzie mieszka przez całe życie. Nasłuchiwanie radia – wiadomość o wybuchu wojny, mieszkańcy rozeszli się strapieni do domów. Niemcy w Ryczówku. Ucieczka ludzi ze Śląska, mężczyźni z Ryczówka ukryli się w lesie.
[00:03:00] Na początku wojny ojciec nie miał pracy, budował dom. Dostawał zapomogę: po 5 kg kaszy albo mąki na miesiąc. Wyjazd boh. na roboty do Niemiec w wieku 15 lat. Droga przez Ogrodzieniec, zamieszkanie u bauera w Voigtsdorf/Grottkau (Grodków). Niewielka wieś, osiedleńcy z Westfalii.
[00:06:45] Dobra bauerka z Górnego Śląska. Budzenie rano, po wydojeniu krów okopywanie buraków w polu niezależnie od pogody. Dołączenie Ukraińca Żytomiera Fediusomczyka, „złośliwy człowiek” – wkrótce zabrany od bauera. Odrabianie pracy przez niemiecką dziewczynę.
[00:10:20] Dobra bauerka, miała 5 dzieci, chorowita. Urzędowy zakaz wchodzenia pracowników przymusowych do kuchni. Boh. odprowadzała dzieci do szkoły. Protesty bauerki przy próbie odebrania boh. przez Niemców. Brak zaświadczeń o pracy u bauera – niemożność otrzymania odszkodowania po wojnie. Telegram od siostry wzywający do przyjazdu do domu.
[00:13:08] „Urlop” od pracy u bauera, podwózka przez bauera do Voigtsdorfu, potem do Grodkowa. Odprawa 5 marek. Bauerka gotowała zupy, ziemniaki, chleb ciemny smarowany melasą z buraków. Wywiezienie boh. przez Niemców, oczekiwanie na transport w Ogrodzieńcu. Badanie przez lekarza. Przemarsz czwórkami z Ogrodzieńca do Zawiercia, dalsza droga nocą pociągiem. Ucieczki mężczyzn z transportu.
[00:17:00] Praca w gospodarstwie bauera do wyzwolenia. Zawiezienie na stację przez bauera, zatrzymanie przez Niemca na stacji – podarł zaświadczenie od bauera. Pociągi jadące tylko na zachód. Droga z Grodkowa do Olkusza (Ilkenau) ok. 24 godzin.
[00:20:40] Roztopy w Olkuszu, bombardowanie Czarnej Góry za miastem. Droga piechotą do Bolesławia, furmanki z Ryczówka wiozące Niemców na pociąg. Dalsza droga do Kluczy, spotkanie ojca pod fabryką, dojście do domu.
[00:23:00] Przygotowanie przez Niemców bomb zapalających, ostrzeżenia ojca. Pożar fabryki w Kluczach i lasu w Godawicy przez 2 dni. Obawy i lęk przed powrotem do bauera. Spotkanie z mamą i siostrą.
[00:25:00] Operacja wyrostka w Olkuszu, zwolnienie lekarskie przez 5 tygodni. Upominanie się bauera o boh. Uwięzienie boh. na posterunku w Rodakach, komendant Rudolf. Areszt w Ogrodzieńcu, w jednym pokoju ze starszą kobietą. Przejście babci przez granicę – przyniesienie chleba, nożyk „żydek”.
[00:28:38] Wieczorny spacer („freistunde”), aresztowanie dwóch chłopców za szmugiel na granicy w Podzamczu. Ucieczka chłopców, boh. nie chciała uciekać, za karę przewieziona do więzienia w Sosnowcu. Pobicie przez Niemkę – 13 miesięcy w więzieniu, wyplatanie wyrobów ze sznurka i praca w polu („feldkomando”).
[00:33:02] Mężczyźni z więzienia w Sosnowcu, praca w kopalni, strażnicy niemieccy. Przenoszenie grypsów rodzinom mężczyzn. Areszt w Sosnowcu, ul. Towarowa 16. List ojca do bauera informujący o powrocie boh. Przejazd z Sosnowca w kierunku Nysy. Życie u bauera, leczenie po przejściu więzienia: wszy, świerzb, spanie na sienniku na podłodze. Leki od lekarza, pozostanie w Grodkowie do końca wojny.
[00:38:45] Pierwszy przyjazd do domu (5 marek, spotkanie ojca), powrót po wojnie.
[00:40:43] Radość rodziców po wyzwoleniu, pozostanie z rodzicami po powrocie. W więzieniu w Sosnowcu więzienne ubranie: pasiaki, chustka na głowę. Trudy życia w więzieniu.
[00:43:41] Ucieczka bauera do Westfalii pod koniec wojny, pakowanie rzeczy. Głód w domu. Podróż powrotna do domu. Boże Narodzenie u bauerów, choinka i ciasteczka. Niedzielne spotkania Polaków pracujących w Grodkowie, rozmowy przy piwie.
[00:47:00] Niemożność otrzymania odszkodowania za pracę u bauera, odwiedzenie domu bauera, rozmowa z sąsiadami. Otrzymanie adresu bauera w Westfalii. Poszukiwanie dokumentów z więzienia. List do ambasady polskiej w Niemczech – odmowa wypłaty odszkodowania. List do ambasady niemieckiej – odmowa. List do bauera, szukanie „arbeitsbuchu”, odpowiedź syna Paula. [+] Otrzymanie dodatku do renty, bez odszkodowania.
[00:52:12] Karta z życzeniami na 80 i 85 urodziny, paczki przysyłane z Niemiec. W czasie pracy u bauera cała korespondencja do i od boh. była kontrolowana, zdawkowe informacje. Wyprawy do sklepu po sprawunki z Paulem – żywność na kartki. Brak kontaktów między gospodarzami na wsi. Brak informacji na temat możliwej zmiany. Prace wykonywane u bauera: dojenie krów, karmienie świń, prace polowe, opieka nad dziećmi (spódnica uszyta przez boh. dla córki Marty), pomoc w kuchni pomimo oficjalnego zakazu. Dobra bauerka.
[00:57:02] Czas wolny w niedziele po obiedzie. Wynagrodzenie 5 marek miesięcznie. Żydzi w Pilicy, przy klasztorze. Boh. wysłana przez ojca do babci, żeby się ukryła przed zabraniem na roboty, uniknęła obławy w Pilicy, strach ojca. Niemcy postawili na środku wsi armatę, poszukiwali akowców.
[01:03:52] Mąż przeprowadzał zdekonspirowanych partyzantów. Mieszkał w tej samej wsi, pracował w fabryce w Kluczach. Spotykali się, kiedy boh. wróciła z robót. Działalność partyzancka męża.
[01:07:07] Mąż Roman Guzik odbudowywał w fabrykę w Kluczach, był technikiem kontroli papieru. Uruchamianie maszyny papierniczej. Mąż nie otrzymał odszkodowania, nieprzyjemne warunki interpersonalne w pracy. Boh. obsługiwała „kalandra” (maszynę papierniczą) w systemie trzyzmianowym przez 20 lat. Gorycz po nieotrzymaniu odszkodowania.
[01:12:15] Atak na męża przy odbieraniu pieniędzy za cielę – „drań” z Olkusza: „ty akowcu!”. Ujawnianie się partyzantów w urzędzie w Katowicach, prześladowanie męża. Możliwość zdobycia tytułu technika – mąż nie dopuszczony do egzaminu „jako były akowiec”.
[01:16:32] Wezwania męża na UB w Olkuszu, poszukiwanie broni. Order za odwagę dla męża. Rozmowa z ubekiem. [+] Oskarżanie męża o sabotaż w fabryce. Cyjanek potasu noszony w kieszonce przez męża w razie tortur.
[01:18:49] Krzyż za odwagę włożony do trumny na życzenie męża. Pośmiertnie nadany Krzyż Partyzancki. Współpraca męża z oddziałem „Hardego” – przyszedł ze Śląska, pracował w gminie w Bolesławiu. Pomagał organizować kartki na żywność. Spotykali się wieczorem w domu „Hardego”. Zdobywanie broni przez partyzantów. Przesyłki i ulotki z Warszawy przekazywane przez „Sęka” na Śląsk.
[01:23:07] Działalność męża: przeprowadzanie przez granicę „spalonych” partyzantów. Wyznanie prawdy żonie, „musimy razem walczyć dla dobra ojczyzny”. Kupowanie broni.
[01:27:05] Akcja partyzantów kradzieży broni z pociągu w Wolbromiu. Pistolet „siódemka” dla męża, trzy naboje. Ćwiczenie na Pustyni Błędowskiej, postrzelenie Kacpra w nogę. Lekarz Kochmański w Kluczach. Opatrzenie rany przez męża, przejście przez granicę. Przenoszenie przez męża ulotek, spotkanie Niemców.
[01:32:10] Postawa życiowa męża: „Bóg-Honor-Ojczyzna”. Spotkanie z „Hardym” po wyjściu z więzienia: „Czy warto było, Romuś?”. Ujawnienie się męża. Pomoc „Hardego” – lekarz z Krakowa wyleczył mu nogę.
[01:36:00] Zawał męża, pobyt w szpitalu, lek wyrabiany przez zakonnice z ul. Krowoderskiej w Krakowie, Odnawiająca się rana nogi męża. Rozmowa „Hardego” z mężem, łzy w oczach.
[01:38:37] Spotkanie przy „łożu śmierci” „Hardego”, wyjawienie tajemnic. Świadek z Rodak. Lekarz milicyjny Puskarczyk, dyrektor szpitala, szkodliwe zalecenia medyczne. Proces sądowy lekarzy o zasługi dla partyzantów. Zeznania męża przed komisją kwalifikacyjną. Pożycie małżeńskie przez 48 lat.
[01:43:30] Przebywając w więzieniu w Sosnowcu boh. pracowała w celi przy ul. Towarowej 16, od wiosny w „feldkomandzie” na polu, obok komanda mężczyzn, na Radosze. Oranie ziemi w ogrodzie. 16 kobiet w celi, warunki higieniczne, brak intymności. Tabletki powstrzymujące miesiączkowanie.
[01:47:03] Strażniczki na oddziale zabierały przynoszoną dla więźniarek żywność (chleb od ojca). Transport do Oświęcimia, napis na bramie obozu, Niemcy z pejczami dokonywali selekcji. Noc w betonowym karcerze, modlitwa o śmierć. Widok wychudłych mężczyzn w pasiakach, wybieranie co 10 osoby do krematorium. Powrót do bauera. [++]
[01:51:10] Trauma wojenna, niezabliźnione rany. Wyczerpanie i niedożywienie, waga po wyjściu z więzienia: 40 kg. Rozgoryczenie. Uniknięcie Auschwitz dzięki staraniom ojca – napisał do bauera, żeby ten upomniał się o boh.
[01:55:20] Po operacji wyrostka boh. przedostawała się do rodziny we wsi Giebło k. Pilicy, za granicę, do Generalnego Gubernatorstwa. Ostrzeżenie przed obławą niemiecką w Pilicy.
[01:56:11] Strach przed Auschwitz. Selekcja do gazu, kobiety z dziećmi [+]. Odmowa wycieczki do Oświęcimia po wojnie. Trzewiki dziecięce w kącie sali Auschwitz.
more...
less