Eugeniusz Lubkiewicz (ur. 1943, Sadowne) jest wnukiem Leona Lubkiewicza, który wraz z żoną Marianną i synem Stefanem został zamordowany przez Niemców 13 stycznia 1943 r. za sprzedaż chleba Żydom. Ojciec pana Eugeniusza był świadkiem tej zbrodni, sam cudem ocalał. Eugeniusz Lubkiewicz wspomina swojego ojca, który całe życie żył z traumą zbrodni na rodzicach i bracie. Pan Eugeniusz wspomina też życia w Sadownem w czasach stalinowskich – nękanie Stanisława Lubkiewicza przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, nacjonalizację jego piekarni, a także przeprowadzkę do Krakowa i powrót z wycieczki do RFN w czasie stanu wojennego.
[00:00:08] Boh. urodził się 3 stycznia 1943 r. w Sadownem. Przedstawienie rodziców: Heleny i Stanisława oraz dziadków Lubkiewiczów.
[00:00:54] Dziadek Leon Lubkiewicz i tata Stanisław Lubkiewicz prowadzili piekarnie w Sadownem.
[początek wywiadu - świadek odpowiada na pytania]
[00:01:54] Boh. miał kilka lat, gdy ojciec pokazał mu grób dziadków i brata, wspominając co się z nimi stało.
[00:04:07] Napis na grobie, że rodzina została zamordowana przez hitlerowców.
[00:05:06] Boh. chodził do szkoły w Sadownem. Mieszkańcy miejscowości i ojciec niechętnie wspominali śmierć rodziny.
[00:05:45] Ojciec prowadził piekarnię do 1950 r. Wizyta z ojcem w węgrowskim Urzędzie Bezpieczeństwa – powody zabrania ze sobą boh.
[00:07:48] Kłopoty z przyjęciem do szkoły w Sadownem, boh. przez kilka miesięcy chodził do szkoły w Zieleńcu.
[00:08:51] Ojciec nie opowiadał boh. o swoich kłopotach z Urzędem Bezpieczeństwa.
[00:09:48] Boh. mając 15 lat poszedł do szkoły w Warszawie, po ślubie zamieszkał w Krakowie – sporadyczne wizyty w domu.
[00:10:30] Opowieść ojca o zbrodni popełnionej przez hitlerowców: ktoś doniósł Niemcom, że babcia sprzedała chleb Żydówkom. Niemcy złapali i zabili Żydówki. Śledztwo Niemców – przepytywanie dziadka, ojca boh. i jego brata Stefana. Ojciec został wypuszczony, jego rodziców i brata rozstrzelano. Ojciec zawsze opowiadał tę samą wersję historii.
[00:13:18] Wyjazdy ojca do IPN-u w Lublinie.
[00:13:45] Jedną z Żydówek była córka sąsiada Herszka Czapkiewicza. W 1941-42 r. ojciec kupił plac, na którego granicy stał dom Czapkiewicza. Regulacja własności nieruchomości pożydowskich w czasach PRL-u – list z Argentyny od Herszka Czapkiewicza, który proponował ojcu, by przejął jego nieruchomość. Reakcja ojca. [+]
[00:19:03] Ojciec nie odpisał na list i nie chciał z boh. o tym rozmawiać.
[00:19:40] Ojciec prowadził piekarnię do 1950 r. - likwidacja własności prywatnej, zamknięcie wszystkich prywatnych piekarni w Sadownem. Ojciec płacił domiar, wizyty komornika – szykany wobec rodziny.
[00:20:55] Piekarnię po dziadku prowadził mąż Ireny (siostry ojca), który wydzierżawił zakład Gminnej Spółdzielni – praca ojca w piekarni GS-u. Po zwolnieniu z pracy ojciec dojeżdżał motocyklem do piekarni w Stoczku Węgrowskim.
[00:24:05] Powody zwolnienia ojca z pracy w Sadownem. Boh. w dzieciństwie pomagał w piekarni. Atmosfera we wsi w latach powojennych.
[00:26:45] Odwilż gomułkowska – w 1958 r. ojciec otworzył swoją piekarnię.
[00:27:53] Boh. nie wie, co się działo z piekarnią dziadków bezpośrednio po ich śmierci. Nieruchomości należące do dziadków: kamienica, piekarnia na dużej działce, sad.
[00:28:40] Okolice Sadownego – wsie w lasach. Do parafii należało 12 wiosek – przyjazdy okolicznych mieszkańców do kościoła wozami konnymi podczas świąt.
[00:30:20] Nocowanie w piekarni oddziału żołnierzy, grzanie się przy piecu piekarskim, czyszczenie broni.
[00:31:27] Działalność partyzantki w okolicach Sadownego – zabieranie ciężarówkami mieszkańców wsi, w tym kierowniczki pobliskiej poczty, na przesłuchania. Oddziały partyzanckie przychodziły nocami i brały z piekarni chleb. Ojciec, jak i wielu sąsiadów, należał do AK.
[00:34:12] Kolega ojca – Wierzbicki, został zamordowany przez Służbę Bezpieczeństwa w 1946 r. Ojciec po wojnie nie miał kontaktów z partyzantką. Boh. był świadkiem śmierci Wierzbickiego.
[00:37:45] Specyfika pracy w piekarni – pobudka o 3:30, by robić bułki. Boh. pomagał ojcu: ważył i strychował pieczywo, ale nie chciał się uczyć piekarskiego fachu i pracować w piekarni. Traktowanie boh. przez ojca. [+]
[00:40:22] Poszukiwania szkoły w Warszawie – boh. został przyjęty do drugiej klasy Technikum Ceramicznego. Wysoki poziom nauczania w Sadownem był bazą do dalszej edukacji boh.
[00:41:26] Technikum Ceramiczne mieściło w Zespole Szkół przy ul. Siennej. Po skończeniu technikum boh. studiował ceramikę w Krakowie.
[00:42:58] Boh. poznał przyszłą żonę pod koniec studiów. Praca w Warszawie w Zakładach Ceramiki Radiowej na Służewcu, powrót po ślubie do Krakowa.
[00:43:46] Niemiecki zakaz pochowania zwłok rodziców i brata – ojciec pochował ich po miesiącu od egzekucji. Postawa księdza, który nie zgodził się, by trumny wniesiono do kościoła. Wykupienie przez ojca miejsca na cmentarzu.
[00:45:15] Ojciec niechętnie opowiadał o tragedii rodziny – boh. nie zna szczegółów pogrzebu.
[00:46:08] Relacje w rodzinie – boh. nie rozmawiał z ciotką Ireną o wydarzeniach, których była świadkiem. Ojciec nie utrzymywał kontaktów z rodziną siostry. Przyczyny niesnasek w rodzinie, gdzie po śmierci rodziców i brata zostało czworo rodzeństwa.
[00:48:48] Boh. ma dwie młodsze siostry. W 1950 r. urodziła się najmłodsza siostra, a ojciec stracił pracę.
[00:49:36] Losy sióstr: jedna mieszka w Warszawie, druga w Kobyłce.
[00:50:40] Śmierć ojca w 1995 r. W 1997 r. zamordowani członkowie rodziny zostali zaliczeni w poczet Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Boh. dowiedział się o tym przypadkiem – postawa ciotki Ireny.
[00:52:05] Boh. sprzedał piekarnię ojca w 2000 r. Nieruchomości należące do rodziny, załatwianie spraw w Gminie – nikt z urzędu nie powiadomił rodziny o przyznaniu medalu Sprawiedliwych.
[00:53:58] Składanie odwołania do instytutu Jad Waszem, gdzie pomylono imię zamordowanego brata.
[00:54:38] Nikt nie kontaktował się z boh. w sprawie mordu w Sadownem. Wyjazdy ojca do IPN w Lublinie, starania Instytutu o wpisanie na listę pamięci.
[00:57:04] Boh. domyśla się, że rodzina wcześniej pomagała Żydom ukrywającym się w lasach. Bliska odległość Sadownego od Treblinki, położenie wsi. Pieczenie chleba w domach, działalność piekarni w Sadownem.
[00:59:22] Ojciec zrobił uprawnienie mistrzowskie w Warszawie w 1942 r. i miał zezwolenie na wypiek chleba [kontyngentowego, nabywanego na kartki żywnościowe].
[01:00:23] Po śmierci Stalina boh. musiał napisać wypracowanie na jego temat i ściągnął życiorys z kalendarza robotniczego. Żałoba w szkole.
[01:01:42] W początkach lat 50. w Sadownem nie było elektryczności, w niektórych domach były radia na baterie – słuchanie zagłuszanej Wolnej Europy. Rodzina miało radio „Pionier” – system uziemienia i anteny.
[01:02:44] W 1956 r. piekarnię ojca wynajął i otworzył Stanisław Cieśliński – ojciec przejął zakład w 1958 r., a Cieśliński otworzył swoją piekarnię.
[01:04:32] Załatwianie formalności przed uruchomieniem piekarni. Dotowanie przez państwo produkcji chleba do 1990 r.: cena żyta i mąki żytniej.
[01:06:15] Osiemnastoletni boh. wziął udział w wyborach parlamentarnych w 1961 r. – głosowanie bez skreśleń. W lokalu wyborczym były dwie kabiny, z których nikt nie korzystał, bo wrzucano gotowe karty do głosowania. Boh. zagłosował w kabinie na Gomułkę.
[01:09:23] Boh. tłumaczy, dlaczego nie angażował się w działalność opozycyjną.
[01:10:15] Ze względu na rodziców w prywatnym sektorze boh. nie mógł mieszkać w internacie, akademiku i nie miał stypendium.
[01:11:34] Stan wojenny [urwany wątek].
[01:12:18] Praca w krakowskim biurze projektów. Podczas wakacyjnej podróży do Jugosławii boh. z żoną poznali małżeństwo Niemców z Wolfsburga i na ich zaproszenie pojechali ze starszą córką do Niemiec – przejazd przez granicę w sobotę 12 grudnia 1981 r. W domu została młodsza córka z babcią. Wiadomość o wprowadzeniu stanu wojennego. Rodzina zdecydowała się na powrót do Polski – próba przejazdu przez Austrię.
[01:19:14] Powrót do Polski – śnieżyca w Czechosłowacji. Na granicy zabierano benzynę przewożoną w kanistrach i boh. musiał wlać ją do baku. Kontrola graniczna – konieczność wypakowania wszystkiego z samochodu. Posterunki na drogach w Polsce.
[01:21:09] Rodzina miała w Krakowie dom i warsztat samochodowy, więc nie zdecydowano się na pozostanie za granicą. Rozważania o nieznajomości języków obcych.
[01:22:05] Relacje boh. z siostrami, nieporozumienia w rodzinie na tle majątkowym.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.