Mirosława Kamińska (ur. 1928, Augustów), córka Huberta Kamińskiego, absolwenta Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu i przedwojennego nauczyciela rysunku. Rodzice przyjaźnili się z kilkoma rodzinami żydowskimi w przedwojennym Augustowie. Naukę w szkole podstawowej Mirosława Kamińska przerwała w 1939 r. ze względu na wojnę. Całą rodzinę uciekali na wschód, do Augustowa wrócili dopiero w 1940 r. W czasie sowieckiej okupacji (1939-1941) ojciec został delegowany do nauki przedmiotów ścisłych w szkole zawodowej. Chorował jednak na gruźlicę i wskutek braku odpowiedniej opieki i leków, zmarł w 1943 r. Mirosława Kamińska w trakcie niemieckiej okupacji pracowała jako pomoc w biurze niemieckich radiotelegrafistów. Od sierpnia 1944 r. do stycznia 1945 r. razem z mamą i babcią przebywała w Ślepsku, po wypędzeniu wszystkich mieszkańców z Augustowa ze względu na zbliżający się front. Po zakończeniu wojny z mamą i babcią wróciła do częściowo zniszczonego domu w Augustowie przy ul. Kasztanowej 5. W wieku niespełna 17 lat stała się głową rodziny
wyremontowała dom i ukończyła szkołę pielęgniarsko-położniczą. Przez wiele lat pracowała jako położna w augustowskich szpitalach. Trzykrotnie zamężna, była też aktywną działaczką Czerwonego Krzyża w Augustowie.
more...
less
[00:00:10] Ur. 1 października 1928 r. w Augustowie. Ojciec studiował ASP w Petersburgu w czasie I wojny światowej. Pracował jako nauczyciel rysunku w Suwałkach. Mama Ada Kamińska dd. Merkiewicz, absolwentka seminarium nauczycielskiego w Suwałkach. Zatrudnienie rodziców w szkole (obecne liceum nr 2) w Augustowie. Rozpoczęcie budowy domu przez ojca w 1935 r. Samochód ojca polski fiat. Zorganizowanie kursu na prawo jazdy dla najstarszych klas w 1939 r. Sąsiedzi: stomatolog Remigiusz Kamiński, późniejsi generałowie: gen. Szaciłło, gen Huszcza. Pogoda ducha boh.
[00:03:50] Przekazanie samochodu w lipcu 1939 r. do szpitala w Grodnie. Ojciec wiceburmistrz Augustowa (funkcja honorowa) oraz dyrektor szkoły zawodowej, zmarł [w 1943] na gruźlicę. Niezaradność mamy.
[00:05:45] Otrzymanie przez pracowników sfery budżetowej (nauczyciele, wojskowi, policjanci, pracownicy administracji) trzykrotnego wynagrodzenia i nakazu ewakuacji na wschód latem 1939 r. Przekonanie o szybkim wygraniu wojny.
[00:06:49] Zaskoczenie atakiem ZSRR na Polskę podczas pobytu w Lidzie i Nowogródku u posła Stanisława Poźniaka. Powrót do domu na początku 1940 r., gosposia pozostała w domu.
[00:08:00] Pomysł reaktywowania szkoły, ojciec boh. uczył przedmiotów ścisłych. Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej „Augustów życzliwie przyjmował” [Niemców]. Łazienka w domu boh., wyrzucenie rodziny z mieszkania, które zasiedlili Niemcy, „bardziej cywilizowani”.
[00:10:23] Zbombardowanie tartaku. Ranna w twarz kobieta [Wasilczuk]. Potrzeba niesienia pomocy medycznej u boh. Rodzina zamieszkała w chatce na terenie tartaku, zatrudnienie boh. w tartaku między 14 a 16 rokiem życia.
[00:12:00] Śmierć ojca w 1943 r., badanie ojca przez niemieckiego lekarza. „Gdy zmarł, skończyło się moje dzieciństwo”. Długa depresja mamy. Zbombardowanie domu, bombardowany przez Rosjan sztab niemiecki na ulicach Rajgrodzkiej i Zygmuntowskiej. Zabite zwierzęta gospodarskie. Ucieczka mieszkańców z miasta, rodzina przebywała na polu w Ślepsku.
[00:15:20] Wuj Michał Merkiewicz ps. „Rózga” działał w AK. Front nad jez. Sajno – Rosjanie i Niemcy po dwóch stronach jeziora. Ewakuacja Augustowa. Brak możliwości powrotu do domu. Niebezpieczna wyprawa boh. do domu w październiku [1939], widok zmasakrowanego wymarłego miasta. Zabranie ciepłych ubrań z domu, wygłodzony kot schowany do torby boh. [+]
[00:20:08] Rynek główny: Hitlerplatz. Zatrzymanie boh. przez żandarmów, podejrzenie o szpiegostwo, postawienie pod ścianą egzekucyjną. Boh. uratowana przez kota. Zastrzelona sąsiadka Biedrzycka. Odprowadzenie boh. do granic miasta przez żandarmów. [+]
[00:23:49] Praca boh. w domu, gdzie przebywali [niemieccy] radiotelefoniści w Ślepsku: pranie, noszenie jedzenia. Okop przy domu. Wyszukiwanie przez żołnierzy zakopanych kosztowności. Wojenne tragedie: młody gdańszczanin wcielony do armii radzieckiej walczył ze swoim ojcem, Niemcem w Wehrmachcie. [+]
[00:28:40] Ciężka praca boh. przy kopaniu okopów w Augustowie i Ślepsku. Protest boh., pobicie przez dowódcę, wybity ząb. Pomoc w gospodarstwie rolnym przy obsłudze kieratu. Zwolnienie boh. i mamy z robót. [+]
[00:32:33] Sergiusz [Powada?], technik weterynarii. Wielka kuchnia polowa w Ślepsku − roznoszenie jedzenia żołnierzom przez boh. Głód zimą, przemarznięte kartofle, zimno. Zdobywanie świeczek okopowych „Hindenburglicht”. Przyjście do domu cudzoziemca [Niemca], rozmowa po niemiecku.
[00:36:34] Kolejne przyjście Niemca w nocy z zamiarem seksualnym, ucieczka mamy przez okno do stodoły, boh. do okopu – odmrożone palce u nóg i rąk oraz twarz. Ostrzelanie okopu przez Niemca. Przeprosiny starszych żołnierzy Wehrmachtu.
[00:41:20] Przyjście Rosjan, przejście boh. zaminowaną drogą z żołnierzami do Augustowa. Zburzony dom, rozkradziony dobytek.
[00:44:30] Ojciec Hubert Kamiński ur. w Supraślu, rodzina przywędrowała z Niemiec. Fabryka pluszu Beckera. Talent ojca do języków. Język niemiecki w domu. Ciotka Helena była brakarzem u Beckera, ciotka Antonina miała pracownię krawiecką w Białymstoku. Siostry finansowały studia artystyczne ojca w Petersburgu. Po studiach służył w armii Hallera. „Kochał młodzież”, wspomnienia byłych uczniów o ojcu.
[00:48:30] Kółko dramatyczne w szkole ojca, sztuka „Młody las”, uczeń ojca, późniejszy aktor Maciej Maciejewski. Ojciec opłacał naukę w gimnazjum synowi stróża z tartaku, Jankowi Kukuciowi, który dostał się jako lotnik do eskadry myśliwców w Anglii.
[00:50:30] Ojciec poliglota: rozmowy z Żydami w jidysz, rosyjski, niemiecki, łacina, greka, hebrajski, francuski. „Błękitna dywizja” przysłana przez Franco z Hiszpanii na pomoc Niemcom – przemarsz z pociągu w Suwałkach do Leningradu – „wszyscy zginęli”. Weterynarz hiszpański Rafael Morino z Toledo.
[00:54:00] Ojciec był nauczycielem mamy w szkole w Suwałkach, ślub po maturze mamy. Dzieciństwo w Augustowie: „cudowny czas”. Kochający tata i dziadek. Kontakty z Żydami: dentysta Rappel mieszkał na piętrze „Domu Turka”. Lekarze żydowscy: dr Grodzieński, Szor, jubiler Gliksman. Wybranie ojca wiceburmistrzem, szacunek mieszkańców.
[00:58:18] Wspólne spędzanie świąt Wielkanocy, Pesach, Hanuki. Potępianie przez ojca poglądów głoszonych przez narodowców. Żydzi z getta w Augustowie w dzielnicy Limanowskiego wywiezieni do Grajewa, a następnie do Treblinki. Żywe wspomnienie zapachu potraw szabasowych, święto Sądny Dzień. [+]
[01:01:30] Powojenne studia medyczne w Gdańsku, pęd do nauki. Prof. Fryderyk Zoll uczył naukowej organizacji pracy. Wycieczki samochodowe z ojcem, koleżanka Krystyna Krzywińska do twierdzy Osowiec. Wycieczki statkiem, łódką. Wprowadzenie sportu kajakowego przez ojca, żaglówki. Prąd dla Augustowa z tartaku Lipowiec. Gra w tenisa, bojery zimą.
[01:05:10] Wystawne bale w I Pułku Ułanów Krechowieckich, capstrzyki i defilady, zawody hippiczne w pułku. Oświetlone lodowisko z muzyką, resursa obywatelska z bilardem. Księgarnia Krzywińskich przeszła w ręce rodziny Zdziennickich, biblioteka nauczycielska prowadzona przez dziadka Wincentego Merkiewicza. Bale dla dzieci w resursie.
[01:08:26] Uroczyste święta: Zielone Świątki, odwiedzanie się rodzin (przejazdy furmanek z pierzynami). Wyznawcy prawosławia (nauczycielka muzyki Pawłowska), staroobrzędowcy, Tatarzy. Antysemityzm przed wojną.
[01:11:08] Fotograf przedwojenny Judel Rotszejn, Żyd Rechtman, dzierżawca jezior – przyjaciele ojca. Koszerna jatka Słowatyckiego. Bryły lodu przechowywane w piwnicy przysypane trocinami. Właściciel drogerii uprawiał morsowanie „cała zimę w przerębli”. Dobre kontakty ojca „z wszystkimi”.
[01:14:38] Ocalała rodzina dentysty kpt. Rapela, który zginął w 1939 r. Córka Judela Rotszejna Salami.
[01:17:10] 1 września [1939] spędzony w Lidzie u znajomego nauczyciela historii Kobylańskiego, dom na skraju lotniska. Zbombardowanie lotniska 1 września, „lotnicy płakali”. Przejazd do Nowogródka, dom Stanisława Poźniaka, posła na Sejm RP. Okupacja radziecka w Augustowie.
[01:19:55] Edukacja w białoruskiej dziesięciolatce, nauka po białorusku. Zakup butów w żydowskim sklepie [++]. Gosposia z Wiżajn. Pobyt w Lidzie od sierpnia 1939 r.
[01:22:42] W czasie okupacji niemieckiej partyzantka radziecka (dowódca Sokołow). Ryszard Krynicki „Bob”, żołnierz oddział partyzanckiego AK, pierwsze młodzieńcze zauroczenie boh. Matka Krynicka Antonina ps. „Sieja” pracowała w wywiadzie AK. „Bob” zginął rozerwany granatem [+]. Najtrudniejszy moment w czasie wojny: przejście przez pole minowe. [+]
[01:27:43] Historia wuja, który działał w partyzantce. W Jeziorkach zabicie prosiaka dla partyzantów z Brygady Wileńskiej, wuj i kolega Karwowski zaaresztowani przez Niemców, zastrzeleni i wrzuceni do dołu w lesie koło Biernatek. Odwiedzanie przez boh. miejsca egzekucji. Wuj odznaczony krzyżem Virtuti Militari V stopnia.
[01:32:11] Szostak (w oddziale AK z boh.) zaznaczył ślad na sośnie w miejscu egzekucji. Tablica pamiątkowa. Wyjazd ciotki do Gdańska po ostrzeżeniu przez Szostaka. Groźby i zaczepki „żołnierzy wyklętych” wobec ciotki po wojnie. Córka Michała Merkiewicza zamieszkała w Gdańsku.
[01:37:20] Po przyjściu Niemców w czerwcu 1941 r. wyrzucenie rodziny z domu. Tartak na Grądziku, drewno spławiane tratwami. Warunki życia w tartaku. Wuj był nauczycielem w szkole w Biernatkach. Poszukiwanie wuja przez Niemców, przepytywanie boh. [+] Ciężka gruźlica uniemożliwiała ojcu działalność opozycyjną.
[01:42:15] Wiadomość o powstaniu warszawskim usłyszana od niemieckich radiotelegrafistów, przekazanie informacji partyzantom. Reakcja partyzantów: mieszane uczucia. „Boże, jak ja bardzo kochałam broń!”. Szkolenie wojskowe na studiach. Pistolet Walter męża.
[01:45:36] Babcia Stefania Merkiewicz dd. Rozmysłowicz, dziadek ur. w Kownie. Znalezienie kota w domu „w końcu września” 1939 r., „bym zginęła w piękne popołudnie”.
[01:47:00] Silne pragnienie nauki po wojnie. Ludwik Jaworski, przedwojenny komunista, nauczyciel przyrody. Różny poziom edukacji po wojnie. Rzeźbiarz z Suwałk Bogdan Chmielewski, profesor ASP, namawiany przez Jaworskiego do porzucenia partyzantki i oddania broni. Przynależność boh. do PZPR, rozczarowanie komunizmem.
[01:51:10] Słuchy o obławie augustowskiej. Sprowokowanie Rosjan przez „żołnierzy wyklętych”.
[01:52:50] Radość z zakończenia wojny. Liczne wypadki na minach, śmierć saperów. Szpital w starym budynku szkoły, pomaganie boh. w ramach PCK w czasie nauki w gimnazjum. Edukacja w szkole pielęgniarsko-położniczej. Choroba oczu. Szkolenie personelu.
[01:56:00] Kontakty z wychowankami, wspólne świętowanie 90 urodzin boh. w „Albatrosie”. Praca w szpitalu, ośrodkach zdrowia, porodówkach. Prawo jazdy w 1963 r. Przekonanie, że „najważniejsza w życiu powinna być rodzina”.
[01:58:20] Rozczarowanie komunizmem po poznaniu historii ZSRR, „łupnęło mnie solidnie”. Zaangażowanie boh. w działalność Czerwonego Krzyża. Wizytacja ośrodka internowanych w Gołdapi z przedstawicielami Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, dobre warunki pobytu.
[02:01:40] Zajmowanie się osobami wymagającymi pomocy społecznej, samotnymi, organizowanie pochówków bezdomnym. Zbytkowne realia życia internowanych: egzotyczne owoce, kosmetyki.
[02:03:30] Przejście na emeryturę. Dbanie o cmentarze żydowskie: „nie udało się”. Schodki na skarpie zbudowane z macew. Ciągła dewastacja cmentarza, rozbijanie pomników, kalanie pamięci o Żydach. „Mnie ci Żydzi nie dają spać”. Rodzina Kaszlej.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.