Edward Zamiara ps. „Hrabia” (ur. 1934, Porozów) jest synem podoficera 77 pułku piechoty Wojska Polskiego oraz żołnierza Zgrupowania AK „Jeleń”. Jako 10-letni chłopiec trafił przypadkowo podczas powstania warszawskiego jako łącznik do Batalionu „Golski” Armii Krajowej. 15 września 1944 na ul. Koszykowej został ciężko ranny w wyniku ostrzału moździerzowego. Po kapitulacji powstania trafił wraz z matką i siostra do obozu w Pruszkowie. Po zakończeniu II wojny światowej w czerwcu 1945 roku osiedlił się wraz z rodziną w Czaplinku na Ziemiach Odzyskanych, a następnie zamieszkał w Szczecinie. Od 1990 roku jest aktywnym działaczem Związku Powstańców Warszawskich w Szczecinie.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w Porozowie na Białostocczyźnie.
[00:00:32] Matka urodziła się koło Irkucka, dziadek był kierownikiem pociągu na trasie Irkuck-Władywostok. Ojciec pochodził z Wielkopolski, zdezerterował z niemieckiej armii, walczył w Powstaniu Wielkopolskim i odsieczy Lwowa. W wolnej Polsce był komendantem policji w Porozowie.
[00:03:02] 1 września ojciec udał się do 77 Pułku Piechoty w Lidzie, a matka z boh. wyjechała do rodziny we wsi Jałówka. Ojciec walczył w szeregach Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”, uciekł w drodze do niemieckiej niewoli. Kontakty ojca ze Zgrupowaniem „Jeleń”. W kwietniu 1940 r. matka przyjechała z dziećmi do Warszawy. Tu mieszkał ojciec, który pracował na posterunku policji przy ul. Wilczej. W 1942 r. ojciec wstąpił do AK.
[00:06:26] W 1941 r. boh. podjął naukę w szkole powszechnej – przenoszenie szkoły z Alei Szucha na Polną. Udział w konspiracyjnych działaniach rodziców – telefony na komisariat do ojca.
[00:08:25] 1 sierpnia ojciec pojechał na Wolę i walczył w Zgrupowaniu Jeleń, był w plutonie ochrony gen. Bora-Komorowskiego. Matka z dziećmi przebywała w piwnicach domu przy ul. Marszałkowskiej 31 – sytuacja w pierwszych dniach powstania, działalność własowców. Okoliczności, w których rodzina uciekła z ul. Marszałkowskiej na Koszykową. Do wybuchu powstania boh. był ministrantem w kościele Zbawiciela, księża mieszkali przy ul. Koszykowej i tam znalazła się rodzina. Ks. Cegłowski wybrał pseudonim boh.: „Hrabia”.
[00:15:20] 1 sierpnia sąsiadka z synem Jankiem zabrała boh. na spacer – pierwsze strzały, ucieczka w stronę bramy. Boh. z kolegą i jego matką ukryli się w kartoflach rosnących przy ulicy. Podczas ostrzału Janek został ranny – wyjście z kryjówki, droga do bramy – zachowanie obsługi niemieckiego karabinu maszynowego. Boh. wrócił do kamienicy i rodzina zeszła do piwnicy. 3 sierpnia matka zdecydowała się na ucieczkę – dojście na Koszykową do księży z kościoła Zbawiciela. [+]
[00:27:56] Boh. spotkał kolegę-ministranta Janusza, dzięki któremu znalazł się w grupie „Januszków” w Batalionie „Golski” – zachowanie matki. [+]
[00:32:35] Przygotowywanie szpitala polowego w szkole przy ul. Śniadeckich. Rola dzieci i młodzieży w powstaniu – boh. nosił butelki zapalające, które produkowano w piwnicach szpitala. Wyprawy na ulicę Poznańską – sposoby poruszania się w ruinach. Odpieranie ataków niemieckich czołgów. W początkach września boh. wracał z Poznańskiej i dowiedział się, że ojciec wrócił – spotkanie. Wygląd ojca. [+]
[00:39:17] Boh. i ojciec zostali ranni 15 września podczas wybuchu pocisku ciężkiego moździeża Karla – chwile po eksplozji, stan boh., który został zaniesiony do szpitala. Ojciec był ranny w nogi, ale zrobił kule i próbował chodzić. Ojciec podczas przepustki przynosił jedzenie – głód podczas powstania. [+]
[00:47:53] Wyjście z Warszawy razem z ludnością cywilną w początkach października. Na Dworcu Zachodnim nie podstawiono pociągów – droga na piechotę do Pruszkowa, pokusa pomidorów na mijanych działkach, zdarzenie z niemieckim strażnikiem, który dał boh. jabłko. [+]
[00:54:48] Na jednej ze stacji zapakowano ludzi do wagonów, które dojechały do Pruszkowa – wozy z chlebem na terenie obozu. Warunki w obozie, rada i pomoc folksdojcza – selekcja ludzi. Rodzina znalazła się w wagonie, na sąsiednim torze stał pociąg wiozący powstańców. Przyjazd do Krakowa – jedzenie wrzucane do wagonu. Pociąg dojechał do Oświęcimia, ale został cofnięty i rodzina dotarła do Starachowic – pomoc RGO. Boh. trafił do szpitala, gdzie zmieniono mu opatrunki. Wyjazd do Prędocina. [+]
[01:05:44] Odwszenie i mycie. Rodzina zamieszkała u sołtysa Jana Kurka – pomoc mieszkańców wsi. Pod koniec października w Prędocinie stanęli Niemcy, tylko ojciec znał niemiecki, więc pomagał sołtysowi – aprowizacja niemieckiej jednostki. Partyzantka w okolicach Iłży. Niemcy urządzali nocne łapanki i złapanych wywozili na roboty – w Prędocinie złapano tylko jednego mężczyznę – ostrzeżenia niemieckiego dowódcy. [+]
[01:11:05] W domu sołtysa kwaterowali Niemcy – ich pomoc, gdy inna jednostka dokonała rekwizycji we wsi. Boże Narodzenie 1944 – w Wigilii uczestniczyli niemieccy oficerowie. W połowie stycznia Niemcy zaczęli się wycofywać – pożegnanie przez mieszkańców wsi, wyroby miejscowej gorzelni. [+]
[01:15:53] Oczekiwanie na Rosjan – widok pierwszych żołnierzy, ich odzież i buty ze słomy. Posiłek u sołtysa, gdzie zatrzymała się sowiecka pani pułkownik. Na podwórku siedzieli niemieccy jeńcy złapani w Iłży, boh. nosił im wodę. Podczas wyprowadzania kolumny jeńców jeden z nich został pobity przez czerwonoarmistę – interwencja pułkownik, która zastrzeliła swojego podkomendnego. Niedługo potem jeńcy niemieccy zostali rozstrzelani. [+]
[01:21:45] Po wyzwoleniu ojciec pojechał do Warszawy, wrócił z kartką, którą w ruinach Marszałkowskiej 31 zostawił wuj, żołnierz 1 Armii WP. Ojciec brał udział w parcelacji majątku Prędocinek, potem pojechał na Ziemie Odzyskane. W czerwcu 1945 rodzina zamieszkała w Czaplinku – szabrowanie przez Rosjan. Potem ojciec został komendantem milicji w Szczecinku. Tu boh. kontynuował edukację, potem dostał się na Politechnikę w Szczecinie. Na drugim roku studiów prof. Radyski zaproponował mu asystenturę. Sekretarka ostrzegła boh., że ma w aktach wpis „niepewny politycznie” – odejście ze studiów. Studiując zaocznie boh. trafił do Technicznej Szkoły Wojsk Lotniczych w Zamościu. Potem służył w lotnictwie myśliwskim jako specjalista od urządzeń radiowych i radiolokacyjnych. Po powrocie do Szczecina pracował w biurze projektów budownictwa wodnego. W 1995 r. odszedł na emeryturę.
[01:30:48] W 1981 r. przy Zarządzie ZBOWiD powstał Klub Powstańców Warszawskich – boh. zajął się pisaniem kroniki.
[01:33:20] Boh. był kierownikiem robót budownictwa wodnego, potem został dyrektorem biura projektów – okoliczności zmiany pracy. Specyfika pracy na pogłębiarce. Wróżba Cyganki.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.