Janina Pietrzak z d. Zaskowska (ur. 1935, Augustów), emerytowana nauczycielka języka polskiego, regionalistka Augustowa i okolic. W czasie II wojny światowej była świadkiem okupacji sowieckiej i niemieckiej, a potem – Obławy Augustowskiej. Po wojnie ukończyła szkołę podstawową, przez dwa lata uczyła się w Liceum Ogólnokształcącym, a następnie przeniosła się do Liceum Pedagogicznego (przeniesione w 1950 r. z Suwałk do Augustowa). Po maturze otrzymała nakaz pracy, ale chciała studiować i pojechała do ówczesnego ministra oświaty Witolda Jarosińskiego z prośbą o umożliwienie jej studiów. W 1954 r. rozpoczęła studia polonistyczne w Państwowej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Warszawie, która następnie została wchłonięta przez Uniwersytet Warszawski. W 1958 roku uzyskała tytuł magistra polonistyki na UW. Rozpoczęła pracę w Warszawie, jednak dzięki wstawiennictwu byłego wojewody białostockiego Stefana Dybowskiego wróciła do Augustowa i została nauczycielką w Liceum Pedagogicznym, którego była absolwentką. Od 1967 r. uczyła w Technikum Budowlano-Elektrycznym w Augustowie. Przeszła na emeryturę w 1987 roku, ale jeszcze przez dziesięć lat pracowała w różnych augustowskich szkołach na zastępstwie. W okresie PRL brała udział w spotkaniach z historykiem prof. Tomaszem Strzemboszem, który badał dzieje antysowieckiej partyzantki w północno-wschodniej Polsce, zajmował się także Obławą Augustowską. Obecnie zaangażowała się w projekt „Na drogach wojny”, w ramach którego zbiera relacje mieszkańców ziemi augustowskiej z czasów II wojny światowej.
mehr...
weniger
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1935 r. w Augustowie.
[00:00:26] Przedstawienie rodziców: Zofii i Józefa. Matka ukończyła szkołę rolniczą, rodzice prowadzili gospodarstwo rolne. Historia i tradycje rodzinne. Podczas studiów boh. była świadkiem wydarzeń 1956 roku. Przez wiele lat współpracowała z prof. Tomaszem Strzemboszem – jego podejście do historii, rozmowy ze świadkami. Pomoc Wandy Zawistowskiej. Wpływ boh. na uczniów i ich rodziców. Sylwetka prof. Strzembosza – spotkanie z enkawudzistą.
[00:08:08] Rodzice koleżanki, państwo Rutkowscy, zamieszkali w Augustowie po 1920 r. Wincenty Rutkowski był kolejarzem, jego syn Stefan ukończył seminarium nauczycielskie. Podczas okupacji obydwaj działali w Armii Krajowej. Stefan został aresztowany w styczniu 1945, ale uciekł z transportu i wyjechał na Ziemie Odzyskane. W dwóch domach przy ulicy Partyzantów przetrzymywano osoby zatrzymane podczas obławy, w domu Rutkowskich kwaterował lejtnant z ordynansem. Aresztowanego Wincentego Rutkowskiego umieszczono w domu Dowgierta – rozmowa z lejtnantem. Uwolnienie Rutkowskiego. [+]
[00:12:28] Po wyzwoleniu w domu sąsiadki Zofii Dyczewskiej spotkała się młodzież, w tym dwaj krewni boh.: Edward i Władysław Zaskowscy. Zyskowskim udało się wrócić do domu, pozostałych uczestników spotkania zatrzymano i stali się ofiarami obławy.
[00:14:42] Borowski wrócił z kolegą Romanowskim z obozu w Stutthofie do Augustowa. Uczestnikiem spotkania w domu Romanowskich był Jan Szostak. Borowski został aresztowany i przesłuchiwano go w Domu Turka. Okoliczności jego uwolnienia po wstawiennictwie Szostaka.
[00:18:13] Amnestia w w 1947 r. – boh. szła do apteki, gdy zobaczyła „dziwnych” żołnierzy, którzy śpiewali „Czerwone maki na Monte Cassino” – msza polowa odprawiona przez księdza Chojnowskiego. Rozbrojenie oddziału przez milicję.
[00:20:04] Rosjanie dziwili się, że w Augustowie nie ma więzienia. Zatrzymanych przetrzymywano w Domu Turka. Podczas okupacji niemieckiej gestapo miało siedzibę w szkole przy ul. Młyńskiej. Boh., chodząc na pocztę z paczkami dla ciotek więzionych w Ravensbrück, mijała budynek zajęty przez gestapo – pytania więźniów. W Domu Turka mieścił się hotel dla żołnierzy Wehrmachtu. Kuzynka, która uciekła w Grodnie z transportu deportacyjnego, została zatrudniona przez Niemców w hotelu jako sprzątaczka. Czasem boh. nosiła jej jedzenie do pracy. [+]
[00:24:45] Udogodnienia w Domu Turka, kanalizacja w Augustowie.
[00:26:12] W hotelu pracowała kuzynka Marta Szczęsnowiczówna – ucieczka w Grodnie podczas deportacji. Brat Karol Szczęsnowicz był na zesłaniu, potem wstąpił do Armii Berlinga i walczył pod Lenino, zginął w grudniu 1944 r. [+]
[00:28:46] Okupacja sowiecka w Augustowie – pradziadek nie chciał głosować, ale przywieziono mu urnę wyborczą do domu. Rodzinę Szczęsnowiczów wywieziono 10 lutego 1940 r. 22 czerwca 1941 r. w więzieniu na terenie Zarządu Wodnego Rosjanie zamordowali więźniów. Kolegą ojca był Mikołaj Jackow, który podczas okupacji chronił rodzinę Zaskowskich przed wywózką.
[00:33:12] Działalność nauczyciela Antoniego Karpa podczas okupacji niemieckiej. Walki w lipcu 1944 r. – ukrywanie się w okopie, ofiary wśród mieszkańców miasta. Donosicielstwo podczas okupacji. Wyzwolenie w styczniu 1945, w lipcu rozpoczęły się aresztowania w ramach obławy.
[00:39:00] Podczas okupacji w mieście działało tajne nauczanie. Boh. chodziła na lekcje do domu ciotki, która była nauczycielką. Nauczycielka Marta Dyczewska uczyła w maglu. Boh. ukończyła podczas okupacji trzy klasy, po wojnie rozpoczęła naukę w IV klasie, potem ukończyła Liceum Pedagogiczne i w 1954 r. rozpoczęła studia.
[00:43:57] Żydzi w Augustowie: właściciel Domu Turka, Rechtman, został deportowany, ale udało mu się przeżyć zesłanie. Rodzina Babkowskich ze wsi Strękowizna uratowała żydowską dziewczynkę. Rechtmana wywieziono razem z Romualdem Jurkiewiczem, który zmarł w Taszkiencie. Spotkanie boh. z Rechtmanem, który przyjechał do Babkowskich – pomoc ojcu boh.
[00:50:10] Wspomnienie Niemca, którzy przychodził i bił psa. Ewakuacja rodziny podczas walk jesienią 1944 r. – wędrówka do wsi Biernatki, gdzie było wielu uchodźców. Siostra księdza Szkiłądzia, położna, zorganizowała szpitalik dla kobiet. Przyjazd czerwonoarmistów do wsi. Zaminowanie okolicy przez Niemców – śmierć sąsiada. Powrót do Augustowa w styczniu 1945. Miny w lasach. [+]
[00:55:23] Ojciec wszedł do Rady Miejskiej. Początki po wojnie – przyjazdy repatriantów, atmosfera w szkole. Boh. w imieniu uczniów dziękowała burmistrzowi za opał dla szkoły – wspomnienie więźniów, których przetrzymywano w budynku podczas okupacji. W klasie było wiele dzieci z domu dziecka, przyjazd sierot z Grodna.
[00:59:02] Jedna z sąsiadek uciekając z dziećmi przed frontem doszła w okolice Berlina i tam zmarła. Jej dziećmi zaopiekowali się Niemcy – w latach 50. córki odnalazł ojciec, który zabrał je do Polski. Po latach najmłodsza wróciła do swojej niemieckiej Mutti.
[01:01:40] Ojciec nie należał do konspiracji, chociaż pomagał akowcom – wpływ matki na jego decyzje. Przed wojną ojciec należał do krakusów przy 1 Pułku Ułanów Krechowieckich. Sowieci zabrali konie i dali ojcu starego, którego nazwano Stalin – reakcja sąsiadów na śmierć konia. Ciotki Szczęsnowiczówna, Dowgiertowa i Kulbacka trafiły do obozu w Ravensbrück jako zakładniczki.
[01:05:15] Boh. dostała nakaz pracy w Szkole Ćwiczeń – spotkanie z Ministrem Oświaty Jarosińskim, starania u uchylenie nakazu pracy. Boh. rozpoczęła studia i już w październiku była przesłuchiwana w Pałacu Mostowskich – pytania o Antoniego Karpa. Ojciec koleżanki Elki Mikuś, Teodor Mikuś, był ubekiem – jego rola w sprawie. Po studiach boh. chciała wrócić do Augustowa – pomoc prof. Stefana Dybowskiego.
[01:11:38] Boh. mieszkała w akademiku przy ul. Madalińskiego – warunki bytowe. Historia brata babci, lekarza, który przeżył oblężenie Grodna w 1939 r. Jego córka mieszkała w Warszawie i pomagała boh. W 1956 r. boh. była świadkiem manifestacji w Warszawie. Zmiany po 1956 roku, rola Władysława Gomułki. Postawa nauczycielki historii Romualdy Łukaszewicz. Wspomnienie nauczycielki matematyki.
[01:20:26] Znajomość z prof. Tomaszem Strzemboszem – badania dokumentów dotyczących żołnierzy Andersa, zainteresowanie Ziemią Augustowską, spotkania ze świadkami. Rodzina Strzemboszów pochodziła z Żytomierza – przeprowadzka do Warszawy. Boh. przez lata organizowała pobyty profesora na Augustowszczyźnie. Żona profesora, Maryla z d. Dawidowska, była siostrą Alka Dawidowskiego.
[01:27:42] Boh. znała ludzi, którzy stracili bliskich w obławie, np. listonosza pana Olechnowicza, który szukał wiadomości o synu. Wywożenie więźniów – przypuszczalne miejsce pochówki koło wsi Kopciowo (obecnie na Białorusi). Zaangażowanie Memoriału w dociekanie prawdy o obławie. Ojciec Janusza Michałowskiego po ucieczce z łagru przyszedł pieszo do Augustowa wiosną 1945 r., ktoś na niego doniósł i Michałowski został zamordowany przez UB.
[01:32:42] Wspomnienie gen. Nikodema Sulika oraz kapelana 5 Kresowej Dywizji Piechoty, który po wojnie osiadł w Monkiniach. Boh. spisywała relacje Sybiraków, które potem były publikowane w piśmie „Sybirak” – losy zesłańców. Zawartość teczki „Na drogach wojny”.
[01:37:50] W 1939 r. oficerowie NKWD zajęli wille na obrzeżach Augustowa. Jeden z nich zamieszkał u rodziny Szymańskich i pomagał jej. Oficer zdołał uciec przed napaścią Niemiec na ZSRR. Stanisław Szymański został zabrany przez Niemców do budowy bunkrów koło Kowna – okoliczności spotkania ze znajomym lejtnantem.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..