Barbara Kozłowska (ur. 1956, Gliwice) opowiada o działalności w NSZZ „Solidarność”, internowaniu w stanie wojennym oraz inwigilacji przez Służbę Bezpieczeństwa w latach 80., aż do 1989 roku.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. ur. 1956 r. w Gliwicach. Boh. skończyła architekturę, ale jej pasją jest ochrona zabytków. Przedstawienie syna i córki.
[00:00:52] Boh. dorastała w Gliwicach, gdzie mieszkało wielu kresowiaków, m.in. profesorowie ze Lwowa. Miała w klasie kolegę, którego ojciec służył w Wehrmachcie i zmarł po wojnie w obozie w Siemianowicach. Drugim kolegą był Janusz Moszyński. Rodzina boh. przyjechała na Śląsk po wojnie.
[00:03:06] Podczas studiów boh. pracowała jako wykwalifikowany zmiękczacz wody, w Hucie 1 Maja, gdzie poznała ludzi z różnych środowisk – autochtonów, pana Gregorowicza, który wrócił z Workuty. Działalność księdza Herberta Hlubka. Przyjaciółka Ewa Kipta przynosiła wydawnictwa drugoobiegowe, które boh. nosiła ze sobą do pracy – pożyczanie książek kolegom z huty. [+]
[00:04:35] Motywacja boh. do działania opozycyjnego. Historie rodzinne: pradziadek Legionista zaginął i prababcia za odszkodowanie otworzyła cukiernię na warszawskim Starym Mieście. Babcia po powstaniu warszawskim trafiła do obozu w Stutthofie, po wojnie wyjechała z rodziną na Śląsk. Krewni, którzy zginęli w obozach koncentracyjnych. Powojenna praca „drugiego” dziadka. Ojciec boh. miał nakaz pracy w Zbrosławicach i nie zajmował się jej wychowaniem – adoptowanie boh. przez dziadków.
[00:09:03] Początki działalności opozycyjnej – słuchanie piosenek Leszka Wójtowicza, Jacka Kaczmarskiego. Protesty studenckie w Krakowie w 1976 r. podczas wydarzeń w Ursusie i Radomiu, śmierć Stanisława Pyjasa. Lektura biuletynów KOR – reakcja boh. na opisywane wydarzenia. Ojciec koleżanki był oficerem milicji i z jego sejfu dotarły do młodzieży zarekwirowane ulotki. Boh. musiała odrobić praktyki robotnicze – opieka nad grupą studentów latem 1980 r., wspólne słuchanie radia Wolna Europa. Rozmowa z sekretarzem uczelnianej komórki partyjnej – postawa boh. Kilku chłopców z grupy pojechało w sierpniu [1980] do Gdańska, by zorientować się w sytuacji. [+]
[00:13:31] Pomysł założenia związku akademickiego, nawiązanie kontaktów ze środowiskiem warszawskim, wyjazdy do stolicy: spotkania z Jackiem Czaputowiczem i innymi działaczami SKS. Założenie NZS na uczelni w Gliwicach – sala spotkań, organizacja koncertów. Boh. została prezeską zarządu uczelnianego, potem działała w zarządzie komisji krajowej. Współpraca z Jarosławem Guzym, Maciejem Kuroniem, Janem Rokitą, Maciejem Płażyńskim. [+]
[00:16:58] Zgoda władz uczelni na działalność NZS, możliwość urlopów dziekańskich dla studentów-działaczy. Inwigilacja studentów. Nastroje jesienią 1981 r. – spotkanie zarządu krajowej komisji z Mieczysławem Rakowskim – propozycja kolaboracyjna. Strajk w Wyższej Oficerskiej Szkole Pożarniczej, strajk na Politechnice w Gliwicach – boh. została jego przewodniczącą. [+]
[00:22:14] Do strajkujących na uczelni studentów dotarły wiadomości o nocnych aresztowaniach, wyłączenie telefonów w budynku, interwencja rektora Ryszarda Peteli. Przemówienie gen. Jaruzelskiego – informacja o wprowadzeniu stanu wojennego. Boh. poszła do domu, by powiedzieć mamie o zaistniałej sytuacji i dowiedziała się, że w nocy chciano ją aresztować. Reakcja mamy – pakowanie jedzenia. Aresztowanie boh. i kolegów z „obstawy”. Reakcja rodziny na internowanie boh. [+]
[00:26:29] Boh. została przewieziona do męskiego zakładu karnego w Zabrzu, gdzie przebywała już grupa kobiet – reakcja więźniów. Pobyt w areszcie w Sosnowcu, pomoc innych więźniarek, przekazywanie wiadomości, wyżywienie, warunki w celi. Boh. nie dostała paczki na święta – obawa, że rodzina nie wie, gdzie jest przetrzymywana. [+]
[00:29:14] Sześciotygodniowy pobyt w areszcie, wizyta mamy, którą wcześniej przeszkolił kuzyn z przeszłością kryminalną ¬– nauka więziennego alfabetu. [+]
[00:30:36] Urągające warunki w areszcie, więzienny rygor, apele. Więzienne przyzwyczajenia w późniejszym życiu. [+]
[00:32:14] Wyjazd do ośrodka internowania w Darłówku, cukier i chleb od więźniarek. Strażnicy nie chcieli powiedzieć, jaki jest cel podróży. Spotkanie z posiwiałą mamą w Bytomiu-Miechowicach. Droga do Darłówka, na postojach kobiety śpiewały licząc na to, że ktoś je usłyszy. Zachowanie zomowców w czasie podróży i po dojechaniu na miejsce – budynek ozdobiony balonikami, zachowanie Marianny Rzepczyńskiej. [+]
[00:37:13] Ośrodek internowania mieścił się w ośrodku wczasowym dla matek z dziećmi – warunki bytowe. Zachowanie osadzonych kobiet. Przyjazd internowanych kobiet z Gołdapi, m.in. Gai Kuroń, Agnieszki Romaszewskiej, Haliny Mikołajskiej, Anki Kowalskiej. Zajęcia aktywizujące więźniarki. [+]
[00:40:41] Stan zdrowia grupy kobiet ze Śląska. Boh. wyrwano kilka zębów – wizyty u dentysty w towarzystwie strażnika. Wizyty u ginekologa, doktora Jankowskiego, który aranżował spotkania z rodzinami internowanych kobiet. Spotkanie boh. z narzeczonym. Przyjazdy Kaliny Jędrusik – przemycanie grypsów. Wizytacja Czerwonego Krzyża, wyżywienie w ośrodku. Refleksje na temat pobytu w ośrodku internowania, spotkanie z kobietami, które ukształtowały boh., wspomnienie Gai Kuroń. [+]
[00:44:06] Uwięzionym kobietom pozwolono na kontakt z internowanymi mężczyznami 65+, którzy przygotowywali pogadanki tematyczne. Różnice w zachowaniu uwięzionych kobiet i mężczyzn. [+]
[00:46:00] Pobyt w ośrodku internowania w Bytomiu-Miechowicach. Wizyta posiwiałej mamy i chłopaka boh., którego złapano podczas demonstracji 3 Maja i pobito – rozprawa w Warszawie. Kary w bytomskim obozie internowania. [+]
[00:47:23] Dzięki staraniom Ligi Kobiet boh. wyszła z obozu internowania na przepustkę. Pożegnanie z Krwawą Brygidą. Spotkanie z Maćkiem Kuroniem – boh. wracając z mieszkania Kuroniów zatrzymała „taksówkę” – inwigilacja działaczy opozycji. Życie po internowaniu – świadomość nadzoru SB. [+]
[00:51:00] Boh. zaangażowała się w organizowanie Duszpasterstwa Ludzi Pracy, które animował redemptorysta o. Jan Siemiński. Spotkania z aktorami Haliną Mikołajską, Maciejem Rayzacherem, ekonomistami. Boh. pracowała w sekretariacie episkopatu i uczestniczyła w przekazywaniu funduszy dla osób poszkodowanych.
[00:52:42] Boh. odwiedzała chorą Gaję Kuroń, która poznała ją z Markiem Edelmanem – jego pomoc. Boh. dowiedziała się od kolegi o śmierci Gai Kuroń, a tajniacy oddali jej listy do boh. [+]
[00:55:20] Po powrocie z internowania boh. pracowała na poczcie przy wydawaniu paczek, ale po wizycie SB została zwolniona. Boh. nie mogła wrócić na studia – nierealne terminy na wyrównanie różnic programowych. Wypchnięcie boh. z ruszającego autobusu, częste rewizje w domu, prewencyjne aresztowania przed 1 i 3 Maja – insynuowanie kradzieży. SB skonfiskowało archiwum fotograficzne męża. Pobyty w celi aresztu razem z prostytutkami. Zastraszanie boh. [+]
[01:00:18] Ucieczka z mieszkania przed milicjantami. Ucieczka z uczelni dzięki pomocy rektora prof. Stanisława Tomaszka. [+]
[01:01:49] Boh. działała w Komitecie Obywatelskim – zebrania w jej mieszkaniu. Wybory 4 czerwca [1989] – boh. była w komisji wyborczej – reakcja na wyniki. [+]
[01:03:27] Boh. skończyła studia w 1992 r., dalsza edukacja – studia podyplomowe. Boh. wyjechała ze Śląska w 2000 r. Zaangażowanie w działalność charytatywną i społeczną – założenie Towarzystwa Przyjaciół Szkoły, pomoc dzieciom z patologicznych rodzin. Zakładanie grup wsparcia dla kobiet – boh. otrzymała nagrodę Społecznik Roku. Pomoc Jacka Kuronia – boh. nadzorowała budowę szkoły. [+]
[01:07:37] Boh. ukształtowało internowanie – wychowanie dzieci, zwracanie im uwagi na rzeczy istotne. Ocena okresu internowania z perspektywy czasu.
[01:10:10] Odznaczenia boh., niedocenianie roli kobiet jako działaczek opozycji. Działalność w Stowarzyszeniu Wolnego Słowa, marginalizowanie kobiet. „Problemy” środowisk opozycyjnych – zdroworozsądkowe spojrzenie na kombatanctwo działaczy opozycji. [+]
[01:15:15] [Prowadząca opowiada o swojej pracy w latach 80. w chórze chłopięcym „Lutnia”].
[01:15:54] Porównanie życia we współczesnej Polsce z latami PRL-u. Opinia na temat współczesnej polityki, potrzeba ruchów oddolnych. Praca boh. przy rewitalizacji obiektów.
[01:19:03] [Dywagacje prowadzącej na temat niechęci ludzi do wspólnych działań społecznych].
[01:19:33] Wspomnienie Teosia Klincewicza, działacza opozycji, jego związek z Lindą Winsh. Opracowanie sposobu rozrzucania ulotek z dachów. Śmierć Teodora Klincewicza.
[01:22:50] [Opowieść prowadzącej o bracie Teodora Klincewicza].
[01:23:41] Początki Ruchu Wolność i Pokój – spotkania w domu Jacka Czaputowicza. Spotkanie w Gliwicach z Janem Rokitą.
[01:25:41] Boh. znała Maćka Kuronia z początków działań NZS-u i Solidarności – nocowanie w żoliborskim mieszkaniu Kuroniów, śniadania podawane przez Gaję Kuroń. Zachowanie jednego z mężczyzn internowanych w Darłówku – reakcje Gai Kuroń, jej postawa wobec kobiet, z którymi była w pokoju. [+]
[01:28:28] Sylwetka Haliny Mikołajskiej, więzi zawiązane podczas internowania. Boh. przyjeżdżając do stolicy zatrzymywała się w domu Haliny Mikołajskiej, spotkania z Marianem Brandysem. [+]
[01:29:51] Joanna Duda-Gwiazda i skupione wokół niej kobiety nie należały do kręgu znajomych boh. podczas internowania.
[01:30:24] Kalina Jędrusik odwiedzała internowane kobiety w Darłówku i Bytomiu-Miechowicach – paczki z odzieżą, przewożenie grypsów. Wpływ Kaliny Jędrusik na zomowców. [+]
[01:32:07] Boh. wyszła na dach i karmiła ptaki – przebiegający zomowiec krzyczał, że będzie do niej strzelał – odpowiedź Haliny Gmyrek. Jedna z osadzonych w Miechowicach dziewcząt uprzedziła, że podpisała wszystkie podsunięte dokumenty i musi donosić na współtowarzyszki. [+]
[01:34:15] W Darłówku byli młodzi żołnierze, którzy chcieli nawiązywać korespondencyjne znajomości z więźniarkami. W Bytomiu-Miechowicach pracował młody lekarz, który emablował internowane kobiety.
[01:36:12] Boh. dostała swoją teczkę z IPN-u, ale nie chciała zaglądać do teczek swoich koleżanek i kolegów, by szukać tajnych współpracowników.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.