Ryszard Marcewicz (ur. 1933, Łódź) w 1948 roku wstąpił do antykomunistycznej organizacji młodzieżowej „Związek Białej Tarczy”. W czerwcu 1950 roku został aresztowany i po półrocznym śledztwie skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Łodzi na 12 lat więzienia. Wyrok odsiadywał w Rawiczu oraz Jaworznie. W wyniku amnestii wyszedł na wolność w 1955 roku. Po opuszczeniu więzienia został zatrudniony w łódzkiej fabryce kabli, potem odbywał wojskową służbę zastępczą w kopalni „Wujek”. Po ślubie zamieszkał z rodziną w Czaplinku. Ukończył zaocznie studia prawnicze na Uniwersytecie Poznańskim. Był inwigilowany przez służby komunistyczne do lat 80-tych. Obecnie w stopniu podporucznika, mieszka w Czaplinku.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1933 r. w Łodzi. Przedstawienie rodziców: Leokadii i Kazimierza.
[00:00:34] Do wybuchu wojny i podczas okupacji rodzina mieszkała w Łodzi przy ul. Sierakowskiego 86 w domu, który należał do dziadka. Czwartkowe obiady u cioci Marysi. Po wyzwoleniu ojciec założył firmę budowlaną i przeprowadzono się na ul. Kilińskiego, gdzie ojciec miał warsztat stolarski.
[00:02:10] Podczas okupacji boh. uczył się na tajnych kompletach i po wojnie rozpoczął naukę w klasie wstępnej męskiego gimnazjum im. Księdza Skorupki – rozrzut wiekowy uczniów, wpływy wojennych przeżyć na ich zachowanie – jeden z uczniów straszył profesora pistoletem. Kolega Bodnar na jednej z lekcji polskiego oświadczył się młodej nauczycielce. [+]
[00:05:48] Koleżanka Alicja Perz zainicjowała utworzenie tajnej organizacji „Związek Białej Tarczy” – działalność w konspiracji. W czerwcu 1950 r. boh. został aresztowany, podczas rewizji zabrano harcerski sztandar i maszynę do pisania. UB mieściło się w budynku zajmowanym podczas okupacji przez gestapo. Śledztwo trwało do grudnia – znęcanie się nad boh. i jego kolegami. Sprawa w Wojskowym Sądzie Rejonowym – na ławie oskarżonych zasiadło czternaście osób, sędzia Bohatyrowicz skazał boh. na 12 lat więzienia. Najwyższy wyrok to 15 lat, inne wyroki. [+]
[00:12:45] Do uprawomocnienia wyroku boh. siedział w łódzkim więzieniu, potem przewieziono go do Rawicza. Boh. poznał w więzieniu Mariana Spychalskiego, akowca Kazimierza Załęskiego oraz Edwarda Kwiatosza, przewodniczącego zdelegalizowanych Świadków Jehowy. Boh. siedział w celi z Kwiatoszem i księdzem Adamem Bąkowiczem, proboszczem z Kamieńska. Przez jakiś czas siedział ze skazanymi na karę śmierci – zachowanie współwięźniów podczas wyprowadzania więźnia, by wykonać wyrok. Po śmierci Stalina zmniejszono boh. wyrok do 5,5 roku – praca w kartoflarni, wyśrubowane normy obierania ziemniaków i kary za niewykonanie pracy. [+]
[00:19:12] Po amnestii boh. wraz z grupą młodych więźniów został przewieziony do więzienia w Jaworznie – inne zasady funkcjonowania więzienia. Boh. pracował przy produkcji pustaków – wysokie normy, potem w kopalni im. Komuny Paryskiej – wypadek przy pracy, zwolnienie z pracy w górnictwie. Boh. został skierowany do więziennej straży pożarnej – ćwiczenia zimą. Wyjście z więzienia – powrót do domu w Łodzi.
[00:27:15] Do chwili podjęcia pracy w fabryce kabli boh. musiał się meldować na milicji. Jesienią dostał powołanie do wojska i pracował w kopalni „Wujek” – urlop po kursie na strzałowego. Specyfika pracy w kopalni. Szkolenia wojskowe, zajęcia na strzelnicy.
[00:34:45] Boh. wyszedł z wojska w 1957 r. – poznanie przyszłej żony. Boh. zdał maturę w Poznaniu, dostał się na Politechnikę, ale po pierwszym roku studiów wyjechał z żoną, lekarką, na Ziemie Odzyskane.
[00:38:40] Przedstawienie rodziców: Leokadii i Kazimierza. Przed wojną matka zajmowała się domem, zmarła w 1950 r. Kilka lat po śmierci żony ojciec ożenił się z Heleną Kurp.
[00:40:35] Boh. nie pamięta wybuchu wojny. Wyzwolenie Łodzi – radziecki czołg z żołnierzami i martwym baranem.
[00:42:02] Niemcy wycofując się podpalili fabrykę na Radogoszczu – boh. widział spalone ciała więźniów. Dwaj więźniowie przeżyli pożar. Niedaleko złapano Niemca, którego przyprowadzono na teren więzienia, oblano benzyną i podpalono – brak reakcji ze strony zgromadzonych osób. Dwaj ocaleni więźniowie zostali wyleczeni, pisała o nich łódzka prasa. [+]
[00:47:50] Zimą podczas okupacji boh. wylewał wodę na ulicy, by żandarmi się przewracali. Żarty z Niemców i kara na posterunku żandarmerii. [+]
[00:51:55] Boh. słyszał, co się działo w łódzkim getcie. Dorośli rozmawiali o powstaniu w Warszawie – dwaj wujowie chcieli ruszyć na pomoc powstańcom.
[00:54:40] Niemcy kwaterowali u dziadka – boh. przyznał się do zabrania granatu z wygódki i oddał go, lanie od dziadka. [+]
[00:57:36] Boh. uczył się na tajnych kompletach – organizacja zajęć. Po wyzwoleniu podjął naukę w gimnazjum. Uczeń, który groził nauczycielowi bronią, dostał naganę.
[01:00:45] Rodzina mieszkała po wojnie w domu dziadka, zabawy z kuzynami.
[01:02:33] Boh. wstąpił do tajnej organizacji i złożył przysięgę w w lesie przy grobie rozstrzelanych Polaków. Do organizacji należało kilkanaście osób, większość to szkolne koleżanki i koledzy, na ławie oskarżonych zasiadło 14 osób. Nikt z organizacji nie miał broni i nie udało się jej zdobyć. W szkole były przygotowane dekoracje pierwszomajowe – ich zniszczenie. Drukowanie i kolportaż ulotek. Z domu boh. podczas aresztowania zabrano sztandar harcerski, który potem odzyskano i jest obecnie w Muzeum Harcerstwa. Początkowo komendantką była Alicja Perz (po mężu Szletyńska), potem Andrzej Szletyński.
[01:09:40] Rewizja w domu boh. – zabranie maszyny do pisania i sztandaru. Nie wiadomo jak doszło do rozpracowania organizacji. Bicie i zastraszanie podczas śledztwa. Boh. był inwigilowany do 1980 r.
[01:14:03] Najgorsze warunki panowały, gdy w pojedynczej celi siedziało kilku więźniów. Przekazywanie informacji między więźniami. Widzenia z rodziną – cenzura listów. W więzieniu w Rawiczu nie było dostępu do prasy ani radia.
[01:16:55] Boh. należy do Stowarzyszenia Przyjaciół Czaplinka.
[01:17:55] Wyżywienie w więzieniu – kapuśniak, kasza i komiśniak. Najlepsze jedzenie było w Rawiczu. W więzieniu nie obchodzono świąt, nie wolno było śpiewać kolęd. W każdej celi był kapuś. Łączność między więźniami – wystukiwane wiadomości.
[01:22:47] Spotkanie w więzieniu z Marianem Spychalskim. Boh. siedział z dowódcą 25 Pułku Piechoty AK – nawiązanie kontaktu po wyjściu z więzienia.
[01:25:30] Minuta ciszy po śmierci Stalina – amnestia. Z Rawicza nie można było uciec. Boh. nie był w więzieniu u lekarza. Więzienny karcer – dręczenie więźniów wlewaniem wody do celi. Boh. słyszał o strażnikach, którzy bili więźniów, ale nie spotkał takich.
[01:29:35] Boh. nie spotkał w Jaworznie Salomona Morela. Boh. wyrabiał normy pracy i nie był karany. Szykanowanie więźniów, którzy nie wyrabiali normy. Boh. nie był namawiany do współpracy ze służbami.
[01:31:16] Boh. był świadkiem zasypania i śmierci kolegi w kopalni. Podczas odpalania ładunków wszyscy musieli odejść, jeden z żołnierzy stał przepisowe 25 metrów od ładunku, ale został ranny odłamkiem węgla – śledztwo prokuratorskie. Podczas zmiany zużywano 25 kg materiału wybuchowego.
[01:33:55] Radość z wyjścia na wolność i żal rozstania z kolegami. Konieczność meldowania się na milicji.
[01:35:56] Boh. był namawiany na wstąpienie do PZPR, ale wymawiał się przynależnością żony do Stronnictwa Demokratycznego. Boh. nie działał w Solidarności, pracował na kierowniczym stanowisku i ukończył zaocznie studia prawnicze.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.