Zofia Pomorzewska z d. Pomietło (ur. 1928, Głogoczów) mieszkała przed wojną w Rajsku k. Oświęcimia, z którego w okresie okupacji rodzinę przesiedlono do leżącego kilka kilometrów dalej Grojca. Ojciec pani Zofii pracował jako cieśla dla firmy budowlanej w obozie Auschwitz-Birkenau i był świadkiem zbrodni, dokonywanych na terenie obozu. Pani Zofia przywołuje wspomnienia codzienności okupacyjnej i życia w sąsiedztwie oświęcimskiego obozu.
[00:00:00] Boh. urodziła się w 1928 r. w Małopolsce w pow. Myślenice. Matka Ludwika z d. Drobny, ojciec Augustyn – był wdowcem, gdy żenił się z matką boh. Sen boh. o podróży pociągiem.
[00:02:00] Boh. była ciekawa świata. Jako 3 letnie dziecko jechali z rodziną do Rajska, gdzie ojciec pracował we dworze jako kołodziej. Rajsko leżało 4 km od większego miasta. Rodzina dostała izbę, 2 litry mleka i 250 zł miesięcznej pensji, żyli w biedzie, matka piekła chleb.
[00:04:00] Boh. miała brata [oraz siostry], który był 4 lata młodszy od niej. Postać brata. Matka pochodziła z biednej rodziny, wpoiła dzieciom wiarę a ojciec patriotyzm. Boh. uczęszczała pięć lat do szkoły w Rajsku. Wojna przerwała edukację.
[00:07:30] Rodzice dobrze wypowiadali się o Żydach. W Rajsku ludność żydowska nie mieszkała na stałe, czasem byli widywani w mieście, ojciec kupował od nich tanio ubrania.
[00:09:20] Żydzi zajęli w Oświęcimiu całą ulicę. Bożnica. Dokuczanie przechodzącemu Żydowi przez dzieci wychodzące ze szkoły i po mszy, kopanie go.
[00:11:30] W Rajsku boh. mieszkała w drewnianym domu w środku wsi. Po wybuchu wojny widać było uchodźców idących w stronę miasta. W domu nie było nikogo, boh. nie mogła znaleźć matki i wpadła w rozpacz. Potem się odnalazły.
[00:14:00] Po nocy spędzonej w domu w Rajsku z matką i rodzeństwem, rodzina uciekła zapłociem do dworu. We dworze była Niemka, drogą szło niemieckie wojsko i postanowili odpocząć w majątku. Matka pobiegła po mleko i zdradziła żołnierzom, że we dworze zatrzymali się Niemcy.
[00:15:55] Walka żołnierzy polskich z Niemcami - bitwa pod Rajskiem [4 września 1939]. Po bitwie boh. z rodziną wrócili do domu. Wieś był pusta, mieszkańcy pouciekali, wrócili po ok. tygodniu.
0[00:17:00] Ojciec boh. został przez Niemców we dworze uznany za szpiega, chcieli go rozstrzelać, ale znając niemiecki i z pomocą Niemki wybronił się. Domy w Rajsku oddano Niemcom. Mieszkańców, w tym rodzinę boh., wywieziono na wieś 7 km od Rajska.
[00:18:45] W Grojcu [k. Oświęcimia] boh. przebywała do maja 1942, kiedy skierowano ją do pracy przymusowej w niemieckiej rodzinie ze Śląska. Miała 14 lat. Warunki pracy.
[00:20:00] Ojciec pracował w obozie [koncentracyjnym] jako pracownik budowlany. Był świadkiem przywożenia transportów. Zabicie dziecka przez jednego z Niemców. [++]
0021:00 Obóz leżał w miejscu dawnych koszar. Zwożono jeńców, zabijano i palono w krematorium. Zanim powstały krematoria, trupy palono na stosach. Ojciec widział wszystko, był poruszony okrucieństwem, którego był świadkiem podczas pracy.
[00:22:45] Ojciec brał z domu różne dobra, aby wnieść przez bramę dla jeńców. Nigdy go nie złapano, ale rodzina żyła ciągłym strachu. Gdy krematorium nie nadążało, ciała palono na stosach. Wieczorami ludzie z daleka widzieli łuny stosów, na których palono ludzi. [++]
[00:25:40] Starszy brat boh. Janek [ur. 1922], został [po wojnie] pojmany za posiadanie broni. W czasie okupacji pracował przymusowo w kopalni w Brzeszczach. Starsza o 2 lata siostra boh. pracowała „na miejscu”, była z rodziną.
[00:28:30] Ojciec boh. pracował w firmie budowanej jako cieśla. Budynki koszar w Oświęcimiu, gdzie mieścił się obóz, były parterowe. Potem robiono nadbudowy z drewna i tym zajmował się ojciec. Opowiadał o zbrodni niemieckiej, która miała miejsce w obozie.
[00:30:00] Lokalną ludność Rajska wysiedlono, aby byli jak najdalej od obozu i nie pomagali więźniom. Stosunek ludności do Niemców.
[00:31:45] Po wojnie rodzina wróciła z Grojca, mieszkali w barakach, a ojciec zaczął pracę w budownictwie. Kiedy weszli Rosjanie, żołnierze rosyjscy chcieli zgwałcić dziewczynę z Rajska – gdy im uciekła, spalili jej dom. [++] Matka boh. ugotowała czerwonoarmistom posiłek.
[00:33:00] Gdy wkraczali Rosjanie, rodzina była jeszcze w Grojcu, ojciec nie ufał nowym najeźdźcom. Warunki w barakach, w których zamieszkała rodzina po wojnie.
[00:34:00] W domu mówiło się o „masakrze” Żydów. Po wkroczeniu Rosjan i ucieczce Niemców, brat boh. z dziewczyną, która sprzątała u niemieckiej rodziny, przywieźli rodzinie boh. poniemiecką szafę.
[00:35:15] Po bitwie w Rajsku [w 1939], którą boh. z rodziną przeczekała w piwnicy, wracali do swojego domu przez pastwisko usłane ciałami zabitych żołnierzy i kocami. Trupy zaczęto chować, w walce zginęło dużo żołnierzy polskich i niemieckich. [+]
[00:37:00] Gaździca ożenił się z Niemką, dzięki jej opiece rodzina boh. była bezpieczniejsza, gdy we wrześniu wchodziło wojsko niemieckie.
[00:38:00] Kiedy wchodzili Rosjanie, rodzina była w Grojcu, ludzie bali się Rosjan, którzy gwałcili. Matka nagotowała im zupy, ojciec rozmawiał po rosyjsku i po niemiecku, co na początku wojny pomogło mu się uchronić przed rozstrzelaniem za szpiegostwo.
[00:39:10] Wyzwolenie boh. przyjęła z radością, nie było już Niemców i wojny. W okresie „komuny” boh. pracowała w biurze. Wspomnienia z czasów wojny, których nie da się zapomnieć.
[00:41:00] Gdy na początku wojny matka zostawiła dzieci gospodyni, boh. była przerażona, kiedy nie mogła jej znaleźć. Po I wojnie matka, która była sierotą, i ojciec boh. przebywali w Niemczech, tam się poznali. Michał był synem z pierwszego małżeństwa ojca.
[00:43:00] W Niemczech w 1922 r. urodził się Janek, brat boh. Potem rodzice wrócili do Polski i urodziła się siostra. Życie rodziców boh. było włóczęgą, żyli w biedzie. Boh. była bita przez matkę, matka była wcześniej bita przez swoje dwie macochy. [+]
[00:45:00] Powody bicia boh. przez matkę. Porównywanie metod wychowawczych dawniej i dziś.
[00:46:40] W 1939 r. weszli Niemcy, ojciec zaczął pracować w obozie od stycznia 1940 r. Wracał do domu na piechotę i przeżywał przy rodzinie to, co widział w obozie: transporty, palenie zwłok w krematoriach i traktowanie dzieci przez esesmanów. [+]
[00:48:35] Boh. z siostrą Gienią poszły do obozu odwiedzić ojca, ale nie zostały wpuszczone przez bramę.
[00:49:10] Gdy rodzina mieszkała w Rajsku, w drodze do kościoła oświęcimskiego przechodzili obok obozu. Żołnierze stali z karabinami, nie wolno się było oglądać. Wcześniej był barak z kaplicą, w którym odbywały się nabożeństwa. Niemcy kazali go rozebrać, ludzie płakali.
[00:51:00] Ciała palono na wzgórzach lub w krematoriach. Zapach czuć było w Grojcu 6 km od obozu. Ludzie zbierali się, aby oglądać łuny z płonących stosów. [+]
[00:52:15] Pracownicy obozu pomagali uwięzionym rodzinom. Ojciec widząc to też chciał pomóc, matka przygotowała ręcznik itp., które ojciec przemycił przez bramę. Boh. bała się o ojca, żeby nie został złapany.
[00:53:45] W okresie komunizmu boh. pracowała w branży „budowniczej” w kadrach, miała złą kierowniczkę. Boh. ukończyła po wojnie siódmą klasę i dostała pracę w biurze, zdała również maturę. Chodziła do kościoła, nie została doceniona i nie awansowała.
[00:57:00] Boh. przepracowała 40 lat, ma niską emeryturę. Podczas upadku ze schodów nie połamała sobie nic, bo ma mocne kości dzięki temu, że w okresie okupacji rodzina nie piła wody, ale „kiszkę” - kwaśne mleko od krów ukrytych w piwnicy.
[00:59:50] Ojciec boh. był kilka lat w wojsku podczas I wojny światowej. Nieliczne wspomnienia ojca z wojska. Ocena współczesnego wychowywania dzieci i ery cyfryzacji.
[01:03:20] Ojciec pracował w obozie od 1940 r. do końca wojny. Pomoc ojca mieszkającym w obozie więźniom. Ojciec pracował w firmie budowlanej obsługującej obóz, pomagającej przy budowie i naprawach na jego terenie.
[01:06:00] Inni ludzie pracujący w obozie. Ciężkie dzieciństwo matki boh. i porównanie do sytuacji dzieci współczesnych.
[01:08:10] Poglądy polityczne boh. Opowieści ojca o traktowaniu dzieci w obozie przez Niemców.
[01:10:00] Wpływ pracy w obozie na ojca boh. i ocena rodziców. Niechęć boh. do sanatoriów.
[01:11:55] Starszy brat boh. Janek był w obozie w Rosji, z którego uciekł przez granicę w okolicach Włodawy. Miał tam kolegę, który dał mu broń. Wrócił do Grojca i chwalił się bronią – skazano go za posiadanie broni.
[01:13:10] Postać Janka, starszego brata boh.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..