Szczepan Kowal (ur. 1938, Borów) jest synem cieśli, a wnukiem wiejskiego felczera i weterynarza. Jako dziecko przeżył pacyfikację Borowa dokonaną przez Niemców 2 lutego 1944 roku. W pacyfikacji zamordowany został m.in. jego dziadek. Po wojnie ukończył szkołę podstawową w Borowie i uczył się zawodu u krawca, ale nie dokończył nauki. W październiku 1959 roku ożenił się z Cecylią Biżek z Borowa. Wkrótce potem został powołany do odbycia zasadniczej służby wojskowej w jednostce w Lublinie, z wojska wyszedł jako starszy szeregowy. Po powrocie do Borowa pracował w rolnictwie. W latach 70. należał do PZPR. W 1988 roku uległ poważnemu wypadkowi, po którym przeszedł na rentę zdrowotną, zamienioną w 1990 roku na emeryturę rolniczą. Przez cztery sprawował urząd Naczelnika Ochotniczej Straży Pożarnej w Borowie, odznaczony wieloma odznakami i medalami strażackimi. W latach 90. sprawował urząd sołtysa wsi Borów. W roku 2009 odznaczony wraz z małżonką przyznawanym przez Prezydenta RP Medalem za Długoletnie Pożycie Małżeńskie. Mają czworo dzieci, dwadzieścioro wnuków i dziesięcioro prawnuków. Syn Łukasz wraz z dziećmi nieżyjącego syna Andrzeja założyli działającą prężnie do dnia dzisiejszego Grupę Rekonstrukcji Historycznej Kawaleria Kowalów z Borowa w Barwach 24 Pułku Ułanów z Kraśnika.
more...
less
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1938 r. w Borowie.
[00:00:25] Wspomnienie dziadka i prażenia bobu. Przed pacyfikacją matka ostrzegła ojca, który nie chciał uciekać. Dziadek był znanym w okolicy felczerem i leczył złamania, wuj robił łupki z sosnowego drewna. Metody postępowania z chorymi. [+]
[00:03:54] Wybieranie ludzi na roboty do Niemiec – sceny przed kościołem. Zabrano dwie siostry boh., a trzecia pojechała z własnej woli, po wojnie mieszkała w Kanadzie.
[00:05:18] Grupę mężczyzn Niemcy prowadzili do pociągu do Zaklikowa – ucieczka jednego z sąsiadów. W Zaklikowie Kowal i Maziarski próbowali uciekać przez okno w pociągu i zostali postrzeleni.
[00:08:30] Gdy zaczęła się pacyfikacja, matka schowała troje dzieci za piecem. Ostrzeżona przez sąsiadkę uciekła do lasu zabierając dzieci, byczka i krowę. W lesie byli już inni uciekinierzy ze swoim dobytkiem – zgubienie zwierząt. Po wojnie odnaleziono krowę u gospodarza w Wymysłowie. Utrzymanie po wojnie dzięki krowie, której ojciec pilnował nocami, by nie zabrali jej partyzanci. [+]
[00:14:40] Po pacyfikacji uciekinierzy chowali się w lesie – karmienie dzieci sokiem z berberysu. Pojawienie się partyzantów, którzy zebrali ludzi rozproszonych w lesie. Początkowo planowano umieścić uciekinierów w Lipie, ale było tam zbyt wielu partyzantów i osiedlono ich we wsi Baraki. Rodzina zamieszkała u Mazurowej. Matka i brat chodzili do Zaklikowa po chleb. Po jakimś czasie przeniesiono się do wuja mieszkającego w Janiszowie – relacje w rodzinie. Przeprowadzka do Kosina. W tym czasie chodzono do Borowa i odbudowywano gospodarstwo – zrobienie kuchni, która została ostrzelana przez Niemców siedzących w Zaklikowie. Wygląd wsi po spaleniu. [+]
[00:24:04] Interesy z czerwonoarmistami, bunkry wykopane przez nich w lesie – po przejściu frontu brano stamtąd budulec na odbudowę domów. Przed wojną ojciec był cieślą i pracował u Żydów. Duże straty wśród radzieckich żołnierzy podczas przeprawy przez Wisłę.
[00:27:55] Po wyzwoleniu boh. chodził do szkoły, brat zrobił mu tornister z deszczułek. W szkole uczyli przedwojenni nauczyciele, państwo Pierzchałowie. Boh. ukończył siedem klas i uczył się zawodu u krawca, ale nie ukończył nauki, ponieważ krawca zabrano do wojska.
[00:30:00] Boh. brał udział w sypaniu wału nad rzeką Sanną. Podczas okupacji na rozlewiskach ukrywali się okoliczni mieszkańcy. Partyzanci brali udział w weselu sąsiadki.
[00:32:25] Dziadek, felczer, został zamordowany podczas pacyfikacji. Rozstrzeliwanie mieszkańców wsi przeżyła kuzynka, która przeleżała wśród trupów do nocy. [+]
[00:34:36] Czerwonoarmiści zabierali chłopom konie oddając swoje wymizerowane chabety. Przed wojną we wsi mieszkali Żydzi, po wojnie Żydzi przyjechali i sprzedawali swoje pola.
[00:37:30] Po powrocie do Borowa ojciec i brat postawili drewniany dom. Boh. został zabrany do wojska i służył w jednostce w Lublinie, wyszedł z wojska jako starszy szeregowy. Boh. pracował w kuchni w jednostce, potem przeniesiono go do jednostki straży pożarnej w Zielonce koło Warszawy – zadania na poligonie. Konflikt z dowódcą jednostki. Po narodzinach córki wyszedł z wojska do domu i wybudował dom. Wypadek i leczenie w Sandomierzu.
[00:44:50] Do partyzantki szli gospodarze z okolicznych wiosek. Partyzanci zabierali żywność mieszkańcom wsi – incydenty po wojnie, oskarżenia o kradzieże. Zdarzenie podczas uroczystości koło pomnika poległych partyzantów. Syn sąsiada, nastolatek, okradł żonę leśniczego i został za to zabity przez partyzantów.
[00:50:30] Bratobójczy mord partyzantów koło Borowa. W tym miejscu pasiono krowy i boh. widział krew. Stosunki między partyzantami działającymi w Lasach Janowskich. Po wojnie w lasach powstał poligon, po wycinane drzewa przyjeżdżano nawet zza Wisły, większość drewna wywieziono do ZSRR.
[00:56:44] Boh. nie znał dziadków ze strony ojca. Siostry, które zostały wywiezione na roboty do Niemiec, po wojnie osiedliły się na Ziemiach Odzyskanych. Stan poniemieckich gospodarstw.
[01:00:06] Borów przed wojną. Po pacyfikacji rannym pomagał lekarz z Zawichostu, Lipowski. Sytuacja na froncie w 1944 r. Czerwonoarmiści znaleźli kartofle ukryte przez ojca na polu. Żołnierze mieszkali w schronach ukrytych w lesie. Dzieciaki zbierały pozostawioną amunicję.
[01:04:35] Życie w czasach PRL – wódka na kartki, po chleb przez wiele lat jeżdżono do Annopola. Po pacyfikacji matka i brat chodzili po chleb do Zaklikowa. Obecna sytuacja w rolnictwie – rosnące ceny nawozów.
[01:07:18] Po wojnie boh. jeździł z ojcem na targ do Annopola – miejscowa knajpa w dzień targowy. Dostawy obowiązkowe. Zabawy taneczne w Borowie i okolicznych wsiach, wspomnienie bójek. Przejście przez granicę do Chwałowic leżących w Galicji, przy granicy była szubienica używana w dawnych czasach.
[01:13:15] Warunki życia na wsi po wyzwoleniu. Ojciec zakopcował ziemniaki, po odkopaniu okazało się, że do środka podczas pacyfikacji dostała się kura, która potem nie potrafiła się wydostać, ale żywiła się ziemniakami i przeżyła. Podczas okupacji wielu mężczyzn się ukrywało – kryjówka ojca w słomie. W Kosinie był areszt, gdzie Niemcy zamykali chłopów, którzy nie oddali kontyngentu.
[01:15:50] 1 maja uczniowie jechali na uroczystości do Opoki. Boh. należy do Ochotniczej Straży Pożarnej, wspomnienie pożaru sklepu w Kosinie i akcji gaśniczej w Borowie.
[01:17:45] Po wojnie przez Wisłę przeprawiano się drewnianym promem, niektórzy mieli łodzie. Przewożenie wozów z jabłkami do zakładu w Dwikozach.
[01:19:58] W Janiszowie był obóz pracy dla Żydów, którzy sypali wał przeciwpowodziowy nad Wisłą. Partyzanci zabili komendanta obozu. Współcześnie podczas powodzi mieszkańców zagrożonego zalaniem Janiszowa ewakuowano do okolicznych wsi.
[01:23:00] Podczas stanu wojennego boh. wyjechał do brata mieszkającego w Jeleniej Górze. Trudności podczas budowy domu.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.