Roman Homoncik (ur. 1928, Kamionka Wielka) pochodzi z rodziny rolniczej. Podczas okupacji niemieckiej był świadkiem m.in. zagłady Żydów, zabierania mieszkańców okolicy, w tym starszego brata, na roboty przymusowe do Niemiec i wkroczenia Rosjan. Po wojnie pracował w gospodarstwie, jednocześnie angażując się na rzecz lokalnej społeczności, m.in. pomagał przy budowie nowego kościoła. Pracował też jako furman w kamieniołomie i w kaflarni w Nowym Sączu, a po ukończeniu kursu jako palacz w kotłowni. Mieszka w Kamionce Wielkiej.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1928 r. w Kamionce Wielkiej.
[00:00:28] Prezentacja rodziców: Ewy i Jana Homoncików. Rodzina prowadziła gospodarstwo rolne. Pola orano radłem ciągniętym przez woły.
[00:03:43] Najstarszy brat boh. urodził się w 1913 r. W czasie I wojny ojca zabrano do wojska i nie było go w domu przez 7 lat. Przez cztery lata walczył na froncie, potem został ranny i przebywał trzy lata w Rosji. Odwszawianie przez żołnierzy ubrań nad ogniskiem. Matka poszukiwała ojca przez Czerwony Krzyż. Starszy brat służył w jednostce w Nowym Sączu, potem był rezerwistą, w czasie aneksji Zaolzia zabrano go do wojska, obiecując, że po powrocie dostanie pracę. Bezrobocie przed wojną.
[00:09:00] W 1939 r. brat pełnił służbę w taborach i znalazł się we Lwowie – sytuacja po wkroczeniu Armii Czerwonej. Okoliczności śmierci sąsiada z Kamionki. Ojciec dostał się do sowieckiej niewoli, ale wypuszczono go i wrócił na piechotę do domu. [+]
[00:12:19] Bieda w czasie okupacji – ludzie z miasta przychodzili na wieś po żywność. Niemcy utworzyli getto w Nowym Sączu. Żydzi, którzy pracowali w lesie nocowali w stodole – boh. z kolegami podglądali modlących się Żydów. Oddawanie kontyngentów przez chłopów.
[00:14:15] Jeden z braci został zabrany przez Niemców na roboty, po wojnie mieszkał w Anglii i Kanadzie. Drugi z braci pracował w lesie i Niemcy go nie zabrali, po wojnie gospodarzył w Kamionce. Ludzi na roboty wyznaczał sołtys. Brat ukrywał się, ale zrobiono obławę w nocy i zabrano go oraz sąsiada Michalika. Przy okazji ojca uderzono kolbą karabinu. Na roboty wywieziono też miejscowego fryzjera.
[00:20:18] Rodzina mieszkała w drewnianym domu, budynki w gospodarstwie były kryte dachówką. Do kościoła chodzono boso i dopiero przed wejściem zakładano buty. Rozwój Kamionki – budowa szkoły i kościoła, elektryfikacja wsi. W szkole były dwie sale lekcyjne ogrzewane zimą piecami, zdarzało się, że nauczyciele bili po rękach. Budowa nowej szkoły.
[00:25:22] W Kamionce była stacja kolejowa i kamieniołom – praca dla miejscowych. Do Nowego Sącza wożono drewno opałowe na handel – system sprzedaży. Wozy ciągnęły woły albo konie.
[00:29:38] Boh. poszedł z bratem do lasu i wybrali kawałki drewna, z których można było zrobić sztachety do płotu. Ojciec zawiózł to do miasta, a po sprzedaży kupił ubrania dla synów i dla siebie. Po pierwszej komunii dzieci dostały od proboszcza Jana Łętka kawę i bułkę. Potem wieloletnim proboszczem był ksiądz Stabrawa.
[00:31:55] Przed wojną we wsi był sklep, był też tartak należący do Żyda Rosenbacha. Rusini mieli lasy i sprzedawali drewno Żydowi. Inny Żyd zajmował się skupem i ubojem cieląt. W okolicznych wsiach mieszkało wielu Rusinów, po wojnie ich wysiedlono, a opustoszałe wsie zostały zasiedlone przez Polaków. Przed wojną Żydzi i Rusini mieli swoje świątynie.
[00:37:30] Cygani nie mieszkali w Kamionce, ale pracowali przy tłuczeniu kamieni. Do domów przychodzili żebracy, którym dawano zboże. Cmentarz, tory i mosty kolejowe – groźba zastrzelenia księdza, który nie mógł dostarczyć robotników na budowę. W szpitalu boh. spotkał ludzi, którzy wspominali pracę przy budowie torów w Kamionce – noszenie ziemi w nosiłkach.
[00:41:05] Brat był w wojsku w czasie aneksji Zaolzia, we wrześniu 1939 służył w taborach i trafił do Lwowa. Niemcy zrobili obławę i wiele osób zabrali do kopania okopów. Boh. i brata nie zabrano, ponieważ pracowali w lesie. W okolicy była partyzantka, ale też banda, z którą rozprawili się Niemcy. Ludzie zabrani w czasie obławy byli przetrzymywani w obozie. Podczas obławy jeden z Niemców odkopnął i ukrył skórę baranią, która inaczej mogłaby zostać zabrana. Przyszła żona boh. miała 12 lat, gdy zabrano ją do kopania okopów – bułka od Niemca.
[00:48:30] W ramach kontyngentu oddawano zboże, ziemniaki. Mleć w żarnach można było w wyznaczone dni. Młyn był w Nowym Sączu.
[00:50:24] Gajowy zatrudniał w lesie Żydów, którzy czasem przychodzili po jedzenie, potem ich zabrano. Boh. nie widział pociągów z Żydami, ale bywał w Sączu i widział getto.
[00:53:02] Tunel kolejowy został zaminowany – groźba zniszczenia kościoła. Radzieckie transporty na front – przejazdy pociągów przez mosty, prace saperów. Ktoś powiedział, że za mostem jest Niemiec i saperzy pobiegli, żeby go zastrzelić. Jeden z czerwonoarmistów został zabity przez spadającą belkę, ale na jego kolegach nie zrobiło to wrażenia.
[00:57:36] Reakcja na pytanie o walkę z komunistami. Pewnej soboty boh. pracował przy kościele w grupie pilnowanej przez czerwonoarmistę, wyżej pracowała druga grupa. Strażnik obiecał, że zwolni mężczyzn, jeżeli szybciej skończą. Powód konfrontacji żołnierzy.
[01:00:02] Boh. jako nastolatek pracował najpierw dla Niemców, potem dla Rosjan. Brat, który został zabrany na roboty do Niemiec mieszkał potem w Anglii i Kanadzie. Brat nie narzekał na pracę w Niemczech. Z okolicy wyjechało na roboty wiele osób, znajomy pracował przy dojeniu i mógł pić mleko.
[01:02:03] Po wojnie wybudowano szkołę i nowy kościół. Przy budowie kościoła pracowali wierni, także boh. Materiały budowlane wożono furmankami ze stacji kolejowej. Mieszkańcy pracowali także przy budowie szkoły.
[01:05:24] Boh. nie poszedł do wojska, ponieważ gdy był mały, brat obciął mu palec siekierą.
[01:06:20] Po wojnie boh. pracował w rolnictwie – wpływ mikroklimatu na urodzaj. Wielu znajomych wyjechało na Ziemie Odzyskane.
[01:08:35] Boh. nie chce się wypowiadać na temat wyborów fałszowanych przez komunistów. Wiadomości o sytuacji w kraju czerpano z radia, dywagacje na temat polityki. Rozważania na temat zmiany warunków życia na wsi. Kłopoty z opałem. Odejście na rentę, sytuacja w rolnictwie.
[01:14:35] Boh. pracował w kaflarni. Z powodu pracy z ołowiem co trzy miesiące pracownicy przechodzili badania. Specyfika pracy w kaflarni – wyrób, suszenie, szkliwienie i wypał kafli. Boh. nie widzi na prawe oko, ponieważ przepalił źrenicę – badania okulistyczne, symboliczna renta. Wcześniej był furmanem w kamieniołomie i woził kamienie na stację kolejową. [+]
[01:25:13] Boh. ukończył wieczorowy kurs palaczy – podjęcie pracy w kotłowni na Gorzkowie.
[01:27:53] Sytuacja po wprowadzeniu stanu wojennego. Wybór papieża Jana Pawła II.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.