Krzysztof Frątczak (ur. 1953, Łódź) - elektryk, pracownik MPK (kierowca autobusu), członek NSZZ „Solidarność” w zajezdni Nowe Sady, lider podziemnej „S” w MPK, inicjator i redaktor pisma niezależnego „Między przystankami”, po 1989 wiceprzewodniczący Regionu Ziemi Łódzkiej, szereg kadencji lider „S” w MPK.
[00:00:10] Ur. 15 lutego 1953 r. w Łodzi, dzieciństwo na ulicy (Felsztyńskiego): latarnie gazowe zapalane przez latarniczkę, łobuzujący chłopcy, solidarność mieszkańców. Mieszkanie na poddaszu czynszówki, 25 m kw. na sześć osób, piec węglowy, brak wody i kanalizacji. Wychodek i studnia w podwórku. Rodzice pochodzili z Łodzi, poznali się na robotach w Niemczech w czasie wojny. [+]
[00:03:10] Kiedy wybuchła wojna, ojciec mamy przepadł bez śladu „na wschodzie”. Rodzice ojca spod Strykowa, dziadek był szanowanym mistrzem murarskim, pierwszy murowany dom w Arturówku. Ojciec − robotnik przymusowy − po wyzwoleniu przez aliantów wstąpił do armii gen. Maczka (145 pp).
[00:05:03] Po powrocie do Łodzi zatrzymany z powodu angielskiego munduru. Niemożność zdobycia pracy przez ojca. Mama dorabiała roznoszeniem mleka, pomaganie mamie. Metody wychowawcze w przedszkolu urszulanek przy ul. Obywatelskiej. Parafia św. Urszuli Ledóchowskiej w Łodzi, ministrantura. Szkoła podstawowa nr 69 przy ul. Czerwonej, potem przy Różyckiego. Kolega Sławek Gąsek, eksperymenty z saletrą z korkowca. [+]
[00:10:30] Kształtowanie się postawy życiowej: odważna nauczycielka historii, nieprawomyślny referat boh. o powstaniu warszawskim, słuchanie Radia Wolna Europa. Ulotki zrzucone z samolotu. Wakacje – kolonie letnie, obozy OHP, praca zarobkowa. Niesubordynacja uczniowska, awantury z dyrektorem o długie włosy.
[00:17:00] Egzamin ustny do technikum energetycznego, specjalność radioenergetyk. Kółko radiowe, zbudowanie radia Pionieer [+], naprawa radia Tesla.
[00:20:23] Popularne wyjazdy autostopem, praca wakacyjna. Od 1970 r. zatrudnienie w zakładach pasmanteryjnych „Lenta” jako elektryk. Zgłoszenie się do szkoły marynarki wojennej w Ustce, kompania elektryków. Konflikt z oficerem politycznym, wysłanie do jednostki trałowców MW na Helu [+]. Hierarchia na okręcie. Zajęcia polityczne po Kongresie Watykańskim II – awantura z oficerem, „trafiałem na rozsądnych ludzi”.
[00:26:30] 3-letnia służba na trałowcach, wypłynięcie do Portsmouth w Wielkiej Brytanii – rygory polityczne, inspekcja milicji w domu. Wyjścia na ląd: zdobycie pieniędzy w automacie do gry, spotkanie Polaka, wycieczka z domu dziecka − zdjęcie na czołówce gazety „The News”.
[00:32:41] Powrót do Łodzi w 1976 r., niesnaski z mistrzem elektryków w „Lencie”. Przejście do MPK, kurs na kierowcę autobusu w 1977 r., zajezdnia Nowe Sady, trudne do prowadzenia autobusy Jelcz.
[00:35:00] „Złe towarzystwo” w zakładzie pracy. Studniówka z przyszłą żoną, ślub, urodziny syna w 1979 r. Strajki na Wybrzeżu w 1980 r. Boh. zawoził kolegów z zajezdni na otwarte zebranie partyjne. Początek strajku w MPK, obawy starszych pracowników.
[00:41:10] Pomoc taksówkarzy w czasie strajku, postawy strajkujących, abstynencja. Powstanie NSZZ „Solidarność” w MPK, ponad 200 pracowników, wybory władz. Poparcie dla Andrzeja Słowika.
[00:46:05] Zaangażowanie boh. w „S” dopiero po wprowadzeniu stanu wojennego. Prowokacje boh. – cytaty kabaretowe (Pietrzak, Laskowik, Smoleń). 14 grudnia [1981] ogłoszenie strajku na godz. 9 rano, milicja w zakładzie.
[00:50:20] Decyzja boh. o zaangażowaniu w strajk, początki podziemnej zakładowej „S”. „Nielegalnie” przyczepiony znaczek „S” w kabinie ikarusa – aresztowanie boh. na pętli autobusowej. Przesłuchanie w zajezdni. Niepewna sytuacja boh. w pracy, dyscyplinujący wpis do akt pracownika. [+]
[00:55:30] Odmowa podporządkowania się przepisom stanu wojennego, ośmieszanie asekuranckiej postawy kierownika. Noszenie oporników na znak protestu. Próby skłócenia załogi przez SB. Kolportowanie bibuły przez boh.
[00:59:10] Rozmowa z esbekiem przed planowanymi strajkami 3-majowymi. Na początku stanu wojennego satyryczna akcja – powołanie organizacji ZGON (Zakładowa Grupa Ocalenia Narodowego), przesłuchanie przez esbeka: „trzeba działać dla kraju”.
[01:03:15] Sławomir Gąsek z „S” zakładu energetycznego. Kolportaż prasy podziemnej karetką pogotowia. Umówione z synem hasło informujące o zagrożeniu dla boh. [++]
[01:06:20] Ok. 20 osób aktywnych członków „S” po wprowadzeniu stanu wojennego, brak kontaktów z innymi zajezdniami. Odsłonięcie symbolicznego grobu ks. Popiełuszki w 1985 r. na ul. Sienkiewicza. Hasło na szarfie wieńca. Nawiązanie współpracy z pozostałymi kołami „S” z zajezdni MPK. Koledzy Witold Milczarek, Ireneusz Kowalski.
[01:09:30] Akcja organizowana przez Andrzeja Słowika – rozładunek maszyn drukarskich. Zmiana stanowiska pracy – w magazynie. Powielacz ukryty w sianie na działce. Drukowanie sitodrukiem pocztówek, kalendarzy. [+]
[01:13:00] Druk gazety zakładowej „Między przystankami”, współpracownicy z Nowych Sadów (Jerzy Dusza) i spoza. Treść artykułów – sprawy zakładowe wszystkich zajezdni.
[01:15:45] Wezwanie na przesłuchanie, utrudnianie pracy esbekom. [++] Kpiny z symboliki ideologicznej, wygłup z czerwonym krawatem i znaczkiem z Leninem.
[01:19:52] Przesłuchanie na komendzie przy ul. Lutomierskiej. Emocje towarzyszące zatrzymaniom, „zgrywanie bohatera”. Częste zatrzymania, ironiczne prowokacje boh. i nieudolne SB. [+]
[01:25:30] Utworzenie podziemnego wydawnictwa „Pantograf”, książka drugoobiegowa „Wspomnienie tamtych dni”. Komiczny opis rewizji u boh., legitymowanie esbeka przez żonę. Zatrzymanie „na dołku”, w jednej celi z Ryszardem Kostrzewą. Dwunastu działaczy („parszywa dwunastka”) wytypowanych do zatrzymania przed pielgrzymką papieską do Łodzi w 1987 r. Badanie odcisków palców.
[01:33:54] Palenie papierosów w celi, strajk głodowy. Humorystyczne relacje ze strażnikami, błaznowanie.
[01:39:15] „Przygotowanie” Kostrzewy do aresztowania. Zachowania ludzi w czasie stanu wojennego, zazdrość wobec internowanych [+]. Poczucie bezpieczeństwa po dołączeniu do duszpasterstwa ludzi pracy, system pomocy dla rodzin. Schemat bezpieczeństwa drukarni podziemnej wg zasad konspiracji, Sławomir Gąsek – pierwsze ogniwo, sygnał o zagrożeniu: recepta wypisana przez Grzegorza Palkę. Procedura przekazywania zaszyfrowanych informacji. Adresy tajnych drukarń. [+]
[01:44:42] Przepustki dla kierowców MPK podczas godziny milicyjnej. Akcje niesubordynacji obywatelskiej: kawały telefoniczne robione esbekom, akcja „Kiosk” – zapychanie zamków w kioskach RUCH-u, by uniemożliwić sprzedaż oficjalnej prasy, pomysł rzucania wydmuszkami z farbą olejną w okna milicyjnych aut i plakaty propagandowe. [++]
[01:50:50] Wysyłanie kartek świątecznych drukowanych w podziemiu do partyjnych oficjeli. „Ostrożność daktyloskopowa”. Zdobywanie i przechowywanie papieru do drukarni, magazyn ARPIS. Zacieranie dowodów, niszczenie dokumentacji zakupowej.
[01:54:15] Zdobycie nadajnika krótkofalowego, pierwszy test, zasięg 4 km [+]. Ujawnienie dyrektorowi MPK działalności związkowej przed 1988 r., zgoda na powrót do pracy Andrzeja Słowika.
[01:58:45] Członek zarządu podziemnej „S” w Łodzi, legitymacja nr 11. Konflikt we władzach związku: Regionalna Komisja Organizacyjna (RKO) vs. zarząd z 1980 r. Obrady Okrągłego Stołu, ingerencja Wałęsy przeciwko Słowikowi – mianowanie Dłużniewskiego i Kostrzewy do RKO. Pomysł jednoczący Jerzego Kropiwnickiego, przedstawiony Wałęsie przez boh. 1 grudnia 1988 r. na plebanii u ks. Jankowskiego, reakcja Wałęsy. Iwona Katarasińska. [++]
[02:03:29] Kolejne próby pogodzenia łódzkiej „S”, Aleksander Aniołczyk i Edward Pińkowski, dążenie do wyborów w regionie, spotkanie 161 komisji zakładowych, udział Marka Edelmana. Dokumentowanie zebrań na taśmie filmowej przez Grzegorza Królikiewicza. [+]
[02:07:15] Przygotowanie wyborów: 7-osobowa delegacja do Wałęsy, Nowina Konopka. Spotkanie z Lechem Kaczyńskim i Tadeuszem Mazowieckim. [+] Akceptacja Wałęsy, uciszenie Ryszarda Kostrzewy.
[02:10:16] Odczytanie informacji o wyborach na mszy za ojczyznę (o. Miecznikowski). Utrudniający wybory Golubiewski. Wspomnienia o tych wydarzeniach Benedykta Czumy „Rok 1989. Jak «poziomki» uratowały demokrację w »Solidarności« łódzkiej”.
[02:13:05] Przebieg wyborów w Regionie Łódzkim, przewodniczący Andrzej Słowik i boh. zastępcą w latach 1990-92. Reformy Balcerowicza, prywatyzacja handlu, akcja protestacyjna central Arpis, Otex, Społem.
[02:15:30] Sposoby radzenia sobie z kryzysem prywatyzacyjnym. Stanowisko prezydenta Łodzi Grzegorza Palki. Utworzenie ponad 700 spółek handlowych. [+]
[02:18:10] Walka o zakład fryzjerski przy ul. Piotrkowskiej. [+] Powrót boh. do pracy w zajezdni MPK, własna działalność gospodarcza. Nowy prezes MPK Wąsowicz, sprzedaż kilku zajezdni. Śmierć przewodniczącego „S” w MPK (Bogusław Głód), wybór boh. na funkcję przewodniczącego Komisji Międzyzakładowej NSZZ „Solidarność” w łódzkim MPK na dwie kadencje [2005-2014]. Osłabianie struktur związku.
[02:23:10] Najważniejsze problemy „S” w łódzkim MPK podczas kadencji boh. (ubezpieczenia komunikacyjne, przekręty Wąsowicza, konflikt z „S”). Zawiść między pracownikami. Rezygnacja z funkcji, przejście na emeryturę.
[02:27:50] Rozgrywki personalne w regionie łódzkim, wicepremier Tomaszewski. Jerzy Dłużniewski.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.