Aleksandra Jasińska-Kania (ur. 1932, Moskwa), córka działaczki komunistycznej i społeczniczki Małgorzaty Fornalskiej oraz Bolesława Bieruta. Pochodzi z rodziny zaangażowanej w międzynarodową działalność komunistyczną, nielegalną w międzywojennej Polsce. Oboje rodzice byli wielokrotnie aresztowani i więzieni. Wychowywała ją babcia Marcjanna Fornalska. Aleksandra Jasińska-Kania opowiada historię swojego imienia i nazwiska, losy rodziny matki ukształtowane przez wiejską biedę po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i niezgodę na nią. Opisuje swoje życie w przedwojennej Moskwie, nieliczne momenty spędzone z rodzicami, dwa pobyty w Międzynarodowym Domu Dziecka w Iwanowie. Wspomina wychowanków, dzieci komunistów z całego świata. Opowiada o pobycie z matką i babcią w Białymstoku, z którego musiały pośpiesznie uciekać w dniu inwazji Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941 r. Wspomina powrót do Polski w sierpniu 1944, krótki pobyt w Lublinie, gdzie rozpoczęła naukę w polskiej szkole, przeprowadzkę do odbudowującej się Warszawy i edukację w liceum im. Reytana. Po maturze, za namową ojca, rozpoczęła studia socjologiczne na Uniwersytecie Warszawskim.
mehr...
weniger
[00:00:10] Na przestrzeni lat poglądy boh. zmieniały się, jest to długotrwały i niezakończony proces. Wpływ przełomowych wydarzeń w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym na jej życie – podejmowanie wyborów, poszukiwanie wyjaśnień. Dramatycznym wydarzeniem był XX Zjazdu KPZR, złączony ze śmiercią ojca. Z punktu widzenia kształtowania poglądów, przy całym wstrząsie związanym z utratą ojca, towarzyszyło jej poczucie wyzwolenia. Poczucie, że nie musi, dokonując wyborów, uwzględniać postrzegania jej przez pryzmat osoby ojca – początek działania na własny wizerunek. Wcześniej niosła ciężar podwójnej odpowiedzialności – ocena przez środowisko naukowe. Specyfika pracy naukowej. Po referacie Chruszczowa boh. uświadomiła sobie, że to co określono mianem „błędów i wypaczeń” nie było tylko winą Stalina i innych jednostek, ale była to konsekwencja systemu społeczno-politycznego. Waga studiów nad systemem – dostęp do wcześniej zakazanej literatury, np. Orwella. [+]
[00:08:55] Po październiku [1956] nastąpiły zmiany w życiu boh. – poczucie straty, ale też swobody działań na polu naukowym. W katedrze socjologii polityki, kierowanej przez prof. Hochfelda, panowała atmosfera do swobodnych dyskusji i poszukiwania alternatyw ustrojowych. Boh. referowała książkę angielskiego autora o socjaldemokracji. Uczyła się języka angielskiego w szkole, ale ta znajomość nie była wystarczająca do rozumienia lektur naukowych – wysiłek włożony w czytanie.
[00:11:50] Wstrząs w roku 1968, gdy boh. zawieszono w prawach członka partii – wątpliwości, czy w niej pozostać, kwestia znalezienia pracy przez męża, którego zwolniono z pracy. Dla ciotki [Feliksa Fornalska] wyrzucenie boh. z partii było wielkim ciosem, pomimo tego, że ciotka miała za sobą aresztowanie i dziesięcioletni pobyt w łagrze na Kołymie. Ciotka bała się konsekwencji wyrzucenia boh. z partii. Boh. uznała, że pozostając w partii będzie działać na rzecz zmiany systemu. [+]
[00:14:30] Przełom lat 60. i 70. był okresem trudnym także ze względów zawodowych. Boh. brała udział w badaniach władz lokalnych, ale nie miała szans na publikację wyników. Gdy badania zebrane w Polsce, Jugosławii, Indiach i USA opracowywano, w Polsce usunięto część danych, które znajdowały się w archiwum Instytutu Filozofii i Socjologii PAN – wyłączenie wywiadów z członkami aparatu partyjnego. Gdy potem przygotowywano do druku publikację międzynarodową, części danych z Polski nie można było wykorzystać. To, co się działo w partii, było partyjną tajemnicą. Cenzura po październiku [po Marcu 1968, przejęzyczenie boh.]. Boh. nie mogła opublikować swojego doktoratu – zakaz cytowania osób wyrzuconych z uczelni. Niezrozumiały klucz wyboru „zakazanych” nazwisk. [+]
[00:18:35] Prowadzenie zajęć było utrudnione także z powodu podziałów na partyjnych i bezpartyjnych w środowisku. Boh. obawiała się niektórych partyjnych studentów, którzy donosili do komitetu [partii] UW, gdy mówiła o Kołakowskim czy Baumanie. Przebieg rozmów dyscyplinujących. Poczucie ograniczenia swobód. [+]
[00:21:10] Wśród studentów i asystentów było kilka osób, które potem pracowały w aparacie partyjnym, m.in. [Stanisław] Kociołek – jego kariera. Wydział obejmował też studentów nauk politycznych, którzy przestrzegali linii partii. Boh. należała do grupy rewizjonistów. Za nieprawomyślność groziło wyrzucenie z pracy. W okresie po Marcu [1968] wydział rozwiązano i potem nastąpił ponowny nabór. Niektórzy musieli wyjechać na prowincjonalne uczelnie.
[00:24:20] Kolejnym przełomem był rok 1971 – wydarzenia w Stoczni Gdańskiej i rozkaz strzelania wydany przez Gomułkę – rola Kociołka. Boh. znała obydwu. Co do Gomułki i możliwości pozytywnych zmian pod jego przewodnictwem, nie miała złudzeń. Jeszcze w Październiku [1956] były nadzieje związane z komitetami robotniczymi, ale te inicjatywy szybko zlikwidowano. Późniejszy czas względnej swobody wymiany z zagranicą, możliwość dostępu do literatury wychodzącej poza ramy marksizmu ortodoksyjnego. Stosunek boh. do ZSRR po interwencjach na Węgrzech i w Czechosłowacji. Kwestia związków z ZSRR i braku nadziei na zmiany podobne do tych, które zaszły w Jugosławii, gdzie też stopniowo wzrastał autorytaryzm.
[00:28:08] Starcia władzy z klasą robotniczą – reakcja na wydarzenia poznańskie 1956 r. – boh. nie akceptowała tezy, że były to wystąpienia mające na celu obalenie ustroju. Była przekonana, że mogą one ustrój naprawić. Sytuacja w roku 1971 – nadzieje na zmiany w funkcjonowaniu partii po usunięciu ekipy Gomułki. Gierek robił wrażenie człowieka, który znając życie na zachodzie Europy nie będzie kontynuował polityki zamkniętej twierdzy. Jego zwrócenie się do klasy robotniczej z apelem „Pomożecie?”. Na uczelni mówiono, że bunt studentów w 1968 r. spotkał się z brakiem poparcia klasy robotniczej, a jej bunt w 1971 z brakiem większego zainteresowania ze strony studentów. Boh. miała nadzieję, że wystąpienia klasy robotniczej będą korygowały autorytarne zapędy kierownictwa partyjnego i mogą doprowadzić do wzrostu demokracji.
[00:33:00] Boh. została zaproszona na wykłady do Szwecji – liberalizacja życia na uczelni, poparcie dla prowadzonych badań. Koledzy Włodzimierz Wesołowski i Jerzy Wiatr zaczęli awansować, otwarto instytut badający przemiany klasy robotniczej, którego szefem został Wesołowski. Boh. pracowała w jego zakładzie Socjologii Ogólnej i Wesołowski dał jej wolną rękę w kierowaniu nim. Wesołowski wybierał na współpracowników wyróżniające się osoby, tj. Kazimierz Słomczyński, Antoni Kamiński, Grażyna Gęsicka, i nie kierował się ich przynależnością partyjną. Słomczyński i Kamiński wstąpili do partii, co wtedy nie było zbyt częste.
[00:37:25] Po Marcu [1968] w organizacji partyjnej pozostało kilka osób, z którymi boh. się zaprzyjaźniła, utraciwszy część przyjaciół, w tym Baumana i Hirszowicz – przyjaźń z Jerzym Szackim, Janem Malanowskim, Janem Strzeleckim, Anną Pawełczyńską. Nawiązywanie relacji z ludźmi spoza partii – współpraca i przyjaźń z prof. Stefanem Nowakiem, uczniem prof. Ossowskiego. Przyjaźń z Renatą Siemieńską, działaczką Związku Nauczycielstwa Polskiego. W czasie wyborów po dojściu Gierka do władzy Nowak i Siemieńska przyszli do boh. i powiedzieli, że w imieniu bezpartyjnych wysuwają jej kandydaturę na członka egzekutywy wydziałowej organizacji partyjnej.
[00:42:20] Boh. zaproszono na wykłady na Uniwersytecie w Sztokholmie. Szwecja była pierwszym krajem spoza obozu socjalistycznego, do którego pojechała – zachwyt poziomem cywilizacyjnym. Przyjeżdżając do Sztokholmu zamieszkała w apartamencie w centrum miasta, za który musiała zapłacić z własnej kieszeni. Boh. chciała wynająć tańsze mieszkanie – powody rezygnacji z tego pomysłu. Gdy włączyła telewizor, usłyszała dźwięki Międzynarodówki, co było dla niej szokiem – był to hymn rządzącej wtedy w Szwecji partii socjaldemokratycznej. W Polsce po Marcu Międzynarodówkę śpiewano z rzadka. Zainteresowanie szwedzkich studentów marksizmem – wykłady z teorii klas oraz przedstawianie badań nad ich przemianami. Problematyką przemian struktury społecznej zajmował się Wesołowski. Różnice między klasą robotniczą w Polsce a klasa robotniczą w krajach kapitalistycznych – kwestia samooceny.
[00:50:15] W czasie pobytu w Szwecji boh. obserwowała zmiany obyczajowe wśród studentów oraz pracowników naukowych uczelni. Szwedzi byli cisi, małomówni i nie angażowali się w życie towarzyskie na uczelni. W tamtym czasie w Szwecji była duża grupa lewicowych studentów z Niemiec, którzy uciekli stamtąd, ponieważ nie chcieli służyć w wojsku. Byli też Amerykanie, którzy nie chcieli walczyć w Wietnamie. I to oni ożywiali życie na uczelni – warunki lokalowe Uniwersytetu. Z powodu wzrostu inflacji groziły redukcje zatrudnienia pracowników naukowych – zgoda na obniżki płac, by nikogo nie zwolniono z pracy.
[00:54:25] Stefan Nowak dwukrotnie przeprowadzał badania studentów warszawskich. Pierwszy raz w 1957, a drugi w latach 70. Badania dotyczyły różnych wartości – rozruchy studenckie w Europie i USA w 1968 r. Badanie przepaści pokoleniowej – wniosek Nowaka był negatywny – w Polsce dla studentów ich rodzice byli autorytetami. Jedno z pytań dotyczyło tego, czy świat powinien zmierzać ku socjalizmowi – wyniki z 1957 r., wzorem kraju socjalistycznego okazała się Jugosławia, w latach 70. krajem wzorcowym stała się Szwecja. Zainteresowanie boh. życiem polityczno-społecznym w Szwecji.
[00:59:40] Boh. bywała w Szwecji razem z Zygmuntem Baumanem, ale były to krótkie wizyty, w czasie których kontaktowano się głównie ze środowiskiem emigracyjnym. Spotkania wychowanków Międzynarodowego Domu Dziecka odbywały się w tych krajach, w których mieszkały większe ich grupy. Duża grupa dzieci, których rodzice musieli uciekać z Ameryki Łacińskiej po przewrotach, po ukończeniu nauki w domu dziecka emigrowała do Szwecji. Na spotkaniu, które zorganizowali, boh. zobaczyła biedną Szwecję – warunki życia imigrantów, porównanie z biedą w Polsce, nierówności społeczne. Refleksje na temat Szwecji i stosunków międzyludzkich w krajach skandynawskich.
[01:04:45] Boh. nie myślała o tym, by zostać w Szwecji, ale kusiło ją, by zostać na Hawajach, gdzie oferowano jej dobrą pracę. Pensja wykładowcy na Uniwersytecie Sztokholmskim, pomniejszona o koszt wynajmu mieszkania, w czasie gdy pensje pracowników naukowych obniżały się, pozwoliła boh. na oszczędności i mogła potem kupić samochód na raty. Boh. zrobiła prawo jazdy na kursie zorganizowanym na Uniwersytecie.
[01:07:15] Poglądy boh. – wiara, że wystąpienia klasy robotniczej naprawią kraj. Umocnił ją w tym przekonaniu czas „karnawału” Solidarności.
[01:08:50] Babcia zmarła w 1963 r. Reakcja ciotki Feliksy na referat Chruszczowa. Babcia [Marcjanna Fornalska] nauczyła czytać kilkuletnią Joannę, córkę boh. – zastosowana metoda, pierwszym przeczytanym słowem było nazwisko „Broniewski”. Joanna wspominała także kłótnię z ciotką Feliksą. Powodem było pytanie ciotki, czy kocha Związek Radziecki – jej oburzenie odpowiedzią.
[00:16:10] Boh. poznała Chruszczowa w 1954 r. – jej reakcja na referat (w czasie XX zjazdu KPZR), brak zgody na tezę, że winę ponosił tylko Stalin. Boh. żyła w czasach kultu jednostki i śmierć Stalina wydawała się jej niemal katastrofą – jednoczesne kpiny z szerokich kompetencji Stalina, np. w dziedzinie językoznawstwa. Żarty z systemu. Po śmierci Stalina boh. bała się, że do władzy dojdzie Beria.
[01:21:27] Po śmierci Stalina ojciec wyjechał do Moskwy i boh. nie miała z nim kontaktu. W notatkach ojca jest w tym czasie przerwa. Gdy potem z nim o tym rozmawiała, był zdystansowany do tematu, uważał, że Chruszczow był lepszym wyborem niż Beria. Rozwiązania stosowane przez Chruszczowa.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..