Ewa Kipta (ur. 1955, Elbląg) opowiada o życiu w czasach schyłkowego PRL-u (lata 70. i 80. XX w.), działalności w NSZZ „Solidarność” i internowaniu w czasie stanu wojennego. Jej zaangażowanie opozycyjne zaczęło się od rozprowadzania wśród znajomych w Gliwicach prasy niezależnej, dostarczanej przez wuja, Marka Kęsy. Pani Ewa pozostawała pod wpływem gliwickiego duszpasterstwa akademickiego, któremu przewodził ksiądz Herbert Hlubek, i coraz silniej angażowała się w podziemną działalność. Skończyła studia architektoniczne na Politechnice Gliwickiej, po przeprowadzce do Lublina dołączyła do środowiska skupionego wokół KUL-u. Liderów opozycji poznałą podczas Tygodnia eklezjologicznego, uczestniczyła w wykładach Towarzystwa Kursów Naukowych. Była współzałożycielką i przewodniczącą NSZZ „Solidarność” Regionu Środkowo-Wschodniego. Pomagała podczas strajku nauczycieli, prowadziła lekcje z najnowszej historii Polski. W jej mieszkaniu mieścił się punkt kontaktowy. Została zatrzymana i internowana w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. w siedzibie zarządu lubelskiej „Solidarności”, skąd przewieziona do więzienia w Olszynce Grochowskiej, a po 1,5 miesiąca – do ośrodka internowania w Gołdapi. Zawarła wówczas wiele znajomości, które jej pomogły w dalszej konspiracji po wyjściu na wolność w lipcu 1982 r. Po 1989 roku pani Ewa zajmowała się polityką mieszkaniową i zrównoważonym rozwojem.
więcej...
mniej
[00:01:00] - boh. ur. 1955 r. w Elblągu, tam jej ojciec dostał nakaz pracy, po 3 latach przeprowadzka do Świdnicy, gdzie mieszkała do 8 roku życia, potem 17 lat w Gliwicach i od 1980 r. w Lublinie. Absolwentka Wydziału Architektury w Gliwicach, jedynaczka. Rodzina jej pochodzi z 3 zaborów. Dziadek był góralem walczącym w Legionach, potem pracował jako adwokat i sędzia. Rodzina matki pochodziła z okolic Wołynia, po powstaniu styczniowym uciekła w okolice Poznania, a dziadek boh. ze strony matki wyjechał do Ameryki i wrócił w latach 20.
[00:03:00] – strajk szkolny babci ze strony matki, Marii Płoszyńskiej. Dziadek legionista został wzięty do niewoli we wrześniu 1939 i trafił do oflagu. Przeżył wojnę, został adwokatem w Katowicach.
[00:05:00] – okoliczności poznania rodziców na Politechnice Śląskiej. Matka była zmuszana do pracy jako pomoc domowa. Czytała dzieciom bajki po niemiecku. Śmierć babci Dąbrowskiej w 1943 r., dziadek wzięty do oflagu w listopadzie 1943 r. Obydwaj dziadkowie przesiedzieli wojnę w obozach.
[00:09:00] – wpływ domu na późniejszą działalność opozycyjną. Kuzyn matki, Marek Kęsy, współpracował ze środowiskami opozycyjnymi, dostarczał boh. bibułę, którą ona rozprowadzała w Gliwicach. Opozycja i duszpasterstwo akademickie, ks. Herbert Hlubek miał duży wpływ na humanistyczny sposób myślenia środowiska gliwickiego. W 1974 umarł ojciec boh., w 1977 matka wyszła ponownie za mąż.
[00:13:00] – intensywna działalność w opozycji antykomunistycznej, wsparcie wujka Marka i ks. Hlubka, strajki w stoczni. Boh. pracowała nad dyplomem.
[00:15:00] – nasłuch radia Wolnej Europy. Boh. miała duże mieszkanie i w dobrej lokalizacji, tu był punkt spotkań, wymiana informacji. Podróż boh. z koleżanką Basią do Warszawy w celu organizacji protestu, trafiły do kościoła Św. Krzyża i do KIK-u. Wujek Marek pracował w PAN w Pałacu Staszica.
[00:19:00] – dotarcie do samorządu studenckiego i założenie Komitetu Założycielskiego, boh. została przewodniczącą komitetu. Tydzień eklezjologiczny na KUL, obecni liczni działacze opozycji intelektualnej, atmosfera wolności na uczelni. Fascynacja Lublinem, przyjazd tam w lipcu 1980 r., znalezienie pracy i stancji. Początek strajków w sierpniu 1980 r.
[00:23:00] – do komitetów założycielskich rekrutowano osoby działające w duszpasterstwie akademickim. Członkowie z Towarzystwa Kursów Naukowych jeździli z wykładami po Polsce, spotkanie m.in. z Adamem Michnikiem, koncerty.
[00:25:00] – bibuła była stałym źródłem informacji, edukacji. Negocjacje z władzami uczelni, próby założenia Związku Zawodowego Pracowników Nauki, Techniki i Oświaty. W listopadzie zorganizowano walne zebranie, koleżanka Basia przejęła rolę i zadania boh., która wyjechała do Lublina i zamieszkała na stancji. 1 grudnia [1980 r.] zaczęła pracę w pracowni konserwacji zabytków. Po pracy działała w sieci Zarządu Regionu lubelskiego [Środkowo-Wschodniego] NSZZ „Solidarność”. W weekendy jeździła na wykłady na Uniwersytet Warszawski i przywoziła bibułę.
[00:27:00] – boh. uczestniczyła we Wszechnicy Ludowej, którą prowadziła Danuta Winiarska (obecnie Kuroń). Działalność edukacyjna, pomoc boh. w strajku szkolnym, prowadziła zajęcia z historii niezależnej (Zenia/Zenobia Kitówna organizowała strajk lubelskich nauczycieli). Strajki o wypuszczenie z więzienia „chłopców” z KPN. Wolontariat, próba ukończenia dyplomu. Przez 1,5 miesiąca zatrudnienie jako redaktor graficzny w Biuletynie Informacyjnym NSZZ „Solidarność” Regionu Środkowo-Wschodniego - proces wydawania i druku tygodnika. Artykuły boh. krytykujące budownictwo z wielkiej płyty. Tygodnik wychodził do 7 grudnia, numer z 13 grudnia już się nie ukazał. Obwieszczenie kolegi o napadzie na siedzibę „S”.
[00:00:33] – noc 12/13 grudnia [1981], dyżur w zarządzie regionu, otoczenie przez ZOMO. Tomek [Przeciechowski] radził uciekać po dachach, sam tak zrobił. Zatrzymanie boh. - bez kożucha, dokumentów i torby 12 grudnia 1981.
[00:00:35] - Komenda północna milicji, towarzystwo kolegów. Ewa Karp i boh. zostały zatrzymane razem. Pijany mężczyzna pożyczył boh. kurtkę, 2 doby na „dołku” z Jagodą [Hajrich?] z kolportażu. Ogłoszenie stanu wojennego.
[00:00:39] – boh. słyszała czołgi jadące na Świdnik, ten sam dźwięk, jak w 1968, gdy czołgi jechały do Czechosłowacji. Spotkanie w suce 8 internowanych kobiet, przejazd do ośrodka odosobnienia w Olszynce Grochowskiej pod Warszawą, m.in.: Sabina Magierska, Ewa Karp, Krystyna Murat z Puław, Zofia Bartkiewicz ze Świdnika, „Zosia z faksu” i „Jagoda z kolportażu”. Do celi dołączono Barbarę Malak i Dobrowoję Oleksak. Ich celi nie otwierano, to było działanie „na przetrwanie”, próby kontaktu z rodziną.
[00:00:43] – pobyt w Olszynce od 15 grudnia [1981] do 15 stycznia [1982], potem wszystkie kobiety przewieziono do Gołdapi. Wigilia dzięki jednej paczce. Z darów kościelnych boh. dostała ręcznik i płaszcz. Rozgoryczenie stanem wojennym, myśl Jana Pawła II o działaniu bez przemocy. Życie w więzieniu w Gołdapi, nawiązanie znajomości pomocnych w późniejszym działaniu konspiracyjnym, autoedukacja, uczenie się nawzajem. Boh. uczyła się francuskiego u prof. Haliny Suwałowej.
[00:00:49] – inne internowane, Małgorzata Łukasiewicz, Barbara Malak, pogotowie psychologiczne, wykłady z filozofii, Sabina Magierska, Zofia Bartkiewicz. Warunki internowania: pokoje 3-osobowe z łazienką. Boh. była w pokoju z Jadwigą Szczęsną, którą internowano zamiast córki Joanny.
[00:00:51] – okoliczności zwolnienia z internowania w połowie lipca [1982]razem z Ewą Zagrzejewską, handlującą bibułą z Piotrem [Szwajcerem], którego wtedy zwolniono z internowania w Białołęce. Jechali we trójkę do Warszawy, potem boh. pojechała do Lublina.
[00:53:00] – warunki wcześniejszych przesłuchań w więzieniu: nękanie pytaniami, wojna nerwów. Wujek Marek uczył, jak się zachowywać na przesłuchaniu. Wizytacja w więzieniu międzynarodowych inspektorów Czerwonego Krzyża: lekarka Elżbieta Seferowicz była tłumaczką wątków medycznych, boh. tłumaczyła tematy socjalne. Trudne historie rodzinne internowanych. Inspektorzy przywozili internowanym papierosy.
[00:57:00]– Wujek Marek odwiedził boh. w więzieniu w Olszynce Grochowskiej i w Gołdapi, matka boh. bardzo przeżyła internowanie córki, chorowała. Paczki dla internowanych, mieli lepsze wyżywienie niż na wolności.
[00:59:00] – po internowaniu powrót do pracy od sierpnia [1982], szefowa poręczyła, że boh. nie będzie działać w opozycji, boh. o tym nie wiedziała. Rewizje – w Lublinie ostrzegano przed nimi i można było wyjechać zawczasu.
[01:01:00] – wniosek boh. o paszport, szantaż, przymuszanie do współpracy. Działalność konspiracyjna po internowaniu, wożenie bibuły, wymiana informacji. W mieszkaniu boh., przejętym po teściowej Sabiny Magierskiej, odbywały się spotkania Zarządu Regionu.
[01:03:00] – Janusz Stępniak, aktywny działacz „Solidarności” Rolników Indywidualnych. Bojkot wyborów do rady gminnej, wybranie go do gminnej rady narodowej. Obrady przy Okrągłym Stole. Boh. przez 1,5 roku opiekowała się ciotką ojca chorą na raka, współpracowała z Januszem Stępniakiem.
[01:05:00] – w latach 80. boh. przygotowywała się do działalności samorządowej na poziomie gminy, do decentralizacji władzy. Monarchosyndykalizm. Pobyt we Francji i Finlandii – obserwacja lokalnych rozwiązań budownictwa mieszkaniowego.
[01:07:00] – rozważania nt. polityki mieszkaniowej i budownictwa w przedwojennej Polsce i obecnie. Postać Papieża Franciszka i jego encyklika Laudato Si’, koncepcja ekologii integralnej połączona z respektem dla ludzi. Rewolucja godnościowa na Ukrainie. [+]
[01:13:00] – spuścizna „rzeczpospolitej samorządnej” Jacka Kuronia, nikt nie kontynuuje jego działań, samorządy popadły w zależność od biznesu.
[01:15:00] – odznaczenia, opracowywanie strategii urbanistycznych, rewitalizacja dzielnic zaniedbanych. Uznanie poza Polską – nagroda Habitatu na konferencji w Istambule. Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski nadany przez prezydenta Bronisława Komorowskiego.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.