Krzysztof Dowgiałło (ur. 1938, Nowomalin) pochodzi z rodziny ziemiańskiej (herbu Zadora). We wrześniu 1939 jako roczne dziecko z matką, siostrą i trzema braćmi uciekł z rodzinnego majątku przed wkraczającymi na Wołyń wojskami radzieckimi, a jego ojciec został rozstrzelany w Kijowie. Okupację spędził w zaprzyjaźnionych majątkach w Generalnej Guberni. Podczas powstania warszawskiego stracił matkę i brata, po wojnie wychowywany był przez dalszą rodzinę, osiadłą po wojnie w Trójmieście. Skończył architekturę na Politechnice Gdańskiej i wyjechał na Zachód, m.in do Londynu (gdzie pracował w pracowni słynnego Denysa Lasduna), Paryża i Algierii. Po powrocie zatrudniony w gdańskim Miastoprojekcie. W grudniu 1970 r. uczestniczył w krwawych protestach robotników w Gdyni, pod wpływem których napisał „Balladę o Janku Wiśniewskim”. Od 1980 r. związany z „Solidarnością”, współorganizator strajku w Miastoprojekcie, gdzie został przewodniczącym komisji zakładowej. W stanie wojennym skazany na cztery lata więzienia, z czego odsiedział dwa lata w Potulicach. W czerwcu 1984 r. został ponownie aresztowany, zwolniony po miesiącu na mocy amnestii. W latach 1989-91 był posłem na sejm z listy Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”.
mehr...
weniger
[00:00:15] Ur. w czerwcu 1938 r. w Nowomalinie na Wołyniu, w majątku babki ze strony ojca. Matka pochodziła z Obór pod Warszawą, ojciec z Siesik koło Wiłkomierza na Litwie. Był tam średniowieczny zameczek nad jeziorem, gdzie mieszali dziadkowie. Rodzina ziemiańska herbu Zadora.
[00:02:40] Po rozpoczęciu wojny – zajęcie majątku przez bolszewików, aresztowanie ojca. Matka z piątką dzieci wyruszyła do Polski. Ojciec [Karol Dowgiałło] zamordowany [przez bolszewików] i pochowany na cmentarzu pod Kijowem.
[00:05:10] Matka przez Lwów dotarła na Podlasie do Generalnej Guberni, zatrzymali się w majątku krewnych. Udało jej się przejść, bo była urodzona w Rydze. Rodzeństwo: najstarsza Zofia (starsza o ok. 18 lat), Dominik, Andrzej, Jan, boh. najmłodszy. W tym majątku schroniło się wielu krewnych z Kresów.
[00:08:43] Przenosiny do wuja w Oborach, pozostałe dzieci zostały rozlokowane u różnych krewnych w Polsce. Opiekunka Karolia Pawęska. Młodzież z okolicznych majątków grała popołudniami w piłkę w pobliskim parku – większość potem zginęła w powstaniu warszawskim.
[00:11:05] Przeprowadzka do majątku ciotki – wozem przez podwarszawskie miasteczka, nad głową latały samoloty, bombardowania [+]. Ucieczka Niemców przed Rosjanami – chowali się po piwnicach, rozjeżdżano ich samochodami. Rosjanie w majątku, przyjazne stosunki z dziewczętami. Ciotki kręciły papierosy, brat Jan je sprzedawał, kupował za to żywność, raz z trudem uszedł z życiem przed Rosjaninem.
[00:15:10] Partyzanci przychodzili nocą, w łóżeczku boh. trzymali broń. [+]. Brat Dominik zastrzelony przez patrol niemiecki pierwszego dnia powstania (18 lat). Siostra Zofia (zwana Zulą) walczyła w powstaniu, trafiła do stalagu w Dolinie Kłodzkiej, wyzwolona przez Rosjan, w listopadzie [1944] dotarła do rodziny, spotkanie z matką.
[00:19:28] Pozostałe rodzeństwo przeżyło wojnę na południu Polski. Matka w przeddzień powstania pojechała do Warszawy zaopiekować się ciotką mieszkającą w okolicy Sejmu – własowcy znaleźli je w piwnicy, zastrzelili ciotkę, matkę pognano na „Zieleniak” na Ochocie, prawdopodobnie została zastrzelona na Woli. Rodzeństwem zaopiekowała się siostra ojca z mężem: zamieszkanie w Bytowie na Pomorzu, przeprowadzka do Sopotu. Brat Andrzej wstąpił do seminarium duchownego, Zofia zamieszkała w Warszawie.
[00:23:00] Wujostwo byli na cenzurowanym jako dawni ziemianie, kłopoty lokalowe. „Afera Maręża”. Ziemianie z kresów osiedlali się w poniemieckich majątkach – „Marenż” [Piotr Meringe] skazany na śmierć. Wuj Dymitr Korybut Daszkiewicz pochodził z Kresów (obecnie Białoruś), po wojnie zatrudnił się jako księgowy w urzędzie, ciotka uczyła angielskiego. Spotkania z innymi ziemianami osiadłymi na Pomorzu.
[00:26:42] Szkoła w Sopocie, liceum, studia na politechnice, wydział architektury. Brat studiował chemię, musiał się przenieść do Poznania, bo prowadzący zajęcia wojskowe dowódca Grzenia-Romanowski odkrył jego ziemiańskie pochodzenie – na „zebraniu żołnierskim” koledzy stwierdzili, że „nie chcą mieć inteligenta w plutonie”, kolega spoliczkowany przez boh. pepegiem.
[00:30:44] Kolega Edek Jurewicz zachęcał do entuzjazmu wobec Gomułki. Boh. nie zajmował się polityką. Przemianowywanie nazw ulic (3 Maja, zamiast Rokossowskiego – ul. Monte Cassino.
[00:33:38] Przed zamieszkaniem w Sopocie pobyt w Witaszycach. Baronowa Ohnesorge – wspomnienie jej spotkania z rozkradającymi majątek Rosjanam: „ja stara, chora i to wszystko moje”.
[00:36:44] Brat Andrzej wstąpił do seminarium, po 2 latach musiał się leczyć na gruźlicę, skończył studia we Wrocławiu. Brat Jan też mieszkał we Wrocławiu u historyka i bibliofila Aftanazego, znajomego rodziców. Andrzej zrobił doktorat z chemii, Jan jest profesorem geologii, po 1989 r. był ambasadorem w Izraelu. Zula wyszła za Stanisława Jabłonowskiego.
[00:41:21] Kłopoty ze znalezieniem pracy po studiach, przeprowadzka do Warszawy – praca na budowie, potem w biurze projektów służby zdrowia. Ciotka Idalia Krzeczunowicz wyjechała na początku wojny do Londynu – zaprosiła tam boh. Smog nad Londynem, policjant szedł przed autobusem i wskazywał drogę. Praca przez dwa lata w biurze projektów u Denysa Lasduna, wyjazd do Francji, a potem do Algierii, gdzie tworzył biuro architektoniczne. Szkoła wieczorowa w Londynie. [+]
[00:46:45] Ben Bella, przywódca Algierii, uzależnił kraj od ZSRR. Groty koło Oranu, przewrót pułkownika Bumediena („Bumedien na latarnie!”), walki uliczne w Algierze. Praca: założenia urbanistyczne różnych miast, projektowanie.
[00:50:40] Próba przedłużenia paszportu, konsul Bilik. Kabylowie, przedmuzułmańscy mieszkańcy gór Djurdjura, wędrówki po górach porośniętych cedrami, spotkanie wysiadującej jaja orlicy. Zatrzymanie przez policję.
[00:56:07] Koniec ważności paszportu, powrót do Polski. Marzec 1968 w Gdańsku, wiece i bójki pod gmachem Politechniki Gdańskiej, potyczki z milicją.
[00:59:28] Boh. pracował w Gdyni w filii Miastoprojektu. Grudzień 1970. Zatrzymanie kolejki na Wzgórzu Nowotki (dziś św. Maksymiliana) – walki policji z tłumem ludzi, pochód niosący zabitego chłopca w stronę budynku Urzędu Miasta. Rzucanie węglem w zomowców.
[01:02:50] Po powrocie do domu boh. napisał „Balladę o Janku Wiśniewskim” w odruchu protestu, śpiewana przez Mieczysława Cholewę.
[01:08:43] Następnego dnia boh. rozdał kilka egzemplarzy „Ballady”, przepisała je sekretarka. Festiwal Piosenki Prawdziwej w 1980 r.
[01:11:25] Zaangażowanie w działalność opozycyjną po Sierniu 1980 – założenie komitetu strajkowego w Miastoprojekcie, wyjazd do Stoczni Gdańskiej. Zgromadzeni w sali BHP, w mniejszej sali rozmawiał Andrzej Gwiazda. Ze strony rządu: Jagielski. Wielkie uniesienie. Ksiądz Jankowski odprawiał msze. Tłum pod stocznią.
[01:15:36] Redagowanie pisma w Miastoprojekcie, zaangażowanie w „S”, „praca od podstaw”, atmosfera współpracy. „Ballada o Janku Wiśniewskim” stawała się coraz bardziej popularna po Festiwalu Piosenki Prawdziwej.
[01:19:32] Rozprawa sądowa z Cholewą dotycząca praw autorskich do piosenki po 1989 r., bezprawne zmiany dokonane przez Andrzeja Wajdę w fimie, wykonanie Krystyny Jandy.
[01:23:00] Wprowadzenie stanu wojennego. Organizowanie pomocy zimowej, wyjazd do Tczewa – informacja w radiu o stanie wojennym. Komitet strajkowy w stoczni, warta na 3. bramie, czołgi rozbiły 2. bramę stoczni, rozmowy z zomowcami.
[01:27:57] Sala BHP pełna stoczniowców. M.in. Szymon Pawicki, Antoni Macierewicz i boh. wywiezieni suką poza teren stoczni. Przesłuchanie, noc w piwnicy, areszt przy ul. Kurkowej. Na ulicach trwały zamieszki, strzelanina.
[01:31:50] Cela z wybitym oknem, mnóstwo karaluchów, aranżowane przesłuchania, przestraszony współwięzień. Wygodna cela na oddziale kobiecym. Drukarz Zygmunt.
[01:35:27] Wiersz pisany w celi, inspirowany wierszem Broniewskiego „Magnitogorsk albo rozmowa z Janem”. Organizowanie czasu w areszcie: książki, prasa. Przeniesienie do szpitala w Bydgoszczy. Stanisław Fudakowski, cela 6-osobowa. Zajęcia: kursy językowe, wykłady historyczne. Wyzwiska mężczyzny z psem na spacerniaku. Rozmowy strażnika z psem. [+]
[01:40:55] Dwie gazety wydawane w Potulicach (na każdym piętrze inna), m.in. „Pilnik”. Głodówki, strajki „dla zasady”.
[01:43:00] Zwolnienie z Miastoprojektu, założenie własnej pracowni z innymi zwolnionymi. Wyprawa do lasu z Bogdanem Borusewiczem, który się ukrywał. Drukarnia i redakcja prasy podziemnej były w osobnych miejscach. Zbigniew Dąbrowski i jego matka – karteczki w fartuchu. Szymon Pawlicki (reż. Moś). Składy papieru w szopach gospodarstwa Andrzeja Stojewskiego pod Żukowem.
[01:51:00] Rewizje w domu – żona ochroniła bibułę, pies. [+]
[01:52:20] Strajki w 1988 r. w stoczni – gra w piłkę z zomowcami. Była już inna atmosfera, nikt się nie bał. Wejście do stoczni przez gazownię z braćmi Kaczyńskimi i ministrantem.
[01:56:24] Start w wyborach do sejmu „kontraktowego”. Rozpad Klubu Obywatelskiego, antysemickie zachowania w klubie. Po reformie Balcerowicza zostało w Polsce wiele żalu z powodu ubóstwa. Zaangażowanie w działalność polityczną (poseł), lokalną (radny), społeczną (wiceprzewodniczący Światowej Organizacji Pracy).
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..