Krystyna Budnicka (ur. 1932, Warszawa) przyszła na świat jako Hena Kuczer. W 1943 roku przez dziewięć miesięcy ukrywała się z rodziną w prowizorycznym bunkrze w piwnicy u zbiegu ulic Miłej i Zamenhoffa na terenie getta, skąd udało się jej przedostać kanałami na stronę „aryjską”. Dzięki pomocy organizacji „Żegota” ukrywała się do wybuchu powstania warszawskiego w rozmaitych miejscach Warszawy. Z licznej rodziny przeżyła tylko ona i żona najstarszego brata. Po wojnie ukończyła pedagogikę specjalną na KUL i pracowała z dziećmi upośledzonymi umysłowo.
[00:00:14] Nazwisko Budnicka boh. nosi od czasu okupacji, urodzona jako Hena Kuczer na Muranowie w Warszawie w tradycyjnej religijnej rodzinie żydowskiej. Sześciu braci i jedna siostra, najstarszy brat starszy o 21 lat. Ojciec był stolarzem, warsztat w suterenie pod mieszkaniem. Dobre dzieciństwo, rodzinne święta, mama kierowała domem, kultywowano tradycje. Zabawki, mebelki robione przez ojca, siostra zrobiła boh. szmacianą lalkę.
[00:03:00] Przedszkole, tzw. freblówka. Wieczory przy piecu kaflowym, ojciec opowiadał „bajki”, czyli opowieści biblijne. [+] Jeden brat zdał maturę, prowadził czytelnię „Parnas” na Nowolipiu. Języki jidysz i polski w domu. Pierwsza książka na urodziny: „Serce” Amicisa.
[00:05:30] „A później się wszystko skończyło” – 1 września [1939]. Dzielnica żydowska, getto – rodzina mieszkała przy pl. Muranowskim, nie musiała się przeprowadzać. Rozkaz oddawania radioodbiorników, aparatów fotograficznych, futer i kosztowności – ojciec z braćmi budowali skrytki w domach getta. Potem ukrywano w nich ludzi.
[00:07:54] Początek wywózek z getta, propaganda niemiecka. Uciekinier z obozu koncentracyjnego w Treblince wrócił do getta, łapanki, codzienne transporty z Umschlagplatz. Brat nie zdołał ukryć dzieci, dwaj bracia zginęli.
[00:09:39] Wymyślanie kryjówek dla ludzi. Głód, choroby, represje w getcie. Upokorzenie ludzi jako forma opresji niemieckiej, opaski, gwiazdy Dawida. [++]. Wysoka pozycja społeczna ojca, obdarzony zaufaniem i szacunkiem. Obcięcie ojcu połowy brody, szok, załamanie się ojca, zobojętnienie, przestał być „przywódcą rodziny” Brat Rafał. Konstruowanie skrytek.
[00:13:20] W 1942 r. wysiedlenia z getta, zmniejszenie obszaru getta, przeprowadzka na ul. Miłą. Kryjówka w kominie wentylacyjnym. Ruch oporu w getcie – do ŻOB należeli trzej bracia. Budowa bunkra u zbiegu ulic Miłej i Zamenhoffa połączonego tunelem z kanałem. Pogłoski o likwidacji getta. Zejście rodziny do bunkra w 1943 r., nasłuch radiowy: radio Londyn, rozgłośnia polska Świt.
[00:19:00] Wybuch powstania w getcie 19 kwietnia 1943, bracia walczyli w powstaniu. Rozwój sytuacji, reakcja na powstanie. Rodzina przetrwała w bunkrze, ściany obsypane ziemią, możliwość ucieczki do kanału. Sytuacja w bunkrze, powrót braci. Bunkier przy ul. Miłej 18 – wysadzenie się powstańców. [++]
[00:22:49] Kontakt braci z podziemiem polskim, Rada Pomocy Żydom „Żegota”. Niezdolność boh. do podejmowania aktywności, zdanie się na dorosłych. Głód. Sprawność organizacyjna i techniczna braci. Wysadzenie synagogi przy pl. Bankowym, „Warszawa wolna od Żydów”. [+] Pozostali w getcie Żydzi przetrwali do 17 września 1943 r., potrzebowali jedzenia. Punkt kontaktowy, przekazywanie listów. Boh. była „w letargu” – 9 miesięcy pod ziemią.
[00:26:40] Brat Jehuda był aktywny, wędrował kanałami, przynosił wiadomości ze strony „aryjskiej”. Łącznik Józio. Choroba gastryczna brata Rafała, szabrownicy w gruzach getta. Rodzina z bunkra przedostała się poza getto.
[00:29:20] Rodzina boh. nie miała dokąd pójść, „zły wygląd”, pozostanie w kanale. Zaginięcie dwóch braci, splądrowany bunkier. Najmłodszy brat, ok. 12 lat, wyprowadził rodzinę kanałami: rodzice, bratowa, brat, siostra ok. 20 lat i boh. Brat Rafał przedostał się na stronę „aryjską”, żeby się leczyć. Przekazanie informacji z prośbą o pomoc. Oczekiwanie rodziny na półce w kanale.
[00:33:00] Przyjście uzbrojonych mężczyzn z pomocą. Kłopot z otwarciem włazu. Inicjatywa brata. Osłabienie rodziców, zostali w kanale z siostrą. Wychodzenie przez kanał burzowy, brat porwany przez silny nurt wody, pomoc z góry. Przebieg akcji, wyniesienie na zewnątrz po 9 miesiącach w bunkrze – 17 września.
[00:37:07] Spotkanie brata Rafała w piwnicy. Rodzice i siostra zostali w kanale. Przejazd przez Warszawę w workach na ziemniaki do piwnicy wypalonego domu przy Mokotowskiej 1. Oględziny lekarza, odkarmianie. Śmierć brata Jehudy na sepsę. Zostali boh., bratowa i Rafał. [++]
[00:40:22] Przyjście „Antka” Cukiermana” z ŻOB, przyniósł broń. Wiadomości o kolejnych zmarłych bliskich osobach. Wycofanie i pasywność boh., „byłam trochę jak głaz”. Decyzja o oddzieleniu od Rafała, boh. nie mogła wychodzić na zewnątrz ze względu na wygląd. Ciągłe zmiany miejsca pobytu – zagrożenie denuncjacją.
[00:43:46] Kryjówka u kobiety z ul. Dolnej, najście gestapo. [+] Błyskawicznie działająca sieć pomocy. Rozpoznanie przez dzieci, noc spędzona na węglu w piwnicy. Przejście z zabandażowana głową. Losy brata Rafała, dozorca Grochowski. Syn Kazimierz Grochowski zadenuncjował ich obu na gestapo, zabici w al. Szucha w lutym 1944 r. Wyrok śmierci na Kazimierza Grochowskiego. [++]
[00:48:11] Comiesięczne wizyty łączniczki Zosi, przynosiła pieniądze na utrzymanie. Ostatnia rata 1 sierpnia 1944 r. – kryjówka przy ul. Dobrej. Przebieg powstania na Powiślu, cukierki z fabryki Fuchsa, koniec polowania na Żydów.
[00:50:16] Ewakuacja z Powiśla 6 września 1944 r., przejście do kościoła św. Wojciecha na Woli, selekcja. Dziewczynki z domu dziecka szarytek na Powiślu. Otrzymanie imienia Krysia [+], przyłączenie do dzieci z domu dziecka. Dulag w Pruszkowie, bratowa wywieziona do obozu pracy. Dzieci zabrane ciężarówką do szkoły we wsi Bobrowce. Prycze w klasach, wyzwolenie przez Armię Radziecką 17 stycznia 1945.
[00:53:10] Życie na wolności, skończone 12 lat, bez edukacji. Bilans wojny – przeżyła bratowa w obozie w Niemczech, wyjechała do Palestyny. Trauma wojenna.
[00:56:26] Boh. nie założyła rodziny. Wymyślone przez boh. nazwisko „Budnicka”. Nigdy nie wróciła do rodowego nazwiska. [+]
[00:58:16] Problemy z pracą z powodu żydowskiego pochodzenia i wykształcenia: ukończony Katolicki Uniwersytet Lubelski, kłopoty ze zdobyciem mieszkania. Pozostanie rodziców i siostry w kanale, przekonanie o pomocy Rafała. „Testament mamy”, ostatnie słowa. [+]
[01:03:00] Łącznik Józio – kilkakrotne spotkania z bratem. Basia Bermanowa, bratowa Jakuba Bermana, przynosiła ubrania dla boh. Zadenuncjowanie brata Rafała przez syna dozorcy – złapanie Józia, nie zdradził kryjówki, zastrzelony podczas próby ucieczki. Zaangażowanie wielu osób w pomoc Żydom. Kazimierz Grochowski był konfidentem niemieckim, denuncjował Żydów, wydał swego ojca na śmierć.
[01:09:04] Święta Bożego Narodzenia w kryjówce przy Mokotowskiej. Niesamodzielność i pasywność boh. W getcie boh. spędziła 3,5 roku, z czego 9 miesięcy pod ziemią bez światła dziennego. Problemy z chodzeniem. Ruchliwy plac Muranowski, podwórko, dzieci zebrane na zajęciach świetlicowych zamiast szkoły. Dzięki pracy braci wystarczało jedzenia.
[01:13:02] Choroba ojca, mama sprzedała pierścionek. Głód – chłopiec zjadł proszek do prania. Trupy pod gazetami na ulicach, osierocone dzieci. W bunkrze pogorszenie sytuacji. Kartki żywnościowe na [80] kcal – kiedy umierał ktoś w rodzinie, nie chowano go, żeby nie stracić kartki. [++]. Bezimienne trupy w zbiorowych mogiłach. Boh. była chroniona przez dorosłych. Brat Jehuda starszy o półtora roku był dużo bardziej aktywny.
[01:16:25] Losy bratowej – przed powstaniem w getcie brat przyszedł z nią do bunkra, straciła całą rodzinę. Przymusowy ślub w bunkrze – przysięga złożona przed ojcem. „Wszyscy się starali, żebym ja przeżyła”.
[01:19:19] Po powstaniu getta na placu Muranowskim można było wychodzić. Gra w klasy. Wierszyk nauczony w getcie. Historia przypomnienia sobie wierszyka w książce pisarki Irit [Amiel] z Izraela. Autorem wierszyka był jej brat. [++]
[01:23:55] Kryjówki po stronie „aryjskiej”, organizacja przejazdów przez nieznanych ludzi. Kolejne kryjówki: z Mokotowskiej 1 na Dolną, Podwale 17, ul. Dobra. Łączniczka Zosia – jej rodzina wyjechała do Francji, mama pisała relacje wojenne dla ŻIH. Ukrywanie się przez 9 miesięcy – do wybuchu powstania warszawskiego.
[01:27:22] Wiadomość o śmierci brata Rafała w lutym 1944 r. Ostatnia kryjówka na ul. Dobrej, spanie pokotem na podłodze. Inne kryjówki. Widok reklamy cukierni Lardellego z okna Mokotowskiej 1, nogi przechodzących ludzi za oknem. Nadzieja na koniec wojny. Bratowa została żoną najstarszego brata Izaaka. Brat Boruch miał dwoje dzieci, Rafał złapany z żoną i wysłany do Treblinki, uciekł z transportu, ona nie.
[01:30:46] Obyczaje szabasowe, szabesgoj. W domu boh. w soboty przychodziła dozorczyni zgasić światło. Brat Rafał skonstruował automatyczny wyłącznik. W domu była toaleta, potem bracia zbudowali pełna łazienkę.
[01:32:52] Rozmowa mamy [w 1938?] – ucieczki Żydów niemieckich do Polski, atmosfera zagrożenia. Wspomnienie pogromów kozackich, mama sądziła, że Niemcy nie mogliby się dopuszczać pogromów. Przygotowania do wojny, kompletowanie apteczki, zaklejanie szyb paskami papieru.
[01:36:05] Schodzenie do warsztatu w suterenie podczas bombardowania. Przemówienie Starzyńskiego dla dzieci w radiu. Bracia nie poszli do wojska. Oznakowanie Żydów, przemysł robienia opasek, rekwirowanie przedmiotów.
[01:39:20] Nieliczne kontakty z nie-Żydami w domu. Dużo prac remontowych wykonywanych przez ojca, było co jeść. Kuzynka nauczycielka. Wyniszczenie i wychudzenie podczas siedzenia w bunkrze.
[01:41:42] Budowa bunkra przez braci. Zapasy żywnościowe zgromadzone w bunkrze: worek kaszy, cukier, ziemniaki itp. W czasie powstania bunkier ocalał. Zatrzymanie się zegara. Rodzina boh. nie miała szans na ucieczkę na początku powstania w getcie.
[01:47:03] Przemyt żywności do getta: paczki wyrzucane z tramwaju jadącego na Żoliborz. Ostatnia żywność - zupa plujka z owsa. Pobyt w domu dziecka do matury (20 lat). Kilkakrotne wyjazdy do Izraela, boh. nigdy nie chciała opuścić Polski. „Tutaj jest moje miejsce na ziemi”. Odnalezienie grobu dziadka na Cmentarzu Żydowskim. Zmiany przebiegu ulic po wojnie. [+]
[01:50:30] Przez 8 lat bezdomność – dzika lokatorka na strychu. Boh. jest katoliczką, studia pedagogiczne na KUL – zamiar pracy z sierotami w domu dziecka – kilkakrotne odmowy zatrudnienia. Praca z dziećmi upośledzonymi umysłowo przez 30 lat.
[01:53:30] Rok 1968 boh. nie dotyczył. Pożegnania znajomych na Dworcu Gdańskim. Pogodzenie z losem, odwiedziny w Niemczech, spotkania z młodzieżą w szkołach.
[01:57:45] Dobry Niemiec ostrzegał koleżankę boh. o wywózce lub łapance.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..