Archiwum Instytutu Pileckiego

Idea

W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.

Instytut Pileckiego prowadzi rozbudowany program archiwalny i digitalizuje źródła na skalę masową. W jednym miejscu zbieramy dokumenty potrzebne do badań nad polskim doświadczeniem konfrontacji z dwoma totalitaryzmami w XX wieku, zwłaszcza podczas II wojny światowej. Historyk, który chciałby zapoznać się z nimi wszystkimi w wersji oryginalnej, musiałby odwiedzić wiele placówek w kilku państwach europejskich: Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Francji, Wielkiej Brytanii. Nie obyłoby się także bez wizyty w Stanach Zjednoczonych. W naszym archiwum obok siebie przechowywane są dowody zbrodni niemieckich i sowieckich. Głosy obywateli polskich – ofiar i świadków dwóch totalitaryzmów – rzucają nowe światło na dokumentację wytworzoną przez aparaty terroru obu reżimów. Zapisy pierwszych prób rozliczenia zbrodniarzy, podejmowane w czasie wojny przez Polskie Państwo Podziemne i Rząd na Uchodźstwie, zostają skonfrontowane z dokumentami z postępowań i procesów, które toczyły się po wojnie w kraju i za granicą. Chcąc wprowadzić polskie świadectwa do obiegu międzynarodowego, trzeba uwypuklić ich wartość i znaczenie na tle głównego korpusu źródeł do historii XX wieku, zwłaszcza II wojny światowej i reżimów totalitarnych. Nasze archiwum umożliwia, inspiruje i wspiera taką refleksję, zapraszając do niej uczonych z kraju i ze świata.

Uważamy, że jest jeszcze wiele do opowiedzenia o doświadczeniach Polski i Polaków podczas II wojny światowej. Zbiory zagranicznych archiwów wciąż czekają na analizę i konfrontację ze źródłami, które – rozproszone w wielu miejscach – dostępne są w Polsce. Dlatego jako instytucja stworzona w celu interdyscyplinarnej refleksji nad najważniejszymi zagadnieniami XX wieku, a przede wszystkim nad doświadczeniem dwóch totalitaryzmów, działamy na rzecz zabezpieczenia i upowszechnienia tego dziedzictwa.

Udostępniane zbiory

Archiwum cyfrowe Instytutu Pileckiego to centrum wiedzy o losach Polski i jej obywateli w XX wieku ze szczególnym uwzględnieniem II wojny światowej oraz doświadczenia dwóch totalitaryzmów. Tematyka zbiorów skupia się na losach obywateli polskich pod okupacją niemiecką i sowiecką, a zwłaszcza na zbrodniach obu reżimów totalitarnych. Znaczna część dokumentów stanowi ilustrację powojennych rozliczeń zbrodni totalitarnych oraz zaniedbań w tej materii.

Dokumenty pozyskujemy od instytucji, archiwów publicznych, organizacji społecznych, tak krajowych, jak i zagranicznych, a także od osób prywatnych. Jako jedyna instytucja w Polsce i trzecia na świecie (obok Wiener Library w Londynie i Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie) udostępniamy zbiory Komisji Narodów Zjednoczonych ds. Zbrodni Wojennych (UNWCC), które stanowią świadectwo m.in. niemieckiej polityki okupacyjnej w Polsce, w tym także zbrodni Holocaustu. Jako jedyni w kraju dysponujemy kopiami cyfrowymi materiałów z niemieckiego Bundesarchiv. Opisują one m.in. strukturę i działanie niemieckiego aparatu terroru w okupowanej Polsce. Obejmują ponadto akta procesowe z postępowań w sprawie zbrodni nazistowskich, prowadzonych po wojnie w Niemczech Zachodnich (zbiory centrali w Ludwigsburgu). We współpracy z archiwami m.in. w Szwajcarii, Francji i na Ukrainie, a także z wieloma instytucjami polskimi stale powiększamy nasze zbiory.

W skład naszego archiwum wchodzą nagrania audiowizualne powstałe w ramach projektu „Świadkowie Epoki”, realizowanego przez Instytut Pileckiego od 2018 roku Jest to obszerne i stale powiększane archiwum historii mówionej. Zawiera ono zarejestrowane relacje świadków historii – osób, które przeżyły II wojnę światową lub doświadczyły represji ze strony dyktatury komunistycznej w Polsce.

Istotnym uzupełnieniem zbiorów Archiwum Instytutu Pileckiego jest internetowa baza „Zapisy Terroru” (ZapisyTerroru.pl) – jeden z największych zbiorów świadectw ludności cywilnej okupowanej Europy. Udostępniamy w niej indywidualne relacje obywateli polskich – ofiar i świadków dwóch totalitaryzmów. Są to przede wszystkim zeznania składane przed Główną Komisją Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce, których oryginały znajdują się w zbiorach Instytutu Pamięci Narodowej, oraz relacje żołnierzy i cywilów, którzy opuścili Związek Sowiecki wraz z Armią Andersa, pochodzące z kolekcji Instytutu Hoovera. Świadectwa te były dotychczas rozproszone i zamknięte w archiwach. Dziś po raz pierwszy docierają do szerokiego grona odbiorców: umożliwiają odkrycie historii rodzinnych i lokalnych, mają szansę zainteresować uczonych, dziennikarzy i ludzi kultury. Dzięki tłumaczeniom na język angielski trafią także do obiegu międzynarodowego, upowszechniając na świecie wiedzę o podwójnej okupacji w Polsce i o ofiarach totalitaryzmu.

Jak korzystać z archiwum cyfrowego?

Archiwum cyfrowe udostępnia dokumenty, nagrania filmowe, fotografie, książki i czasopisma. To miliony skanów dokumentów, tysiące godzin materiałów audiowizualnych i setki zdjęć. Nasze zbiory są stale rozbudowywane.

Wszystkie obiekty są dokładnie opisane. Rozbudowany system haseł i słów kluczowych pozwala szybko dotrzeć do poszukiwanych treści. Funkcja przeszukiwania pełnotekstowego obejmuje zarówno opisy, jak i treść dokumentów.

Dokumenty udostępniane w ramach naszego archiwum cyfrowego są prezentowane w języku, w którym zostały stworzone. Opisy natomiast są przygotowane po polsku, ale zawierają oryginalne nazwy zespołów, serii czy tytułów jednostek w celu łatwiejszego poruszania się po zgromadzonych zbiorach.

Zakładki „Materiały” i „Archiwa” w menu głównym pozwalają przeszukiwać nasze zbiory w oparciu o ich strukturę. W pierwszym przypadku zostały one uporządkowane ze względu na typ obiektu: dokument, film, zdjęcie, książka itp. W zakładce „archiwa” dostępny jest z kolei indeks instytucji archiwalnych, z których pochodzą poszczególne dokumenty. Dodatkową pomoc stanowi hierarchiczny podział na poszczególne zespoły i jednostki archiwalne.

Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie.

Biblioteka

Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.

Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.

Pracownicy Instytutu służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.

Całość zbiorów Archiwum Instytutu Pileckiego jest dostępna ze stanowisk komputerowych w naszych bibliotekach. Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem pobytu i korzystania ze zbiorów.