Fabian Daniłowicz (ur. 1927, Kierzek k. Suwałk), świadek Obławy Augustowskiej. Od 1941 do 1943 pracował jako robotnik rolny u volksdeutscha Józefa Jaworowskiego we wsi Piertanie. W grudniu 1944 rozpoczął pracę jako gajowy w Nadleśnictwie Suwałki, działając równocześnie w Armii Krajowej, a potem w organizacji podziemnej Wolność i Niezawisłość. Zatrzymany i aresztowany 5 września 1946 przez kierownika Wydziału III (do walki z bandytyzmem) PUBP w Suwałkach chor. Aleksandra Omiljanowicza. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku skazany 16 listopada 1946 na karę 10 lat pozbawienia wolności z utratą praw publicznych na lat 5. Karę odbywał w więzieniach w Białymstoku, Rawiczu i Potulicach. Zwolniony warunkowo 5 września 1951, prawa obywatelskie przywrócono mu dopiero cztery lata później wyrokiem NSW w Warszawie. Pracował jako gajowy i leśniczy w suwalskich leśnictwach, m.in.: Czerwony Borek, Krzywe, Zaboryszki i Lipniak. Występował jako główny świadek oskarżenia w procesie byłego funkcjonariusza PUBP w Suwałkach Aleksandra Omiljanowicza. W 2008 odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Jest prezesem Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” – Inspektorat w Suwałkach.
more...
less
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1927 r. w Kierzku koło Suwałk.
[00:00:26] Ojciec był gajowym w Nadleśnictwie Suwałki, podczas I wojny wstąpił na ochotnika do wojska i brał udział w rozbrajaniu Niemców w Białymstoku. Potem służył w 9 Pułku Strzelców Konnych w Grajewie, brał udział w wojnie 1920 r., należał do Przysposobienia Wojskowego Leśników.
[00:03:00] Podczas okupacji nadleśniczym był Niemiec, a ojciec był leśniczym. Matka zajmowała się domem i dziećmi, a także szyła dla sąsiadów.
[00:04:50] W 1940 r. zaczęło się organizować podziemie – stracenie członków grupy Bieleckiego. Pojawienie się grupy robotników leśnych – boh. znalazł w budynku gospodarczym nadajnik radiowy – reakcja ojca. Przez jakiś czas boh. był wykorzystywany jako łącznik. W czerwcu 1941 r. ojciec został aresztowany. Boh. widział ojca zabieranego przez gestapo.
[00:10:05] Boh. razem z sąsiadem Stanisławem Wnukowskim zbudował schron i sąsiad tam się ukrywał. Gestapo przyjechało ponownie – aresztowanie brata Stanisława Wnukowskiego. Razem z ojcem w czerwcu 1941 aresztowano wiele osób, po śledztwie wszyscy zostali wywiezieni do Królewca, gdzie po procesie kilkanaście osób ścięto. Ojciec trafił do obozu, do domu wrócił w 1945 r.
[00:14:17] Stanisław Wnukowski ukrywał się razem ze znajomym. Dołączyła do nich nauczycielka Aleksandra Burakowa – boh. nosił im jedzenie i wiadomości. Boh. pracował w Płocicznie w składnicy drewna – przeprowadzka do wsi Tartak koło Wigier. Tworzenie podziemia na terenie Suwalszczyzny, do organizacji należał stryj Marian Daniłowicz.
[00:17:55] W 1943 r. boh. wstąpił do Armii Krajowej i przyjął pseudonim „Huragan”. Rola Mariana Daniłowicza w konspiracji. W Piertaniach pojawił się nowy gospodarz, którego podejrzewano o bycie szpiclem – boh. podjął pracę jako parobek i znalazł dokumenty kompromitujące pracodawcę, który został zlikwidowany – przebieg akcji.
[00:25:30] Boh. pracował w firmie mierniczej. W lesie zrobiono schron, gdzie czasem przebywali partyzanci z oddziału Wysockiego ps. „Szczupak”. W kwietniu 1944 r. boh. i stryj zostali zatrzymani podczas obławy – śmierć stryja Mariana Daniłowicza.
[00:29:55] W firmie mierniczej pracowało kilku Rosjan, geodetów, których wojna zastała na Grodzieńszczyźnie. Gdy zbliżał się front, boh. z jednym z nich ruszył na wschód, by dostać się do oddziału – spotkanie z własowcami, kopanie okopów. Boh. i jego towarzysz uciekli podczas przemarszu przez las, po dotarciu do wsi zostali aresztowani przez sowietów. Boh. wypuszczono, a Rosjanina rozstrzelano. [+]
[00:35:15] Front na Suwalszczyźnie. Niemieckie represje – egzekucja w Gibach. Boh. był podczas ekshumacji zwłok – spotkanie ze znajomymi, którzy wrócili z partyzantki. Sytuacja byłych partyzantów.
[00:39:28] Po przejściu frontu rodzina wróciła do domu – stan gospodarstwa. Boh. zatrudnił się jako gajowy w nadleśnictwie i pracował tam, gdzie wcześniej jego ojciec, który po jakimś czasie wrócił z więzienia w Koronowie. Boh. nawiązał kontakt ze Stanisławem Wnukowskim i przystąpił do konspiracji antykomunistycznej.
[00:43:30] Boh. wracał z Płociczna i spotkał w lesie sowieckich żołnierzy – kontrola dokumentów, zakaz wstępu do lasu. Rewizje w domach, aresztowania. Podczas pogrzebu ciotki sowieci ukradli konia ze stajni.
[00:48:15] Stanisław Wnukowski ps. „Wicher” miał duże gospodarstwo, niedaleko były dwa schrony, w jednym ukrywał się komendant Obwodu Augustowsko-Suwalskiego WiN, któremu boh. dostarczał korespondencję. Aresztowanie boh. przez grupę ubeków, którą dowodził Aleksander Omiljanowicz. Boh. trzymał konspiracyjne materiały w mrowisku i podczas rewizji niczego nie znaleziono. Bicie podczas zatrzymania i przesłuchań przez UB. Boh. został skazany na 10 lat więzienia.
[00:55:15] Po amnestii boh. trafił do więzienia w Rawiczu. Po wyjściu na wolność wrócił do pracy w leśnictwie – w lasach pracowali ludzie „zaufani”. Boh. pracował w Nadleśnictwie Puńsk, na terenach, gdzie przeważała ludność narodowości litewskiej. Potem w Nadleśnictwie Lipniak.
[00:58:22] Uzbrojenie partyzantów. Działalność propagandowa przed pierwszymi po wojnie wyborami. Boh. jeździł do Wydmin, gdzie przebywał Delegat Rządu Londyńskiego na Kraj. [+]
[01:00:55] Aresztowania podczas Obławy Augustowskiej. Malinowski uciekł i wstąpił do oddziału „Bębna”, ale go złapano.
[01:03:08] Stanisław Wnukowski ujawnił się, zginął wyrzucony z pociągu. Przyjazd do więzienia w Rawiczu – przemówienia naczelnika więźniowie musieli wysłuchać na kolanach. Warunki w więzieniu, szykanowanie więźniów. Boh. spotykał na spacerniaku Kazimierza Pużaka i płk Borzobohatego.
[01:06:17] Boh. jednym ze świadków podczas śledztwa w sprawie Omiljanowicza, którego skazano na 4,5 roku więzienia, gdzie zmarł. Spotkanie z Omiljanowiczem. Sny o bezterminowym pobycie w więzieniu.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.