Ryszard Pietrzyk (ur. 1934, przysiółek Folwarki k. Złoczowa) – emerytowany nauczyciel geografii. Ukończył cztery klasy polskiej szkoły i szkołę ukraińską. Do 1953 roku mieszkał w Złoczowie. Po wojnie jego rodzina pomagała księdzu Janowi Cieńskiemu, który pozostał w swojej parafii. Ryszard Pietrzyk był ministrantem w złoczowskim kościele. W 1946 roku rodzina planowała repatriację do Polski, ale ostatecznie pozostano w Złoczowie. Ryszard Pietrzyk ukończył Uniwersytet im. Iwana Franki we Lwowie. W 1958 roku dostał nakaz pracy i zamieszkał w Przemyślanach, gdzie uczył w miejscowej szkole. W 1990 roku odszedł na emeryturę. Relacja nagrana pod zmienionym nazwiskiem – pan Ryszard obawia się o swoje bezpieczeństwo w razie ujawnienia nagrania.
[00:00:07] Boh., [dane ukryte], nie wie kiedy dokładnie się urodził, księga metrykalna została zniszczona wraz z kościołem. W czasie komisji dla osób bez dokumentów Rosjanie uznali, że urodził się w 1934 r. Boh. urodził się w Złoczowie w przysiółku Folwarki (obecnie dzielnica miasta).
[00:04:02] Boh. chodził do szkoły w Złoczowie, był ministrantem. Wspomnienie księdza Jana Cieńskiego, który po wojnie pozostał w Złoczowie i walczył o kościół. Postawa naczelnika NKWD.
[00:06:12] Boh. sądzi, że urodził się wcześniej niż w 1934 r. Sytuacja na Kresach po śmierci Marszałka Piłsudskiego – odradzanie się ukraińskiego nacjonalizmu. Szpiedzy chodzący po wsiach. Opinia na temat 14 Dywizji [SS Galizien] – zabijanie Żydów.
[00:09:55] Atak Niemiec na ZSRR w czerwcu 1941 – bombowce lecące na wschód. Rozważania na temat potencjału militarnego hitlerowskich Niemiec i niemieckich planów.
[00:12:12] Boh. mieszkał w Złoczowie do 1953 r. Sytuacja po 17 września 1939 i w czasie napaści Niemiec na ZSRR. Rozważania na temat słabości militarnej Polski i braku rozeznania w sytuacji politycznej.
[00:14:00] W Złoczowie były koszary wojskowe, kolejno wykorzystywane przez Austriaków, Polaków, Niemców i Rosjan. Niemcy mieli tam warsztaty naprawy czołgów i samochodów, które pociągami odsyłano na front. [+]
[00:16:27] Sytuacja we wrześniu 1939. Naczelnik KGB powiedział boh., dlaczego zmarł Piłsudski. Tajne rozmowy i porozumienie Piłsudskiego z Hitlerem – umowy Węgrów i Rumunów z Niemcami. Rosjanie zorientowali się, jaki jest stan zdrowia Piłsudskiego i umieścili w szpitalu pielęgniarkę-szpiega, Polkę, która podtruwała Marszałka i doprowadziła do jego śmierci.
[00:22:10] Rozważania na temat polskiej polityki, Śmigłego-Rydza i Józefa Becka. Dywagacje na temat wojny i poniesionych przez Polskę strat. Zbrodnie ukraińskie na dawnych Kresach. Współpraca Ukraińców z Niemcami – formacje kolaboracyjne.
[00:26:20] Wuj Jan Zaremba był żonaty z siostrą matki. Jego zaś siostra Emilia wyszła za „jadowitego” banderowca Iwana Onyszkę, który służył w wojsku austriackim, a potem został prawą ręką Bandery. Onyszko także pochodził z Folwarków. Ojciec Zarembów był dozorcą na zamku w Złoczowie. Dwaj koledzy boh. wyjechali do Polski. Onyszkowie mieli dwoje dzieci: Janinę i Włodzimierza.
[00:30:55] Prośba boh. o zmianę nazwiska, obawa przed zbezczeszczeniem grobu. Współczesne niszczenie polskich grobów.
[00:32:12] Boh. interesował się zbrodniami popełnionymi na Wołyniu. Jego ojciec należał do AK, a boh. działał jako wywiadowca w środowisku młodzieży. Wśród sąsiadów w Folwarkach było 39 „dywizjonistów”, nachtigallowców i rolandowców, Ukraińców, którzy służyli w jednostkach kolaboracyjnych. Banderowcy mieli placówkę w Krakowie i stamtąd przyjechał Onyszko.
[00:35:22] W 1946 r. rodzina była spakowana i chciała uciekać do Polski. W czasie rzezi Polaków rodzina była chroniona przez Onyszkę. Sąsiad Władysław Karnydał miał kilkoro dzieci, boh. miał ósemkę rodzeństwa, sześciu braci i dwie siostry. Współczesna wizyta prezydentowej Agaty Dudy w Woroniakach koło Złoczowa.
[00:37:52] Ojciec był z pochodzenia Niemcem, pradziadek miał na imię Hellmuth. Pradziadek miał młockarnię austriackiej produkcji. Gospodarze mający duże pola wynajmowali ją do pracy. Zimą pradziadek remontował maszynę a ojciec pomagał mu. Rodzice boh. mieli niewielkie gospodarstwo, ojciec był ślusarzem, potrafił murować i pokrywać dachy blachą. W Folwarkach mieszkało wielu rzemieślników. Po wkroczeniu Niemców do domu przyjechał generał niemiecki – reakcja matki na pytanie o ojca. Zatrudnienie w warsztatach naprawy czołgów. Kartki na żywność i inne towary – poprawa warunków materialnych. [+]
[00:44:44] Ojciec nie chciał korzystać ze stołówki w warsztacie i boh. nosił mu obiady – przepustka na teren zakładu. Niemieckie patrole w Złoczowie. Koło domu był sad owocowy i ogródek, znajomy generał niemiecki umył się latem na podwórku, a potem poszedł do sadu – jego reakcja. Generał czasem nocował w domu boh., wiadomość o tym szybko rozniosła się wśród sąsiadów i nikt z Ukraińców nie śmiał napaść na rodzinę. Stosunek do Niemców. [+]
[00:50:15] Po wkroczeniu Rosjan cała rodzina szykowała się do wyjazdu do Polski. Sotnik banderowców przysłał wiadomość ojcu, by nie wyjeżdżał, ponieważ z jego strony nic rodzinie nie grozi. W rodzinie było 18 osób i przed wojną w sadzie zbudowano odpowiedni schron. Rosjanie wyłapywali banderowców, którzy nie wyjechali na Zachód – obławy we wsiach. Pewnej nocy przyszła grupa uciekających banderowców, w tym sąsiad Władek, który służył w czasie wojny w Dywizji SS stacjonującej w Brodach – prośba o wpuszczenie do schronu. Gdy obława przeszła, banderowcy odeszli, dzięki temu sotnik dał ojcu gwarancję bezpieczeństwa. Nadzieje na interwencję Amerykanów i Anglików i zmianę sytuacji politycznej. W 1938 r. wybudowano nowy dom kryty blachą, rodzinie żal było zostawić gospodarstwo. W czasie niemieckiej okupacji w domu miał swój pokoik niemiecki generał. Ochrona ze strony Niemców i Ukraińców. [+]
[00:57:45] Współpraca z księdzem Cieńskim. W czasie bombardowania jedna bomba uderzyła w kościół i ojciec pomagał w remoncie. Po rzezi w Hucie Pieniackiej ksiądz Cieński poprosił ojca o pomoc w pochówkach ofiar. W Hucie działała samoobrona, która miała trzy snajperskie karabiny. Na noc do Huty przyjeżdżali Polacy z okolicznych wsi. W lutym 1944 Ukraińcy uderzyli na Hutę. Oficerowie SS, Ukraińcy, kwaterowali u Onyszki i tam ojciec zobaczył plany ataku na dziesięć dni przed napadem. Onyszko był byłym wojskowym, kartografem i brał udział w przygotowaniu napadu na Hutę. Rola Romana Szuchewycza. Na cztery dni przez atakiem ojciec i boh. pojechali do księdza w Hucie i uprzedzili o planach Niemców i Ukraińców. Boh. widział Niemców jadących w kierunku Huty. [+]
[01:07:15] Ojciec dostał plan od Onyszki i boh. w jedną noc go skopiował. Potem boh. jeździł z wujem Tadkiem i księdzem Cieńskim na pogrzeby ofiar. Brał udział w myciu zwłok, trumny robiono z desek rozbieranych stodół, w jednej układano po kilkoro zwłoki dzieci. Sposoby mordowania młodych kobiet. Różnice w mordowaniu Żydów i Polaków – techniki zabijania. [+]
[01:13:22] W czasie niemieckiej okupacji boh. chodził do wsi Woroniaki, gdzie mieszkało wielu Polaków. Niedaleko wsi biegła linia kolejowa, w czasie rzezi niektórzy dobiegali do torów i uderzali w nie licząc, że ktoś usłyszy i pospieszy z pomocą. Wiele razy boh. chodził z ojcem w poszukiwaniu zwłok osób porwanych i zabitych przez banderowców. Pewnego dnia przyszła kobieta prosząc o odszukania ciała jej męża – rozmowa ojca z matką. Porąbane zwłoki znaleziono na pieńku – szukanie odrąbanych kończyn. Ludzie sami robili prowizoryczne trumny. Banderowcy napadali na kondukty i ludzie bali się chodzić na pogrzeby pomordowanych sąsiadów. [+]
[01:18:08] Różnice między esesmanem z ukraińskiej dywizji a żołnierzem niemieckim – Ukraińcy mieli takie same mundury i emblematy, ale te miały dodatkowo oznaczenie literowe. Szuchewycz brał udział w egzekucji lwowskich profesorów na Wuleckich Wzgórzach. O działalności Batalionu Nachtigall i Szuchewycza we Lwowie opowiadał Onyszko. Niemiecki generał, który mieszkał w domu boh. podczas okupacji, opowiadał o postępowaniu z wykształconymi Polakami.
[01:23:57] Boh. napisał szkic swoich wspomnień. Refleksje na temat wieku – przyjazd naukowca, który zajmuje się badaniem długowiecznych osób. Boh. powiedział mu, że nie umiera, ponieważ nie ma pieniędzy na pogrzeb.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.