Irena Klukowska z d. Kondraktowicz (ur. 1925, Żarnówka) – jej rodzice prowadzili niewielkie gospodarstwo w Żarnówce, przed wojną ojciec dorabiał handlując bydłem. We wrześniu 1939 r. była świadkiem walk polskich żołnierzy z Wehrmachtem, podczas których spalono część wsi. Podczas okupacji ukrywała się przed wywiezieniem na roboty. Po wojnie rodzice wyjechali i zajęli większe gospodarstwo za Poznaniem. Irena Klukowska wyszła za mąż i przejęła gospodarstwo po rodzicach, które prowadziła do emerytury.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1925 r. w Żarnówce.
[00:00:46] Losy rodziny przed wojną, boh. przez kilka lat mieszkała u dziadków. Rodzice mieli niewielkie gospodarstwo, ojciec handlował bydłem. Boh. miała dwójkę rodzeństwa.
00:2:55 Życie codzienne przed wojną. W Żarnówce przed wojną mieszkali Polacy i Żydzi. Podczas okupacji Żydzi zostali wysiedleni do getta w Węgrowie.
[00:05:58] Wybuch wojny – odgłosy bombardowania Siedlec. Walka w okolicach Żarnówki – boh. schowała się w okopie u sąsiadów. Podczas walk część domów została spalona. Niemieccy żołnierze zabrali matce jajka i zabitą gęś. Mężczyzn ze wsi, w tym księdza, zabrano do lasu. Matka z najmłodszym dzieckiem została wypędzona z domu. [+]
[00:12:25] Boh. widziała zwłoki polskiego żołnierza. Syn ciotki wrócił z wojny jesienią. Zniszczenia wsi po przejściu frontu.
[00:14:15] Łapanki podczas niemieckiej okupacji – boh. miała kartę na wyjazd do Niemiec. Mężczyzn ze wsi wywożono na roboty.
[00:16:30] Oddawanie kontyngentów podczas okupacji. W okolicznych lasach działała partyzantka. Ojciec zarżnął chorego prosiaka, w nocy przyszli partyzanci i zażądali smażonej wieprzowiny.
[00:21:22] Żydów zabrano do getta w Węgrowie. Jeden z Żydów przeżył i po wojnie ożenił się z Polką. We wsi ukrywali się Żydzi z Kałuszyna, którzy po wojnie wyjechali do Ameryki. Wiele osób we wsi zmarło na tyfus – walka z wszawicą. Niemiecki posterunek był w Grębkowie, podczas przyjazdu Niemców boh. chowała się pod łóżkiem.
[00:26:20] Ojciec chował krowy w lesie przed żołnierzami Armii Czerwonej. Czerwonoarmiści mieszkali we wsi, dziadkom zabrali dębowe łóżko. Niemieckie łapanki we wsi – ostrzeżeni rodzice uciekali do lasu. Ludzi do wywiezienia na roboty wyznaczał sołtys, biedniejsi wyjeżdżali dobrowolnie.
[00:31:10] Wuj dostał się do niemieckiej niewoli i potem pracował u Niemców. Opowieść wuja o drodze do obozu jenieckiego.
[00:32:55] Boh. nie pamięta, jak nazywali się Żydzi z Kałuszyna, którzy ukrywali się u rodziny Boruców. Borucowa była później w Ameryce u rodziny, którą ukrywała. Uratowany Żyd z Żarnówki ożenił się z Polką i wyjechał do Warszawy.
[00:37:25] Po wojnie wiele osób wyjechało na Ziemie Odzyskane. Boh. wyszła za sąsiada i przejęła gospodarstwo po rodzicach, którzy wyjechali na zachód i zajęli większe gospodarstwo za Poznaniem.
[00:41:34] Sytuacja na wsi po wojnie. Boh. słyszała, że po wojnie w okolicy działała partyzantka – okradanie pociągów. Nocą ktoś przyprowadził konia do obory, ale na drugi dzień koń zniknął.
[00:45:00] Podczas wojny część wsi spalono – dziadkowie nie odbudowali swojego gospodarstwa. Boh. chodziła do szkoły w Grębkowie i skończyła cztery klasy. Niektóre koleżanki kontynuowały naukę po wojnie.
[00:47:48] Po wojnie gospodarze dostawali pożyczki na odbudowę.
[00:49:00] Wspomnienie walk we wsi podczas kampanii wrześniowej. Boh. schroniła się w okopie u sąsiadów – wspólne modlitwy. Dziadek wszedł do okopu w garniturze, który potem babka musiała doczyścić. Współczesne wymieranie wsi. [+]
[00:52:15] Boh. pojechała z ojcem do Warszawy, matka dała jajka, które boh. sprzedała na bazarze. Ruiny stolicy. Ojciec przed ślubem pracował w Warszawie u Haberbuscha i znał miasto.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.