Kamińska Mirosława
Mirosława Kamińska (ur. 1928, Augustów), córka Huberta Kamińskiego, absolwenta Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu i przedwojennego nauczyciela rysunku. Rodzice przyjaźnili się z kilkoma rodzinami żydowskimi w przedwojennym Augustowie. Naukę w szkole podstawowej Mirosława Kamińska przerwała w 1939 r. ze względu na wojnę. Całą rodzinę uciekali na wschód, do Augustowa wrócili dopiero w 1940 r. W czasie sowieckiej okupacji (1939-1941) ojciec został delegowany do nauki przedmiotów ścisłych w szkole zawodowej. Chorował jednak na gruźlicę i wskutek braku odpowiedniej opieki i leków, zmarł w 1943 r. Mirosława Kamińska w trakcie niemieckiej okupacji pracowała jako pomoc w biurze niemieckich radiotelegrafistów. Od sierpnia 1944 r. do stycznia 1945 r. razem z mamą i babcią przebywała w Ślepsku, po wypędzeniu wszystkich mieszkańców z Augustowa ze względu na zbliżający się front. Po zakończeniu wojny z mamą i babcią wróciła do częściowo zniszczonego domu w Augustowie przy ul. Kasztanowej 5. W wieku niespełna 17 lat stała się głową rodziny
wyremontowała dom i ukończyła szkołę pielęgniarsko-położniczą. Przez wiele lat pracowała jako położna w augustowskich szpitalach. Trzykrotnie zamężna, była też aktywną działaczką Czerwonego Krzyża w Augustowie.
więcej...
mniej
[00:00:10] Ur. 1 października 1928 r. w Augustowie. Ojciec studiował ASP w Petersburgu w czasie I wojny światowej. Pracował jako nauczyciel rysunku w Suwałkach. Mama Ada Kamińska dd. Merkiewicz, absolwentka seminarium nauczycielskiego w Suwałkach. Zatrudnienie rodziców w szkole (obecne liceum nr 2) w Augustowie. Rozpoczęcie budowy domu przez ojca w 1935 r. Samochód ojca polski fiat. Zorganizowanie kursu na prawo jazdy dla najstarszych klas w 1939 r. Sąsiedzi: stomatolog Remigiusz Kamiński, późniejsi generałowie: gen. Szaciłło, gen Huszcza. Pogoda ducha boh.
[00:03:50] Przekazanie samochodu w lipcu 1939 r. do szpitala w Grodnie. Ojciec wiceburmistrz Augustowa (funkcja honorowa) oraz dyrektor szkoły zawodowej, zmarł [w 1943] na gruźlicę. Niezaradność mamy.
[00:05:45] Otrzymanie przez pracowników sfery budżetowej (nauczyciele, wojskowi, policjanci, pracownicy administracji) trzykrotnego wynagrodzenia i nakazu ewakuacji na wschód latem 1939 r. Przekonanie o szybkim wygraniu wojny.
[00:06:49] Zaskoczenie atakiem ZSRR na Polskę podczas pobytu w Lidzie i Nowogródku u posła Stanisława Poźniaka. Powrót do domu na początku 1940 r., gosposia pozostała w domu.
[00:08:00] Pomysł reaktywowania szkoły, ojciec boh. uczył przedmiotów ścisłych. Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej „Augustów życzliwie przyjmował” [Niemców]. Łazienka w domu boh., wyrzucenie rodziny z mieszkania, które zasiedlili Niemcy, „bardziej cywilizowani”.
[00:10:23] Zbombardowanie tartaku. Ranna w twarz kobieta [Wasilczuk]. Potrzeba niesienia pomocy medycznej u boh. Rodzina zamieszkała w chatce na terenie tartaku, zatrudnienie boh. w tartaku między 14 a 16 rokiem życia.
[00:12:00] Śmierć ojca w 1943 r., badanie ojca przez niemieckiego lekarza. „Gdy zmarł, skończyło się moje dzieciństwo”. Długa depresja mamy. Zbombardowanie domu, bombardowany przez Rosjan sztab niemiecki na ulicach Rajgrodzkiej i Zygmuntowskiej. Zabite zwierzęta gospodarskie. Ucieczka mieszkańców z miasta, rodzina przebywała na polu w Ślepsku.
[00:15:20] Wuj Michał Merkiewicz ps. „Rózga” działał w AK. Front nad jez. Sajno – Rosjanie i Niemcy po dwóch stronach jeziora. Ewakuacja Augustowa. Brak możliwości powrotu do domu. Niebezpieczna wyprawa boh. do domu w październiku [1939], widok zmasakrowanego wymarłego miasta. Zabranie ciepłych ubrań z domu, wygłodzony kot schowany do torby boh. [+]
[00:20:08] Rynek główny: Hitlerplatz. Zatrzymanie boh. przez żandarmów, podejrzenie o szpiegostwo, postawienie pod ścianą egzekucyjną. Boh. uratowana przez kota. Zastrzelona sąsiadka Biedrzycka. Odprowadzenie boh. do granic miasta przez żandarmów. [+]
[00:23:49] Praca boh. w domu, gdzie przebywali [niemieccy] radiotelefoniści w Ślepsku: pranie, noszenie jedzenia. Okop przy domu. Wyszukiwanie przez żołnierzy zakopanych kosztowności. Wojenne tragedie: młody gdańszczanin wcielony do armii radzieckiej walczył ze swoim ojcem, Niemcem w Wehrmachcie. [+]
[00:28:40] Ciężka praca boh. przy kopaniu okopów w Augustowie i Ślepsku. Protest boh., pobicie przez dowódcę, wybity ząb. Pomoc w gospodarstwie rolnym przy obsłudze kieratu. Zwolnienie boh. i mamy z robót. [+]
[00:32:33] Sergiusz [Powada?], technik weterynarii. Wielka kuchnia polowa w Ślepsku − roznoszenie jedzenia żołnierzom przez boh. Głód zimą, przemarznięte kartofle, zimno. Zdobywanie świeczek okopowych „Hindenburglicht”. Przyjście do domu cudzoziemca [Niemca], rozmowa po niemiecku.
[00:36:34] Kolejne przyjście Niemca w nocy z zamiarem seksualnym, ucieczka mamy przez okno do stodoły, boh. do okopu – odmrożone palce u nóg i rąk oraz twarz. Ostrzelanie okopu przez Niemca. Przeprosiny starszych żołnierzy Wehrmachtu.
[00:41:20] Przyjście Rosjan, przejście boh. zaminowaną drogą z żołnierzami do Augustowa. Zburzony dom, rozkradziony dobytek.
[00:44:30] Ojciec Hubert Kamiński ur. w Supraślu, rodzina przywędrowała z Niemiec. Fabryka pluszu Beckera. Talent ojca do języków. Język niemiecki w domu. Ciotka Helena była brakarzem u Beckera, ciotka Antonina miała pracownię krawiecką w Białymstoku. Siostry finansowały studia artystyczne ojca w Petersburgu. Po studiach służył w armii Hallera. „Kochał młodzież”, wspomnienia byłych uczniów o ojcu.
[00:48:30] Kółko dramatyczne w szkole ojca, sztuka „Młody las”, uczeń ojca, późniejszy aktor Maciej Maciejewski. Ojciec opłacał naukę w gimnazjum synowi stróża z tartaku, Jankowi Kukuciowi, który dostał się jako lotnik do eskadry myśliwców w Anglii.
[00:50:30] Ojciec poliglota: rozmowy z Żydami w jidysz, rosyjski, niemiecki, łacina, greka, hebrajski, francuski. „Błękitna dywizja” przysłana przez Franco z Hiszpanii na pomoc Niemcom – przemarsz z pociągu w Suwałkach do Leningradu – „wszyscy zginęli”. Weterynarz hiszpański Rafael Morino z Toledo.
[00:54:00] Ojciec był nauczycielem mamy w szkole w Suwałkach, ślub po maturze mamy. Dzieciństwo w Augustowie: „cudowny czas”. Kochający tata i dziadek. Kontakty z Żydami: dentysta Rappel mieszkał na piętrze „Domu Turka”. Lekarze żydowscy: dr Grodzieński, Szor, jubiler Gliksman. Wybranie ojca wiceburmistrzem, szacunek mieszkańców.
[00:58:18] Wspólne spędzanie świąt Wielkanocy, Pesach, Hanuki. Potępianie przez ojca poglądów głoszonych przez narodowców. Żydzi z getta w Augustowie w dzielnicy Limanowskiego wywiezieni do Grajewa, a następnie do Treblinki. Żywe wspomnienie zapachu potraw szabasowych, święto Sądny Dzień. [+]
[01:01:30] Powojenne studia medyczne w Gdańsku, pęd do nauki. Prof. Fryderyk Zoll uczył naukowej organizacji pracy. Wycieczki samochodowe z ojcem, koleżanka Krystyna Krzywińska do twierdzy Osowiec. Wycieczki statkiem, łódką. Wprowadzenie sportu kajakowego przez ojca, żaglówki. Prąd dla Augustowa z tartaku Lipowiec. Gra w tenisa, bojery zimą.
[01:05:10] Wystawne bale w I Pułku Ułanów Krechowieckich, capstrzyki i defilady, zawody hippiczne w pułku. Oświetlone lodowisko z muzyką, resursa obywatelska z bilardem. Księgarnia Krzywińskich przeszła w ręce rodziny Zdziennickich, biblioteka nauczycielska prowadzona przez dziadka Wincentego Merkiewicza. Bale dla dzieci w resursie.
[01:08:26] Uroczyste święta: Zielone Świątki, odwiedzanie się rodzin (przejazdy furmanek z pierzynami). Wyznawcy prawosławia (nauczycielka muzyki Pawłowska), staroobrzędowcy, Tatarzy. Antysemityzm przed wojną.
[01:11:08] Fotograf przedwojenny Judel Rotszejn, Żyd Rechtman, dzierżawca jezior – przyjaciele ojca. Koszerna jatka Słowatyckiego. Bryły lodu przechowywane w piwnicy przysypane trocinami. Właściciel drogerii uprawiał morsowanie „cała zimę w przerębli”. Dobre kontakty ojca „z wszystkimi”.
[01:14:38] Ocalała rodzina dentysty kpt. Rapela, który zginął w 1939 r. Córka Judela Rotszejna Salami.
[01:17:10] 1 września [1939] spędzony w Lidzie u znajomego nauczyciela historii Kobylańskiego, dom na skraju lotniska. Zbombardowanie lotniska 1 września, „lotnicy płakali”. Przejazd do Nowogródka, dom Stanisława Poźniaka, posła na Sejm RP. Okupacja radziecka w Augustowie.
[01:19:55] Edukacja w białoruskiej dziesięciolatce, nauka po białorusku. Zakup butów w żydowskim sklepie [++]. Gosposia z Wiżajn. Pobyt w Lidzie od sierpnia 1939 r.
[01:22:42] W czasie okupacji niemieckiej partyzantka radziecka (dowódca Sokołow). Ryszard Krynicki „Bob”, żołnierz oddział partyzanckiego AK, pierwsze młodzieńcze zauroczenie boh. Matka Krynicka Antonina ps. „Sieja” pracowała w wywiadzie AK. „Bob” zginął rozerwany granatem [+]. Najtrudniejszy moment w czasie wojny: przejście przez pole minowe. [+]
[01:27:43] Historia wuja, który działał w partyzantce. W Jeziorkach zabicie prosiaka dla partyzantów z Brygady Wileńskiej, wuj i kolega Karwowski zaaresztowani przez Niemców, zastrzeleni i wrzuceni do dołu w lesie koło Biernatek. Odwiedzanie przez boh. miejsca egzekucji. Wuj odznaczony krzyżem Virtuti Militari V stopnia.
[01:32:11] Szostak (w oddziale AK z boh.) zaznaczył ślad na sośnie w miejscu egzekucji. Tablica pamiątkowa. Wyjazd ciotki do Gdańska po ostrzeżeniu przez Szostaka. Groźby i zaczepki „żołnierzy wyklętych” wobec ciotki po wojnie. Córka Michała Merkiewicza zamieszkała w Gdańsku.
[01:37:20] Po przyjściu Niemców w czerwcu 1941 r. wyrzucenie rodziny z domu. Tartak na Grądziku, drewno spławiane tratwami. Warunki życia w tartaku. Wuj był nauczycielem w szkole w Biernatkach. Poszukiwanie wuja przez Niemców, przepytywanie boh. [+] Ciężka gruźlica uniemożliwiała ojcu działalność opozycyjną.
[01:42:15] Wiadomość o powstaniu warszawskim usłyszana od niemieckich radiotelegrafistów, przekazanie informacji partyzantom. Reakcja partyzantów: mieszane uczucia. „Boże, jak ja bardzo kochałam broń!”. Szkolenie wojskowe na studiach. Pistolet Walter męża.
[01:45:36] Babcia Stefania Merkiewicz dd. Rozmysłowicz, dziadek ur. w Kownie. Znalezienie kota w domu „w końcu września” 1939 r., „bym zginęła w piękne popołudnie”.
[01:47:00] Silne pragnienie nauki po wojnie. Ludwik Jaworski, przedwojenny komunista, nauczyciel przyrody. Różny poziom edukacji po wojnie. Rzeźbiarz z Suwałk Bogdan Chmielewski, profesor ASP, namawiany przez Jaworskiego do porzucenia partyzantki i oddania broni. Przynależność boh. do PZPR, rozczarowanie komunizmem.
[01:51:10] Słuchy o obławie augustowskiej. Sprowokowanie Rosjan przez „żołnierzy wyklętych”.
[01:52:50] Radość z zakończenia wojny. Liczne wypadki na minach, śmierć saperów. Szpital w starym budynku szkoły, pomaganie boh. w ramach PCK w czasie nauki w gimnazjum. Edukacja w szkole pielęgniarsko-położniczej. Choroba oczu. Szkolenie personelu.
[01:56:00] Kontakty z wychowankami, wspólne świętowanie 90 urodzin boh. w „Albatrosie”. Praca w szpitalu, ośrodkach zdrowia, porodówkach. Prawo jazdy w 1963 r. Przekonanie, że „najważniejsza w życiu powinna być rodzina”.
[01:58:20] Rozczarowanie komunizmem po poznaniu historii ZSRR, „łupnęło mnie solidnie”. Zaangażowanie boh. w działalność Czerwonego Krzyża. Wizytacja ośrodka internowanych w Gołdapi z przedstawicielami Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, dobre warunki pobytu.
[02:01:40] Zajmowanie się osobami wymagającymi pomocy społecznej, samotnymi, organizowanie pochówków bezdomnym. Zbytkowne realia życia internowanych: egzotyczne owoce, kosmetyki.
[02:03:30] Przejście na emeryturę. Dbanie o cmentarze żydowskie: „nie udało się”. Schodki na skarpie zbudowane z macew. Ciągła dewastacja cmentarza, rozbijanie pomników, kalanie pamięci o Żydach. „Mnie ci Żydzi nie dają spać”. Rodzina Kaszlej.
więcej...
mniej