Ewa Ćwiklińska z d. Matyjewicz (ur. 1930, Muszyna) dzieciństwo spędziła w Rytrze i Muszynie, gdzie jej ojciec pracował w Straży Granicznej. Podczas okupacji niemieckiej rodzina mieszkała w Łabowcu, a ojciec był gajowym w dobrach hrabiego Stadnickiego – aresztowany przez gestapo został rozstrzelany w egzekucji w Młodowie. Po wojnie pani Ewa wyszła za mąż, mieszkała w Łabowcu, zajmowała się wychowywaniem dzieci i prowadzeniem domu.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1930 r.
[00:01:10] Przedstawienie ojca, szczerego patrioty – kontakty z hrabią [Stadnickim]. Podczas okupacji do domu przyszło dwóch Ukraińców, ale niczego nie zabrali.
[00:03:30] Ojciec był z zawodu kaflarzem, służył w Straży Granicznej w Muszynie. Podczas okupacji pomagał mu hrabia. Pochodzenie rodziców – matka zajmowała się szyciem i haftowaniem, uczyła się fachu od Żydówki w Muszynie.
[00:08:32] Boh. miała kilkoro rodzeństwa, siostrę i dwóch braci, czworo dzieci zmarło. Ojciec początkowo pracował na przejściu granicznym w Rytrze.
[00:11:10] Warunki życia przed wojną, matka szyła ubrania dla dzieci. Ciotka Kazimiera, siostra matki, pracowała w drukarni w Tarnowie i kiedyś zabrała tam boh.
[00:13:50] Ojciec walczył podczas I wojny na froncie włoskim, po wojnie dalej służył w wojsku. Na przejściu granicznym w Muszynie pracował przez 11 lat, w Rytrze 2 lata. Podczas wojny rodziną zaopiekował się hrabia Stadnicki.
[00:16:03] Boh. chodziła do szkoły powszechnej w Muszynie, miała rysik i tabliczkę. Dziecięce zabawy. Kary cielesne stosowane przez księdza i nauczycielkę Żytkowską – dzieci bito za złe zachowanie. Boh. miała w szkole w Rytrze koleżanki Żydówki, bawiła się z Ryfką, której rodzice mieli sklep mięsny. Ojciec koleżanki Renaty Cieślak pracował na kolei.
[00:23:13] Kąpiele w Popradzie. Pierwsza komunia – przyjęcie na plebanii i fotografia po uroczystości.
[00:26:11] Boh. widywała Cyganów, którzy mieszkali także w Łabowcu. Bieda na wsi. Boh. ukrywała się w gospodarstwie u Rusinów. Nabożeństwa w cerkwi.
[00:30:08] W Muszynie i Rytrze mieszkało wielu Żydów, po ich wywiezieniu domy zajęli Rusini. Brat męża Gustaw Ćwikliński mieszkał w pożydowskim domu. Strach przed Żydami i utoczeniem krwi na macę. Boh. była w synagodze – wydzielona część dla kobiet, żydowskie pogrzeby.
[00:35:05] Boh. chodziła na targ w Muszynie, jedzenie kupowano w sklepie u Żyda, ale był też polski sklep – Żydzi-rzemieślnicy. Rynek w Muszynie.
[00:38:40] We wrześniu 1939 rodziny z Rytra ewakuowano do Zabełcza, ojciec w tym czasie był na froncie. Wjazd Niemców – wygląd żołnierzy. Ojciec został złapany, przebywał razem z innymi jeńcami w kościele, w okolicy Tarnowa uciekł z transportu do Niemiec. Początek okupacji – powrót do domu.
[00:47:30] Podczas okupacji rodzinie pomógł dyrektor tartaku Kowalczyk. Rodzina zamieszkała w leśniczówce w Łabowcu, należącej do hrabiego Stadnickiego, ojciec został gajowym – jego obowiązki. Pewnej nocy ojciec przejmował zrzut z samolotu. Potem aresztowano gospodarza Hofmana.
[00:54:10] Wizyty hrabiego Adama Stadnickiego, jego wygląd. Boh. pożyczała książki z pałacu w Nawojowej – zniszczenie biblioteki przez Niemców. Boh. przez rok nie chodziła do szkoły, ale przeczytała wiele książek. Wspomnienie rodziny hrabiego. Reakcja ludzi po egzekucji w Młodowie, w której zginął m.in ojciec boh.
[01:00:38] Ojciec został aresztowany przez gestapo, które zatrzymało również innych gajowych i pracowników tartaku. Józef Stadnicki widział egzekucję w Młodowie – pochówek na cmentarzu. Wiadomość o śmierci ojca. Reakcja miejscowych na pojawienie się na pogrzebie Józefa Stadnickiego. Boh. była po wojnie na ekshumacji – ojca rozpoznano po szelkach i chustce. [+]
[01:06:10] Powody zamieszkania w Kryściowie. Boh. widywała Niemców podczas okupacji. Stosunek Ukraińców do Polaków. Po śmierci ojca rodzinie pomagał Broński, którego żona była Rusinką.
[01:10:30] Miejscowi nie interesowali się losem Żydów. Szkoła podczas okupacji – lekcje z panią Zającową. Wspomnienie księdza Borowca. Miejscowi pracowali przy budowie okopów. Okupacyjny handel. Przedstawienie matki: Janiny z domu Kmieć.
[01:14:26] Oczekiwanie na powrót ojca z wojny. Matka miała maszynę do szycia Singer.
[01:15:38] Wejście Armii Czerwonej do Łabowej – wygląd żołnierzy. Czerwonoarmiści nie dotarli do gajówki w Łabowcu.
[01:16:58] Umeblowanie mieszkania przed wojną. Żebracy przychodzili do domu po chleb.
[01:18:50] Po wojnie większość Rusinów wyjechała na Ukrainę – nadzieja na lepsze życie. Do wsi przyjechała komisja zapisująca na wyjazd – jeden z żołnierzy strzelał do krzyża, a potem się pod nim modlił. Przymusowe wysiedlenia – rodzina Florka wyjechała na zachód. [+]
[01:23:03] Okoliczności poznania przyszłego męża, który był pszczelarzem. Po ślubie rodzina mieszkała w Łabowcu, boh. prowadziła dom i zajmowała się dziećmi. Mąż pracował w gospodarstwie.
[01:26:00] Przed wojną w Muszynie nie było samochodów. Do Łabowej jeździł autobus. Domy oświetlano lampami naftowymi.
[01:27:27] Reakcja po zakończeniu wojny. W okolicy nie pojawiali się Niemcy, ale działała partyzantka – spotkanie z radzieckimi partyzantami. W tartaku w Nawojowej pracowało wielu Polaków. Przed wojną właścicielem tartaku w Rytrze był Żyd.
[01:31:18] Bieda na wsi – wiele panien nie mogło wyjść za mąż, bo nie było kawalerów. Zabawy dzieciaków – gra w klasy. Boh. chodziła do pałacu w Nawojowej, ale była tylko w korytarzu. Opinia miejscowych o Adamie Stadnickim.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.