Alicja Wolwowicz (ur. 1928, Borysław) – polonistka, nauczycielka, działaczka społeczna. Jej ojciec Wiktor (1887-1971) był inżynierem górnictwa naftowego, a matka Tekla (1894–1981) nauczycielką. Podczas II wojny światowej przebywała wraz z rodzicami w Borysławiu, w Rypnem, a od początku 1944 w Sanoku. Wówczas podjęła naukę w tamtejszej Publicznej Szkole Gospodarstwa Domowego i Szkole Rzemiosła Dla Krawczyń, którą ukończyła w lipcu 1944. Po wojnie została drużynową VI Drużyny Harcerek im. Jana Kasprowicza w Sanoku. W 1947 ukończyła Liceum Ogólnokształcące im. Królowej Zofii w Sanoku i podjęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, które ukończyła w 1952 roku. Przez kolejne trzy lata w wyniku nakazu pracy była nauczycielką w liceum w Bielsku-Białej, a potem przez sześć lat w Czechowicach-Dziedzicach. W latach 1961-1984 pracowała jako nauczycielka języka polskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Sanoku. Działała w Związku Nauczycielstwa Polskiego, a w 1981 należała do Komisji Zakładowej Pracowników Oświaty i Wychowania. W 1994 roku w wyborach samorządowych ubiegała się o mandat radnej Rady Miasta Sanoka. Od 1990 należy do Klubu Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich w Sanoku, w którym objęła funkcje sekretarki i kronikarki. Jest wiceprzewodniczącą Koła Terenowego Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Drohobyckiej w Krośnie. Mieszka w Sanoku.
mehr...
weniger
[00:00:10] W Gorgany nie dochodziły wiadomości o rzeziach na Wołyniu. Brat Ryszard działał w Armii Krajowej, po wojnie studiował w Krakowie i był przewodniczącym „Bratniaka” – powód aresztowania w 1946 r. Podczas procesu skazano brata na 5 lat więzienia, ale został zwolniony na mocy amnestii. Boh. podczas studiów nie dostała miejsca w domu akademickim, kartek na obiady ani stypendium. Brat nie opowiadał rodzinie o swojej działalności antykomunistycznej. Wspomnienie defilady pierwszomajowej pilnowanej przez uzbrojonych żołnierzy.
[00:09:12] Podczas okupacji rodzina przebywała w Gorganach i boh. nie widziała eksterminacji borysławskich Żydów. Do domu dziadków w Sanoku przychodzili Żydzi, którym dawano jedzenie. Sanocki lekarz popełnił wraz z żoną samobójstwo w drodze na egzekucję [Samuel i Otylia Herzigowie]. Po wojnie do Sanoka wróciło dwoje Żydów.
[00:14:00] W Rypnem nie było Żydów. Bogaci Żydzi byli właścicielami szybów naftowych, adwokatami i lekarzami. W Borysławiu mieszkała żydowska biedota – sposoby zbierania ropy plecionymi końskimi ogonami. Handel ropą. Brat był świadkiem pogromu w Borysławiu, który miał miejsce po wkroczeniu Niemców – ukrycie znajomej Żydówki i jej córki.
[00:18:05] Brat przyjechał na urlop w Gorgany razem z młodą Żydówką, podczas powrotu do Kałusza w pociągu była kontrola i bratu oraz jego towarzyszce kazano wysiąść. Bratu udało się obronić dziewczynę. Po wojnie koleżanka brata znalazła się w Krakowie, gdzie wyszła za Polaka. Brat miał aparat fotograficzny i robił zdjęcia borysławskim Żydom podczas okupacji niemieckiej. Torba ze zdjęciami brata została przywieziona do Sanoka, podczas walk o miasto leżała w piwnicy – Rosjanie wyrzucili zdjęcia, a torbę zabrali. W czasie radzieckiej ofensywy rodzina przebywała w Mrzygłodzie. Brat wiedział o Niemcu, który pomagał Żydom starając się zatrzymać ich w kopalni, gdzie pracowali.
[00:27:20] Boh. pojechała z matką do Drohobycza, by zdać egzamin z siódmej klasy. W poczekalni dworca w Drohobyczu spod ławki wyszła żydowska dziewczynka, która próbowała pojechać pociągiem do dziadków mieszkających koło Drohobycza. Dwaj ukraińscy policjanci zabrali dziewczynkę. [+]
[00:32:28] W lutym 1944 r. boh. znalazła się z matką w Stryju – kolumna furmanek wiozących zwłoki. Opuszczone domy w żydowskiej dzielnicy. [+]
[00:38:38] Podczas walk o Sanok rodzina schroniła się w piwnicy u znajomych, w budynku Niemcy mieli mleczarnię – zajęcie miasta przez Armię Czerwoną – pożar w magazynie, gdzie sprzedawano naftę. Wycofujący się Niemcy podpalili fabrykę gumy. Okoliczności odkrycia magazynu sera w piwnicy. Ewakuacja rodziny do Mrzygłodu, gdzie było wielu uciekinierów z Sanoka. Rosjanie zrobili lotnisko polowe nad Sanem i przywozili rannych żołnierzy – szpital w budynku mrzygłodzkiej szkoły. Rodzina wróciła do Sanoka 23 września, tego samego dnia do domu wrócił brat Ryszard, który uciekł w Gorlicach od Niemców. [+]
[00:54:38] Sanok kilka razy przechodził z rąk do rąk – jedna z kobiet przynosiła jedzenie czerwonoarmiście, który ukrywał się w komórce, gdy do miasta z powrotem wkroczyli Niemcy. Po przybyciu do Sanoka rodzina nie mogła wrócić do swojego domu, gdzie wcześniej mieszkali folksdojcze.
[00:58:18] W październiku otwarto szkołę – sprzątanie budynku po szpitalu wojskowym, poszukiwanie mebli do szkoły – wykorzystanie lady ze sklepu. Boh. rozpoczęła naukę w trzeciej klasie gimnazjum – problem z ogrzewaniem klas zimą. Wśród nauczycieli były osoby wysiedlone z Poznańskiego i uciekinierzy z Warszawy. Niektórzy ze szkolnych kolegów byli wcześniej w partyzantce. Po aresztowaniach wśród uczniów boh. chodziła z koleżankami do aresztu i wrzucała jedzenie przez okienko – okoliczności zorientowania się, że dziewczyny pomagają banderowcom. [+]
[01:09:00] Gimnazjum im. Królowej Zofii ukończyli wcześniej ojciec i brat boh. Wspomnienie kolegi z klasy – Zdzisława Beksińskiego. Jeden z kolegów, Tadek Szczurowski, odpisywał wypracowania od boh. – okoliczności wpadki. Do klasy chodzili dwaj żołnierze, z jednostki stacjonującej w Sanoku. Publiczne egzekucje partyzantów z oddziału „Żubryda”.
[01:17:33] Kuzyn, który wyszedł z obozu koncentracyjnego nie wrócił do Sanoka, tylko wyjechał do Anglii. Kuzynowi pomagał brat boh., Wiesław, który również osiadł w Wielkiej Brytanii – zakup domu.
[01:21:25] Harcerze zaangażowali się w pomoc przesiedleńcom (repatriantom) ze wschodu. Początkowo w Sanoku było sporo wolnych mieszkań opuszczonych przez folksdojczów i Ukraińców. Boh. miała w klasie kolegów z Poznania, Warszawy i Łodzi, a także przesiedleńców z dawnych Kresów. Transporty repatriantów z Syberii i Kazachstanu. Wspomnienie znajomej nauczycielki, repatriantki – stosunek do niej kolegów z pracy. Ukraińskie napady na wsie.
[01:27:58] Akcja „Wisła” – tablica pamiątkowa na budynku, w którym gen. Świerczewski spędził ostatnią noc życia. Pomnik Świerczewskiego koło Baligrodu, opinia na temat generała. Niektórym Ukraińcom udało się przed akcją „Wisła” wyjechać za granicę. Wiele ziemi w Sanoku należało do rodziny Beksińskich – zakup ziemi przez dziadka pod budowę trzech domów.
[01:35:30] Wiadomość o zakończeniu wojny – świadomość zmian w Polsce, chaos pierwszych miesięcy. Wiadomości od brata – boh. idąc na lekcje do prof. Kossakowej spotkała byłego ucznia matki, który służył razem z bratem w 2 Korpusie.
[01:42:25] Ojciec cały czas pracował w przedsiębiorstwie naftowym. W Sanoku było wielu nauczycieli i matka nie od razu dostała pracę, potem pracowała w szkole podstawowej.
[01:45:20] W 1945 r. boh. była na obozie harcerskim w Sopocie – wycieczki do Gdyni i Gdańska, ruiny miasta, wspomnienie wizyty w katedrze. Harcerki miały zdobyć informacje na temat życia Polaków przed wojną – spotkanie z kobietą w parku i bileterką przy wejściu na molo. Jadwiga Zalewska z Sanoka pracowała przed wojną w polskim gimnazjum w Gdańsku, po wybuchu wojny była poszukiwana przez Niemców i musiała uciekać.
[01:54:38] Podróż do Gdańska w 1945 r. – harcerki miały punkt zborny w Rzeszowie, ale grupa z Sanoka i Jasła wyjechała pociągiem z Jasła. Organizacja obozu – pożyczenie łóżek polowych z jednostki wojskowej. Przyjazd pozostałych harcerek. Zadania na obozie – zdobywanie sprawności. Ognisko na plaży na zakończenie obozu.
[02:03:08] W 1946 r. boh. była na obozie w Pilichowicach – wycieczki w góry. Wiele miejscowości w okolicy miało jeszcze niemieckie nazwy. W pobliskim poniemieckim dworze mieszkała polska rodzina, która miała samochód. Boh. i koleżanka były odpowiedzialne za zaopatrzenie obozu – wyjazdy do Jeleniej Góry i Wlenia, gdzie wiele domów było pustych. Początki osadnictwa na Ziemiach Zachodnich. Na szczycie Śnieżki boh. spotkała Czeszkę, której spodobał się jej sweter – namowy, by go sprzedała.
[02:13:31] Wycieczka w okolice Zielonej Góry i Berlina z Instytutu Naftowego. Trasa powrotu w 1945 r. z Gdańska do Sanoka. Przygoda na dworcu we Wrocławiu podczas pełnienia nocnej warty. Boh. podczas studiów w Krakowie mieszkała na stancji u rodziny, która przeprowadziła się z Warszawy. Gdy zachorowała, jej przypadkiem zainteresował się lekarz, który podczas okupacji był więźniem obozu koncentracyjnego. Wyjazd z matką do Krynicy Morskiej – podczas drogi powrotnej zatrzymano się w Warszawie – wrażenia boh.
[02:23:35] Boh. rozważała studiowanie medycyny, ale zrezygnowała, gdy dowiedziała się co się robi w prosektorium. Egzaminy na polonistykę – rozmowa podczas egzaminu ustnego, warunkowe przyjęcie na studia. Wspomnienie polonistki ze szkoły średniej i małej matury z polskiego – powód przejścia do klasy matematyczno-fizycznej.
[02:31:11] Podczas egzaminu z historii po drugim roku studiów profesor zapytał o początki Uniwersytetu Jagiellońskiego – propozycja przeniesienia na historię. Położenie nauczycieli historii, którzy musieli uczyć wedle wytycznych władzy.
[02:36:18] Specyfika studiowania w czasach stalinowskich – egzamin z historii WKP(b). Jeden z kolegów został aresztowany za przynależność do tajnej organizacji i zmarł w więzieniu. Ukrywanie pochodzenia – ojciec koleżanki był przed wojną oficerem i po wojnie nie wrócił do Polski. Spotkania z kolegami po latach.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..