Anna Milewska-Zawada (ur. 1931, Warszawa) – aktorka filmowa i teatralna, poetka, żona himalaisty Andrzeja Zawady, wnuczka działaczki społecznej i publicystki Jadwigi Milewskiej. Dzieciństwo spędziła we wsi Bełcząc w majątku hrabiego Karola Raczyńskiego, którym administrował jej ojciec. W czasie okupacji przeniosła się do Czemiernik. Po śmierci matki (1943) zamieszkała w internacie Sióstr Nazaretanek na ulicy Czerniakowskiej w Warszawie. Podczas Powstania Warszawskiego mieszkała u stryja na ulicy Tamka, pomagała budować barykadę i wyposażać prowizoryczny szpital przy ulicy Pierackiego. We wrześniu 1944 trafiła do obozu przejściowego w Pruszkowie, z którego została zwolniona, a następnie dostała się wraz z rodziną w okolice Częstochowy. W 1952 r. ukończyła historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim i podjęła pracę w Muzeum Narodowym w Warszawie. W 1959 r. po ukończeniu studiów w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie została zaangażowana do Teatru im. Stefana Żeromskiego w Kielcach. Występowała na deskach Teatru Powszechnego w Łodzi i w warszawskich teatrach Klasycznym oraz Studio. Ma w dorobku artystycznym wiele ról filmowych oraz kilka tomików wierszy. Mieszka w Warszawie.
more...
less
[00:00:09] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1931 r. w Warszawie.
[00:00:51] Rodzice ukończyli SGGW. Ojciec był plenipotentem w majątku hrabiego Raczyńskiego i w latach 30. rodzina mieszkała w dworku w Bełczącu k/Czemiernik.
[00:03:20] Latem 1939 w majątku stacjonował polski oddział, który przewoził pociski artyleryjskie. Wspomnienie sióstr: starszej Jadwigi zwanej Jagodą i młodszej Teresy. Dziewczynki nosiły żołnierzom jabłka. Ojciec zgłosił się do wojska, do domu przyjechał stryj Lech, który został dowódcą taboru kobiet z dziećmi – ewakuacja na wschód. Przyjazd do płonącej Włodawy. W Lesku uciekinierzy dostali się pod ostrzał sowieckiej artylerii – ukrywanie się w ogrodzie popa. Powrót do Bełcząca z dyniami, które podarowały córki popa. Napotykani polscy żołnierze niszczyli swoją broń. Pomoc żołnierzy podczas przeprawy przez Bug. [+]
[00:12:49] Powrót ojca z wojny. Spotkanie z niemieckim patrolem motocyklowym. Jeden pokój w bełcząckim dworze zajął Niemiec, który bał się myszy. [+]
[00:16:42] W dworze mieszkali studenci, których ojciec ukrywał, rodzina, która przyjechała z Kielc – zajęcia wuja w świniarni. Ucieczki źrebaków z zagrody. [+]
[00:20:22] Mama zachorowała i leczono ją w Warszawie – wyjazdy na naświetlania. Podpalenie przez bandytów stodoły ze zbożem – dwór ocalał z pożaru i stoi do dziś. Po wojnie mieściła się w nim szkoła, obecnie został wyremontowany przez gminę Czemierniki.
[00:24:18] Podczas napadu jeden z bandytów zabrał siostrze zegarek i łańcuszek, drugi podpalił stodołę. Po pożarze rodzina zamieszkała na plebanii w Czemiernikach u księdza Gieysztora. W Czemiernikach wiosną 1943 r. zmarła mama – ojciec z młodszą siostrą zamieszkał w oficynie pałacu, starsza siostra wyjechała do szkoły w Kielcach.
[00:28:15] Boh. wysłano do szkoły sióstr Nazaretanek do Warszawy. Przedwojenne wyjazdy z mamą do stolicy – ogródek japoński zakupiony w domu towarowym braci Jabłkowskich.
[00:30:34] Poznawanie Warszawy ze stryjem Jerzym Milewskim, varsavianistą, który miał pozwolenie na zabieranie bratanicy z internatu Nazaretanek. Wizyty na Placu Teatralnym, Starówce i w kawiarni „U Aktorek”, gdzie pracowała m.in. Janina Romanówna.
[00:33:06] Boh. chodziła do pierwszej klasy gimnazjum – organizacja nauki francuskiego. Jedna z koleżanek w klasie była Żydówką, którą zakonnice ukrywały. Wyżywienie u zakonnic – konsekwencje bitwy na nielubiane kluski. [+]
[00:35:54] Ojciec poznał w Warszawie pannę, która później została jego drugą żoną – cała rodzina zjechała do stolicy 1 sierpnia 1944 r. – nastroje w domu stryja na Tamce. Koncerty chopinowskie w pałacu Ostrogskich, podczas których grywała Barbara Hesse. Atmosfera pierwszych dni powstania. Pomoc boh. w przygotowywaniu polowego szpitala. Zaopatrzenie Śródmieścia w żywność i wodę. Boh. nie zeszła do piwnicy podczas ostrzału pierzei domów po drugiej stronie ulicy. Kuzynka przeszła kanałami ze Starówki do Śródmieścia. [+]
[00:47:12] 6 września własowcy wypędzili ludzi z piwnicy – przejście do ogrodu koło uniwersytetu. Widok płonącego Powiśla. Przejście na Wolę, do kościoła św. Wojciecha. Przejazd do obozu w Pruszkowie – selekcja przez gestapowca. Rodzina znalazła się w grupie, która miała jechać na roboty do Niemiec. Stryj trafił do Dachau, ale udało mu się przeżyć i wrócić na Tamkę. Głód w obozie. Ojciec zdobył opaskę Czerwonego Krzyża – wypisanie przez niemieckiego lekarza zwolnienia z obozu. Okoliczności wyjazdu z pruszkowskiego obozu. Jedna z ciotek została wywieziona na roboty i ślad po niej zaginął, druga nie została wywieziona dzięki interwencji niemieckiego oficera. [+]
[00:59:06] Ojciec z córkami znalazł się w Słomkowej Górze koło Częstochowy, potem zamieszkał w Złotym Potoku – wejście Armii Czerwonej. Spotkanie z czerwonoarmistą, który oddał szynel za butelkę wódki. Z szynela uszyto palto dla boh. Obawy kobiet przed czerwonoarmistami. Narzeczona ojca Anna Krasowska udawała, że jest w ciąży, siostra Jagoda symulowała tyfus. W domu zakwaterowano radzieckie radiotelegrafistki. [+]
[01:04:48] Boh. i starsza siostra Jagoda wyjechały do Częstochowy i podjęły naukę u sióstr Nazaretanek. Traktowanie pomnika radzieckiego żołnierza. Do dziewcząt mieszkających na stancji przychodzili chłopcy z partyzantki.
[01:07:41] Po ślubie ojca rodzina wróciła do Warszawy, macocha pracowała w UNRRa. Boh. podjęła naukę w szkole Goldmanowej – warunki w placówce. Wyjazd do szkoły sióstr Urszulanek we Włocławku. Wyjścia do cukierni – żarty uczennic. Powrót do Warszawy, gdzie rodzina mieszkała przy ul. Kopińskiej. Boh. ukończyła liceum im. Słowackiego – atmosfera w szkole. Wybór kierunku studiów dzięki nauczycielce historii. [+]
[01:15:22] Rozważania na temat wspomnień zawartych w książkach napisanych przez boh. Okupacyjna edukacja – boh. chodziła do wiejskiej szkoły, kłopoty z tabliczką mnożenia – rola koleżanki Irki. Kary stosowane przez nauczycielkę, panią Totową. Boh. wracała z lekcji zawszona i jej naukę przerwano. [+]
[01:22:50] Studenci przebywający w bełcząckim dworze byli znajomymi nauczycielki, która uczyła dzieci w domu.
[01:24:00] Boh. nie pamięta działań związanych z konspiracją – dzieci nie wiedziały, co robią dorośli. Wyprawy na łąki po pieczarki, hodowla królików.
[01:26:20] W Czemiernikach mieszkało wielu Żydów. Przedwojenne kontakty Żydówek i gospodyni księdza – pomoc w szabat. W 1942 r. boh. była w Czemiernikach i widziała otwarte okna i drzwi żydowskich domów, których mieszkańców wywieziono. [+]
[01:30:22] Tematem rozmów w domu nie była wojna, tylko choroba mamy – pisane do niej listy. Konieczność zorganizowania polowania dla Niemców – postawa rodziców.
[01:34:24] We wrześniu 1939 r. rodzina ruszyła w kierunku Zaleszczyk. Tłumy na drodze za Włodawą. Poszukiwania młodszej siostry, która zaginęła na jednym z postojów. Przeprawa przez Bug w drodze powrotnej do domu. Ludność na Lubelszczyźnie.
[01:38:41] Tworzenie szpitala polowego podczas powstania – boh. pomagała ojcu przenosić materace do pałacu Bourbona [pałac Wołowskiego przy ul. Foksal]. Ranny wuj Władysław Siła-Nowicki skontaktował się z ojcem, który zabrał go ze szpitala przy ul. Jasnej – na drugi dzień szpital został zbombardowany.
[01:43:00] Boh. brała udział w budowie barykady – beczki ze składu win.
[01:46:50] Boh. została w pruszkowskim obozie zakwalifikowana do wyjazdu na roboty. Odnalezienie córek przez ojca.
[01:47:55] Podczas powstania ojciec chodził na ul. Nowogrodzką do przyszłej teściowej po żywność. Starsza córka pani Krasowskiej (Zofia) zginęła na początku powstania.
[01:50:04] Andrzej Zawada spędził okupację w Rabce, gdzie pracował w sklepie bławatnym. Do uzdrowisk przywożono z frontu wschodniego rannych i chorych niemieckich żołnierzy. Mama Andrzeja Zawady znała niemiecki – przyszłego męża poznała podczas przygotowań do plebiscytu na Warmii i Mazurach po I wojnie. Po plebiscycie majątek rodziny matki znalazł się na terenie Prus Wschodnich. Okupacyjne zdarzenie z niemieckim żołnierzem i figurką Kościuszki. Ciotka była więziona w Ravensbrück od 1939 r. do wyzwolenia.
[01:55:58] Wpływ zakochania ojca na sytuację rodziny – jego wędrówki w mieście ogarniętym walką, by spotkać się z narzeczoną. Niezbyt jasna sprawa z tabunem źrebaków, rzekomo dla niemieckiego wojska. Wpływ urodzenia w Warszawie na życie boh.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.