Woszczyk Wira

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/0446

22 lutego 2019, Warszawa

1:32

Wira Woszczyk (ur. 1941, Warszawa) wspomina okupację i bombardowania Warszawy, których doświadczyła podczas powstania jako kilkuletnie dziecko. Opowiada o ojcu aresztowanym przez gestapo i odsiadującym wyrok w niemieckich obozach. Przytacza relację babki, która uciekła z Kresów przed prześladowaniami ze strony Sowietów. Ojciec został ponownie aresztowany na początku lat 50. za polityczny żart, na podstawie donosu koleżanki z pracy. Bohaterka opisuje konsekwencje tego faktu dla rodziny.

[00:00:07] Ur. 25 października 1941 r. w Warszawie, rodzice: Roman (telemechanik) i Rozalia dd. Szperun (krawcowa). Przed wojną rodzice mieszkali w okolicach Lwowa, w 1936 r. przeprowadzka do Gdyni, w Warszawie od 1937 r. Ojciec zatrudniony jako telemechanik w zakładach wytwórczych urządzeń telekomunikacyjnych, mama zarabiała szyciem, maszyna Singer do dziś w rodzinie. Siostra urodzona w 1948 r.
[00:02:30] Najwcześniejsze wspomnienia: sygnał syreny alarmowej przed bombardowaniem, kryjówka w piwnicy z łóżeczkiem boh., biegające po rurach szczury, cuchnące lampy karbidowe. Pozostały po wojnie lęk przed szczurami, zamkniętymi pomieszczeniami i odgłosami wybuchów.
[00:04:56] Młody radziecki żołnierz Wasyl „zamieszkał” przy drzwiach piwnicy, pomoc mieszkańców: dokarmianie, ciepła woda. Smak końskiej konserwy od Wasyla, zabawy z boh.
[00:06:35] Dom rodzinny przy ul. Wawerskiej na Kamionku, nieopodal fabryka zbrojeniowa „Pocisk”, spacer z mamą ulicą Mińską, rozmowa z niemieckim wartownikiem, łakocie dla boh. od „dobrego Niemca”. Niepokój mamy podczas bombardowań w trakcie powstania warszawskiego. [+]
[00:10:03] Zapamiętane wnętrze schronu w zakładach aparatury elektrycznej Szpotańskiego przy ul. Gocławskiej 12, płacz ludzi, modlitwy w czasie nalotów powstania warszawskiego. [+]
[00:11:12] Ukrywanie się w schronie w czasie wojny. Zbieg okoliczności: siedziba uczelni SWPS, gdzie studiuje wnuk boh., mieści się w budynku po fabryce Szpotańskiego, schron zlikwidowany podczas przebudowy. Nieznana szerzej historia schronu: duża sala w podziemiach, zlewy z wodą, własny agregat prądotwórczy, łóżka polowe, silne, białe światło. [+]
[00:15:20] Zachowania ludzi w schronie. Wypowiedzi mamy na temat powstania i zniszczenia Warszawy. Wspomnienie mamy: wypędzenie mieszkańców Kamionka przez Niemców, zbiórka w punkcie zbornym przy ul. Skaryszewskiej działającym od 1941 r. Scena uratowania mamy przed wywózką przez Niemca, „cud”. [++]
[00:19:32] Ocalenie ojca: złapany w Gnieźnie, obozy pracy w Inowrocławiu i we Wronkach, ucieczka z transportu podczas ewakuacji obozu. Ocenzurowane listy od ojca z Wronek: silne emocje po przetłumaczeniu ich z języka niemieckiego [+]. Życiorys ojca dla ZBOWiD.
[00:23:54] Aresztowanie ojca w 1940 r. z niewiadomego powodu. Praca ojca w obozie pracy jako mechanik. Dokument z milicji o zwolnieniu z więzienia we Wronkach.
[00:27:24] Powojenne losy ojca: powrót do pracy w Zakładach Wytwórczych Urządzeń Elektronicznych (ZWUT). Kawał polityczny powiedziany w pracy przez ojca, donos do UB. Zatrzymanie w areszcie przez półtora roku, zarzut działalności antypaństwowej. Rewizja ubecka w domu, rozpruwanie kołder i poduszek.
[00:29:42] Przebieg drobiazgowej rewizji. Po półtora roku w areszcie przy ul. Ratuszowej, uniewinnienie w 1951 r. Widzenia w areszcie, czosnek, cebula, słonina i chleb przynoszone na widzenia. Następstwa zdrowotne i psychiczne przesłuchiwań.. Sylwetka ojca. [+]
[00:33:08] Trudne warunki życia codziennego w latach 50. po aresztowaniu ojca. Siostra urodzona w 1948 r. Szykanowanie boh. przez rówieśników. Warunki bytowe w domu: jeden pokój na pięć osób, zimna woda. Opowieść o budynku, przekonanie o możliwości dobrego życia pomimo ciężkich warunków w dzieciństwie, „człowiek wiele może”. Poprawa warunków życia kolejnych pokoleń.
[00:37:50] Mieszkańcy Kamionka nie ewakuowali się po powstaniu warszawskim. Historia babci Eugenii Góralskiej, pochodzącej z Kresów. Majątek rodziny Dorofijówka na Kresach Wschodnich, dziadek był sędzią, nadzorcą lasów ks. Potockiego. Ucieczka babci do Warszawy [przed rzezią wołyńską].
[00:40:19] „Podróż życia” do Dorofijówki (woj. tarnopolskie, powiat Podwołoczyska), wciąż żywe wspomnienia o babci. Natalia – pracownica babci, „dziedziczki Eugenii”. Odszukiwanie domu babci, dziś zamieszkały przez „panią Zofię”. [+]
[00:44:00] Zabudowania gospodarcze majątku. Bezskuteczne poszukiwania dokumentów rodzinnych, akt własności Dorofijówki, „certyfikat swojszczyzny”. [+]
[00:47:25] Rodzina ojca pozostała w Ukraińskiej SRR: brat we Lwowie, siostra w Stanisławowie. Po aresztowaniu ojca przez Niemców mama zarobkowała, przerabiając ubrania („przenicowanie”), babcia nielegalnie handlowała żywnością. Zdobywanie koziego mleka dla boh. w powstaniu. [+]
[00:50:40] Mgliste wspomnienie końca wojny, ciał pogrzebanych na warszawskich podwórkach. Grób na podwórku, ekshumacja. Przy ul. Terespolskiej (dziś odcinek Groszowicka-Chodakowska) furmanki wywożące „gołe czarne zwłoki”. [++]
[00:54:13] Powrót ojca z Wronek w 1945 r. – poznanie się z córką. Postać ojca: chudy i uśmiechnięty. Stopniowe odkrywanie prawdy o ojcu/rodzicach.
[00:58:21] Trudne życie w pierwszych latach po wojnie, starania mamy o zapewnienie „godnego życia”. Szanowanie jedzenia, brak roszczeń. [+]
[01:00:32] Aresztowanie ojca w pracy jako „wroga Polski Ludowej”, wiadomość o tym podczas rewizji w domu. Radzenie sobie z sytuacją przez 9-letnią boh., zaradność, odwaga. Chodzenie na widzenia z ojcem, życzliwi strażnicy. Dojrzałość boh.: samodzielne zawiezienie autobusem PKS siostry na kolonie w wieku 14 lat. [+]
[01:03:50] Wyprawa do zrujnowanej Warszawy przez most pontonowy na Wiśle. Zdjęcie ojca odgruzowującego Warszawę. Pierwsza po wojnie centrala telefoniczna w Warszawie uruchomiona przez ojca. Reakcja na aresztowanie ojca w szkole: docinki nauczyciela służbisty („córka wywrotowca”), groźby, indoktrynacja ideologiczna za karę. Obóz międzynarodowy nagrodę za wybitne wyniki w nauce. [+]
[01:06:03] Edukacja: pierwsze lata w płatnej szkole zakonnej, po aresztowaniu ojca szkoła świecka TPD przy ul. Gocławskiej 4, „nauczanie komunistyczne”. Gnębienie boh. przez nauczyciela historii, zagorzałego komunistę, za prywatne lekcje angielskiego. Publiczna samokrytyka i skarżenie na kolegów na godzinie wychowawczej w szkole podstawowej. [+]
[01:10:34] Wspierający inni nauczyciele. Indoktrynacja ideologiczna w szkole: akademie
portrety Stalina i Lenina. Prawda w życiu prywatnym i publicznym, „wiedziałam, że prawda jest inna”, wiara w niewinność ojca.
[01:14:01] Konieczność radzenia sobie w PRL-owskiej rzeczywistości. Brak wygórowanych oczekiwań boh. Studia pedagogiczne bez przynależności do organizacji młodzieżowych, silny indywidualizm.
[01:16:29] Namawianie do wstąpienia do partii po podjęciu pracy w szkole, szykany ze strony przełożonych, rozmowa z sekretarz partii w ZNP. [+] „Byłam czarną owcą”.
[01:19:15] Rezygnacja z pracy w szkole z powodu problemów ze strunami głosowymi (bezgłos), podjęcie pracy w bibliotece pedagogicznej w budynku po szkole przy ul. Gocławskiej 4 (dziś Centralna Biblioteka Pedagogiczna). Po 10 latach przejście do biblioteki szkoły elektronicznej na Żoliborzu. Metodyka pracy z młodzieżą.
[01:22:13] Śmierć Stalina, uroczysty apel w sali gimnastycznej, minuta ciszy zakończona ogólnym wybuchem śmiechu. „Akademie ku czci”.
[01:24:03] Trudna sytuacja materialna rodziny po aresztowaniu ojca: praca mamy w drukarni im. Rewolucji Październikowej przy ul. Mińskiej. Pomoc sąsiadów, przyjaciół. Pomoc dzieciom w szkole: gorzka kawa zbożowa i dwie kanapki z marmoladą na drugie śniadanie (wstyd). Choroba mamy i konieczność rezygnacji z pracy, głód, pomoc sąsiadki, współczucie znajomych.
[01:28:00] Wyjście ojca z więzienia, uniewinnienie z braku podstaw. Powrót do pracy. Poznanie prawdy o donosie na ojca: „z powodu osobistej zemsty jednej z telefonistek”, podwładnej z pracy. Ostrożność ojca w dalszych latach, brak zaangażowania w działania polityczne tak ojca, jak i boh. „Poradziłam sobie w życiu, jestem osobą spełnioną”.
more...
less

Łapińska Iga

FREITAG Iga Łapińska

Instytut Pileckiego

Film