Marek Ambroziak (ur. 1954, Płońsk), prowadzi własną działalność gospodarczą w dziedzinie usług wodno-kanalizacyjnych. Wnuk Ignacego Ambroziaka, zamordowanego przez Niemców 21 listopada 1943 r. za pomoc Żydom. Tę historię Marek Ambroziak poznał od ojca Henryka, który w momencie egzekucji był nieletni (ur. 1926). Rozmowy nie były jednak częste, ponieważ Marek Ambroziak uczęszczał do technikum z internatem w Mławie, a po ukończeniu szkoły pracował przez wiele lat w delegacjach. Ignacy Ambroziak mieszkał z rodziną we wsi Cholewy (obecnie woj. mazowieckie). Miał trójkę dzieci: Zygmunta, Halinę i Henryka – ojca Marka Ambroziaka. W czasie okupacji niemieckiej pomagał znajomym Żydom i udzielał im schronienia. Bracia Szmul, Moszek i Abram Lajzer byli synami handlarza bydłem z Płońska, który kupował zwierzęta także od Ignacego Ambroziaka. Kiedy wspomnianym braciom udało się uciec z płońskiego getta, ukryli się w lesie. Potrzebną pomoc znaleźli na terenie gospodarstwa Ambroziaków, dokąd przychodzili nocować i otrzymywali żywność. W ciągu dnia, dla bezpieczeństwa, wracali do lasu. Dekonspiracja nastąpiła najprawdopodobniej wskutek donosu. Rodzina Ambroziaków była trzykrotnie poddawana rewizji, w czasie których Rozalia, żona Ignacego, i ich syn Henryk (starszy Zygmunt był wówczas na robotach przymusowych w III Rzeszy) zostali okrutnie pobici. Rewizje te odbywały się w dzień, dlatego Żydów nie odnaleziono. Mimo to w październiku 1943 r. Ignacego aresztowano i osadzono w obozie w Pomiechówku. Zginął 21 listopada 1943 r. w publicznej egzekucji przez powieszenie, na skraju lasu niedaleko wsi Złotopolice. Pozostałym członkom jego rodziny udało się uniknąć więzienia i śmierci. Razem z Ignacym Ambroziakiem podczas egzekucji powieszono także dwóch Żydów. Za pomoc osobom pochodzenia żydowskiego zginęli także dwaj nieznani z nazwiska Polacy z Warszawy oraz Władysław Muchowski i Stefan Trzciński. Wszystkie te osoby otrzymały tytuł Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata. Ignacy Ambroziak został upamiętniony przez Instytut Pileckiego w programie Zawołani po Imieniu. Uroczystość miała miejsce 10 maja 2023 r.
more...
less
[00:00:07] Boh. urodził się w Płońsku w 1954 r., jest wnukiem Ignacego Ambroziaka, który przechowywał Żydów. Do domu dziadków boh. wpadła policja, pobiła ich oraz ojca boh., Henryka, który później uciekł. Dziadka z żoną zabrano na niemiecki posterunek, byli przesłuchiwani. Dziadka stracono, babcia wyszła z więzienia, ale była tak pobita, że zmarła w 1948 r. [00:02:15] Dziadek współpracował z ruchem oporu. Ojciec boh. (ur. 1926 r.) miał ok. 14 lat, kiedy zabrano rodziców. Ojciec boh. niechętnie opowiadał historię swojego ojca Ignacego, który zginął za pomoc Żydom.
[00:04:40] Jeden z przechowywanych przez Ignacego Żydów podczas przesłuchania wydał osoby, u których się ukrywał i na skutek jego zeznań dziadka aresztowano. Przed wojną dziadek uprawiał ziemię i trudnił się handlem, miał liczne kontakty z Żydami.
[00:06:00] Dziadek działając z polecenia organizacji podziemnej pomagał zaopatrywać ludność Warszawy w mięso. Skupowane bydło pędzili stadem przez zamarzniętą Wisłę i ubijali pod Warszawą, a następnie rozprowadzali. Dziadek znał wielu Żydów z Płońska.
[00:07:20] Boh. całą młodość spędził poza domem – w internacie technikum, później w pracy, a następnie z własną rodziną. Miał rzadki kontakt z rodziną i nie rozmawiał często z ojcem o historii dziadka.
[00:09:25] Ojciec boh. miał starsze rodzeństwo: brata Zygmunta, który w 1941 r. został skierowany na roboty do gospodarza w Niemczech, i siostrę Halinę. Ojciec był świadkiem przyjścia funkcjonariuszy po dziadka i sam też „trochę dostał”. Potem uciekł i ukrywał się przez kilka dni. Grób dziadka znajduje się na cmentarzu w Radzyminie.
[00:12:15] Początkowo boh. z rodzicami mieszkał u dziadków [Ziółkowskich, ze strony matki] w Jeżewie (parafia Radzymin). Odwiedziny grobów na cmentarzu w Radzyminie.
[00:13:35] Po wojnie koledzy ojca z partyzantki dowiedzieli się, kto doniósł na dziadka. Jeden z kilku przechowywanych Żydów na torturach zdradził jego nazwisko i dziadka stracono. Żydzi zostali złapani i wywiezieni do obozu koncentracyjnego.
[00:14:40] Kuzyn ojca z Płońska nauczył go zawodu szewca. Po ślubie ojciec boh. wyjechał z żoną do Ostródy i pracował w spółdzielni produkującej buty. Dostał zwolnienie z wojska, „bo buty były potrzebne”. Dziadek od strony matki, Ludwik Ziółkowski, trafił na 2 lata do więzienia za niedostarczenie kontyngentów na rzecz państwa. W Jeżewie była słaba ziemia i plony.
[00:16:00] Rodzice boh. wrócili do Jeżewa, jego starsza siostra urodziła się jeszcze w Ostródzie. Dziadek boh. Ignacy Ambroziak jest Sprawiedliwym Wśród Narodów Świata. Z powodu nieobecności boh. rozmowami z delegacją z Izraela zajęło się starsze rodzeństwo boh. i stryj boh. Zygmunt. Zainteresowanie prasy i historyków losami dziadka boh.
[00:21:40] Dziadek boh. był „obrotnym człowiekiem”. Jego śmierć za pomaganie Żydom pogorszyła sytuację ekonomiczną rodziny. Ojciec boh. musiał wcześniej iść do pracy. Rodzice boh. pobrali się w 1948 r. Manualne zdolności i skłonność do zawodów rzemieślniczych w rodzinie boh. Ocena boh. okupacyjnej postawy dziadka Ignacego.
[00:24:10] Współczesny wypadek w pracy boh., jego postawa i zarządzenie w kryzysie załogą.
[00:26:00] W okresie szkoły podstawowej boh. mieszkał z rodzicami w Jeżewie. Ukończył szkołę w Radzyminku, a potem technikum o profilu instalacji sanitarnych. Pracował w Hucie Katowice, Elektrowni Połaniec i przy budowie elektrociepłowni w Płońsku. Wypadek spowodowany przez operatora dźwigu. Wypadki przy pracy w okresie PRL, ówczesne standardy BHP i podejście do pracy.
[00:29:00] W 1988 r. boh. założył własną firmę. Wcześniej pracował w „Instalu” i z brygadą pracował ciężko na akord. Organizacja pracy brygady i wspólny podział środków. Charakterystyka pracy „na swoim”.
[00:31:55] Opinia boh. na temat projektu „Zawołani po Imieniu”. Ważność uszanowania przez upamiętnianie ludzi odważnych, „cichych bohaterów”. Liczna przedwojenna populacja żydowska w Płońsku i okolicach.
[00:34:20] W okolicy dziadków nikt z sąsiadów nie doniósł, że przechowywali Żydów. Jeden z ukrywanych sam zdradził personalia dziadka pod wpływem tortur. Przekaz historii aresztowania dziadka w rodzinie boh. i jego stosunek do niej, kiedy był dzieckiem. Historia poznania żony przez boh.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.