Elżbieta Szałankiewicz z d. Dołęga (ur. 1959, Słupsk) od sierpnia 1980 roku była działaczką NSZZ „Solidarność” w Zakładach Przemysłu Cukierniczego „Pomorzanka”, a po wprowadzeniu stanu wojennego – podziemnej „Solidarności”. Uczestniczyła w strajkach i licznych manifestacjach antykomunistycznych, udzielała mieszkania na spotkania opozycjonistów. W październiku 1988 roku, podczas jednego z tajnych spotkań podziemnej „Solidarności”, do jej mieszkania wtargnęli funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej. W trakcie rewizji została wraz z 3-letnim synem oblana wrzątkiem przez jednego z funkcjonariuszy MO.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w Słupsku.
[00:00:25] Boh. pochodzi z rodziny katolickiej i patriotycznej, związanej z Solidarnością. Pracowała w ZPC „Pomorzanka”, tam poznała działacza Solidarności Edwarda Müllera, który wciągnął rodzinę w działalność opozycyjną. Podczas jednego z zebrań w mieszkaniu została wraz z synem oblana wrzątkiem przez funkcjonariusza milicji. Udział w manifestacjach – zachowanie milicjantów. Represje wobec matki i brata. Boh. była świadkiem złamania ręki Edwardowi Müllerowi, kolportowała ulotki, jeździła na akcje do Koszalina. Niektórzy działacze Solidarności byli współpracownikami Służby Bezpieczeństwa.
[00:05:10] Data urodzenia boh., prezentacja rodziców: Wandy i Waldemara. Ojciec był kierownikiem spółdzielni „Szkło Pomorskie”, matka pracowała w ZPC „Pomorzanka”. Okupacyjne losy rodziców – matka, pochodząca z niemieckiej rodziny mieszkającej na Zamojszczyźnie, była w obozie dla dzieci przeznaczonych do germanizacji w Białogardzie. Ojciec pochodził z okolic Katynia – rodzina uciekała stamtąd do Polski, do Słupska dotarł tylko ojciec i jego brat, reszta członków rodziny zmarła po drodze.
[00:08:30] Boh. nie brała udziału w wydarzeniach Grudnia 1970 w Słupsku, pracę w „Pomorzance” zaczęła w 1976 r.
[00:10:05] Strajk w „Pomorzance” w sierpniu 1980 – boh. roznosiła ulotki w zakładzie. System kolportażu ulotek – rewizje w domu przeprowadzane przez SB. Boh. była wzywana do prokuratury, gdzie przesłuchiwał ją Stanisław Szlachetka.
[00:12:50] Ulotki ukrywano w piwnicy, komórce, pralce – zachowanie milicjantów podczas rewizji. [+]
[00:14:20] Groźby podczas przeszukania. Boh. chodziła na demonstracje z dzieckiem w wózku – ochrona za strony brata i Edwarda Müllera.
[00:16:15] 13 grudnia 1981 sąsiadka otruła kota boh. Rewizja szafek w ZPC „Pomorzanka”. Edward Müller wciągnął boh. i jej rodzinę w działalność opozycyjną, boh. zaangażowała się w 1982 r., jej brat był zatrzymywany przez milicję.
[00:19:10] Rewizja w domu, podczas której boh. została poparzona – do mieszkania, w którym odbywało się zebranie opozycjonistów, chciało wejść kilkunastu milicjantów, jednemu się to udało – okoliczności oblania wrzątkiem boh. i jej 3-letniego syna. Milicjanci zabrali matkę, brata oraz uczestników zebrania, m.in. Bogdana Zawadzkiego i Tadeusza Wołyńca. Boh. poszła z synem na pogotowie – protokół oględzin, dziecko miało poparzenia II stopnia. Na pogotowiu był funkcjonariusz SB Stanisław Stępień. Brat został pobity w areszcie. [+]
[00:23:56] Brat był często zatrzymywany przez milicję, jego zachowanie podczas manifestacji. Milicja zatrzymywała również Jolantę Szczypińską, jej brata Tomasza Joachimiaka, Tadeusza Burka, Bogdana Światopełk-Zawadzkiego. Zaufanie między działaczami – dopiero później okazało się, że niektórzy współpracowali z SB.
[00:26:50] Boh. później należała do KPN. Kontakty z Solidarnością Walczącą. Boh. była skarbniczką Solidarności w „Pomorzance” i zbierała składki od członków – jeden z kolegów, mający obecnie uprawnienia kombatanckie, namawiał ją do współpracy ze służbami.
[00:30:25] Zebranie po śmierci księdza Popiełuszki – refleksje boh.
[00:31:52] Podczas manifestacji milicjanci złamali rękę Edwardowi Müllerowi, wiele osób zostało aresztowanych. Zabranie opozycjonistów – rozdzielanie zadań, omawianie sytuacji politycznej – zachowanie zasad konspiracji.
[00:36:20] Oblewanie ludzi wodą z armatek wodnych podczas demonstracji. Po mszy milicjanci złapali mężczyznę, który krzyczał „Niech żyją warzywa i owoce”. Powody, dla których niektórzy nie mogli brać udziału w manifestacjach.
[00:39:04] W Radiu Wolna Europa mówiono o poparzeniu boh. i jej syna. Jeden z działaczy wyjechał z rodziną do Kanady i opowiadał o tym, co spotkało boh.
[00:40:13] W spotkaniu z braćmi Kaczyńskimi i Borusewiczem brał udział ksiądz Giriatowicz – medaliki dla uczestników.
[00:41:48] Boh. była śledzona, w dziecięcym wózku przewoziła ulotki i flagi. W 1989 r. brat był aresztowany – po rozpoczęciu obrad Okrągłego Stołu zwolniono go i sprawę umorzono. Boh. była zaangażowana w agitację przed wyborami do Sejmu i Senatu w 1989 r. Zachowanie partyjnej kierowniczki z „Pomorzanki” – powody odejścia z pracy.
[00:45:20] Boh. starała się o odszkodowanie za poparzenie, ale nic nie dostała. Matka musiała zapłacić grzywnę za udostępnienie mieszkania na nielegalne zgromadzenie.
[00:46:45] Boh. niosła transparent z koleżanką – podczas szarpaniny z milicjantami koleżance spadły okulary i milicjant je rozdeptał – reakcja boh. Podczas tej samej manifestacji złamano rękę Edwardowi Müllerowi. Do manifestantów dołączyli ludzie, którzy wyszli z kościoła – zachowanie milicjantów.
[00:49:30] Nastroje podczas stanu wojennego – boh. pracowała w systemie zmianowym i milicja kontrolowała ją, gdy wracała nocą do domu. Pierwsze wydawnictwa podziemne – pismo „Oko”. Boh. zaangażowała się w działalność opozycyjną w 1982 r.
[00:52:20] Rewizja przeprowadzana przez funkcjonariuszy SB – znalezienie „Oka” w pralce. [+]
[00:54:38] Wiele zdjęć robionych podczas niezależnych manifestacji zostało zniszczonych, gdy upadał komunizm. Boh. słyszała, że w komendzie wisiały zdjęcia osób zagrażających systemowi i była tam jej fotografia.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.