Rogozińska Halina cz. 1
Halina Rogozińska z d. Rutkowska (ur. 1926, Warszawa) – więźniarka obozu w Działdowie, uczestniczka powstania warszawskiego. Po wybuchu II wojny św. mieszkała wraz z rodziną w majątku w Turowie. W 1941 roku została wraz z matką i częścią rodzeństwa wysiedlona (ojciec i brat wcześniej uciekli) i w marcu spędziła około dwóch tygodni w obozie w Działdowie, gdzie była świadkiem niemieckich zbrodni. Z obozu została razem z rodziną zwolniona i wysłana w kierunku Warszawy. Przez pewien czas leczyła się w Otwocku. Wstąpiła do tajnego harcerstwa NSZ (część, która przyłączyła się do AK). Niedługo przed powstaniem dostała przydział do Armii Krajowej (IV Obwód Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej Ochota, 2 Rejon, pluton 435). Około 10 sierpnia została wypędzona z Ochoty, wcześniej spędzając dobę na Zieleniaku. Wraz z dwiema koleżankami uciekła z transportu do Pruszkowa i trafiła do Łuszczewa obok Kampinosu, gdzie do grudnia 1944 była sanitariuszką w szpitalu polowym. Następnie trafiła do wsi Goliany, skąd pojechała do Warszawy, a następnie do Płocka, gdzie pracę znalazł jej ojciec. Rodzina liczyła, że odzyska majątek w Turowie. Niestety, najpierw został aresztowany ojciec pani Haliny, a potem rodzinę znów wysiedlono. Halina Rogozińska ukończyła studia I stopnia – budownictwo lądowe na Politechnice Warszawskiej, pracowała w Państwowym Przedsiębiorstwie Budowlanym Okręg Warszawa i w Mostostalu.
more...
less
[00:00:07] Ur. 20 października 1926 r. w Warszawie, nazwisko panieńskie Rutkowska. Mama Maria z Wiśniewskich, ojciec Kazimierz Rutkowski. Ojciec był architektem, pracownia w Śródmieściu. Wakacje u dziadków w majątku między Płońskiem a Płockiem, przeprowadzka do majątku w Turowie.
[00:02:20] Ojciec miał poglądy narodowe, brat był piłsudczykiem, spory polityczne w domu. W czasie okupacji boh. działała w harcerstwie przy NSZ współpracującym z AK. Śmierć Piłsudskiego, udział w uroczystościach pogrzebowych w Warszawie.
[00:04:20] Edukacja: nauczycielka w domu oraz bona mówiąca wyłącznie po francusku, co roku egzamin eksternistyczny w Płocku. Zróżnicowane majątki, duży poziom analfabetyzmu w okolicy. Rodzice wymagali, by dzieci pracowników folwarku pobierały naukę (szkółka wiejska). Mama boh. jeździła z chorymi dziećmi pracowników do lekarza. [+]
[00:07:14] Po wojnie parcelacja majątku, zamieszkanie w Płocku – stały kontakt z pracownikami folwarku. Pierwsze najedzenie się masłem (łyżką) do syta. [+] Wrzodziejące rany na nogach.
[00:09:13] Duża społeczność żydowska w Bodzanowie, także biedota, w Płocku zamożni Żydzi, inteligencja. Nadzieja na pokój przed wojną. 1 września [1939] rodzina w Turowie, 25 km od Płocka, transporty wojska niemieckiego na szosie dniem i nocą. Obserwowanie pojedynku samolotu polskiego i niemieckiego. Ojciec był ochotnikiem na wojnie 1920 r., w 1939 r. brat boh. był ochotnikiem.
[00:14:00] Babcia pokazała boh. kryjówkę powstańców listopadowych i styczniowych za wędzarnią w środku domu. [+] Brat Kazimierz Maciej, 19-letni ochotnik, zgłosił się do wojska w 1939 r. z samochodem DKW „dekawką”, przydział do ewakuacji rządu. Trafił do jenieckiego obozu radzieckiego, uciekł piechotą do Warszawy. Przemarsz Niemców w pierwszych dniach wojny, dowódca zakwaterowany we dworze kazał ojcu próbować śniadanie. [+]
[00:19:29] Wybuch wojny: przerażenie i ciekawość. Czworo rodzeństwa. Zamieszkanie Niemca we dworze, rodzina w dwóch pokojach. Ojciec studiował w Niemczech, służył za tłumacza. Stryj mieszkał w majątku Krzykosy oddalonym o 3 km od Turowa. Powiadomienie ojca przez nauczycielkę o planowanej wywózce do obozu – ojciec uciekł z dwojgiem rodzeństwa przez „zieloną granicę” do Generalnej Guberni. Mama z córkami zabrana do punktu zbornego w marcu 1941 r., obóz w Działdowie (KL Soldau).
[00:24:28] Żydzi w Bodzanowie wywożeni do obozów bądź zabijani. Spis żywego inwentarza gospodarskiego do dyspozycji wyłącznie Niemców. Dramatyczny moment rozstania z ojcem i starszym rodzeństwem, w zemście za ich ucieczkę Niemiec pobił pejczem mamę i zdemolował dom.
[00:27:39] Młode małżeństwo Gumińskich w sąsiedztwie – gospodarz powieszony za ubicie świni, szok. [+] Żona z dziećmi przeżyła wojnę. Stały kontakt z Płockiem, wysiedlenia Żydów i przewożenie do obozów. Przedpłata dla ojca za płody rolne od żydowskiego hurtownika, ojciec „uczciwy do głupoty” zwrócił tę zaliczkę – równowartość „trzech nowych mercedesów” ‒ dzięki tym pieniądzom ta żydowska rodzina przeżyła, syn hurtownika został ubekiem. Pilnował, żeby boh. nic się nie stało podczas przesłuchań. [++]
[00:34:05] W 1941 r. nad ranem wywiezienie rodziny podwodami do kościoła w Blichowie. W kościele Niemiec depczący komunikanty, przerażenie ludzi, niepewność, ksiądz uspokajał wiernych. Droga odkrytą ciężarówką z biskupem Nowowiejskim do KL Soldau w Działdowie – 8 marca 1941 r. Ksiądz Jan Wiloch z parafii Łętowo.
[00:39:26] Przyjazd do Działdowa, przerażenie: pędzeni Żydzi bici przez Niemców pejczami. Niepotrzebne zadawanie bólu przez Niemców [+]. Rejestracja w obozie, zabieranie biżuterii – mama podczas drogi zaszyła kosztowności na dole palta za radą Ślązaka z Wehrmachtu. Przydział do części obozu dla „zwykłych Polaków”: boh., dwie młodsze siostry i mama.
[00:43:00] Lokum na strychu na wiązce „zawszonej słomy” przez ok. 2 tygodnie. Wywiezienie ok. 10 procent więźniów do Generalnej Guberni. Mordowanie więźniów w lesie za obozem, mogiły w dole. Po obozie w GG boh. dostała gruźlicy, leczenie w prewentorium w Otwocku, młodsza siostra miała niedosłuch z powodu zapalenia ucha.
[00:45:21] Okrucieństwo w obozie w Działdowie, „dalej mam ścierpnięte plecy z przerażenia”. Rowy asenizacyjne, siedzenia na żerdziach, 10-letni chłopiec utopiony przez Niemców w kloace, przerażenie boh. i 5-letniej siostry. Oddzielne ubikacje dla księży i dla Żydów. „Rechot Niemców” topiących chłopca w odchodach. [+]
[00:49:10] Brak zajęcia w obozie, sprawniejsze osoby przynosiły jedzenie, brud, epidemia cholery. Zapasy jedzenia zabrane przez mamę. „Dzieci gotowane w zupie”. Bicie więźniów przez Niemców. Mama ostrzegała córki: nie patrzeć na Niemców, unikać kontaktu. Rysunki boh. Rodzina z niemowlęciem obok boh. [+] „Czy pani wie, że ja to dalej przeżywam?”.
[00:52:56] Notes z notatkami mamy o boh. – wspomnienie rysunkowe boh. z obozu. Nauka rysunku przez ojca. Widok na obóz dla księży, znęcanie się Niemców nad księżmi, podwójne bicie za pomoc biskupowi [Nowowiejskiemu]. Trauma obozowa ‒ wyparcie, niemożność opowiadania o okropieństwach. [+]
[00:56:45] Poszczególne podobozy oddzielone ogrodzeniem. Brama z prętów do części żydowskiej. Widok Żyda zakopywanego żywcem, rechot Niemców. „Zabijanie dla przyjemności”.
[00:59:14] Szpital pod Kampinosem w czasie powstania – zastrzelona przez Niemców dziewczyna żydowska. Transporty więźniów ciężarówkami: do innych obozów lub na miejsce egzekucji w pobliskim lesie. Wyjazd wagonem bydlęcym boh. z rodziną do GG. Pijani Niemcy w obozie.
[01:04:00] Tłumaczenia mamy w obozie: „są też dobrzy ludzie”, niepewność przyszłości. „Wygrałyśmy życie”. Zamieszkanie u siostry mamy, w domu „cioci Stasi Grunwaldowej ” na Żoliborzu, ul. Niegolewskiego 1. Choroba boh.
[01:06:55] Nauka w szkole sióstr zmartwychwstanek, zupa. Siostra Lidia Malinowska, dokarmianie boh. kanapkami. Zajęcia lekcyjne w szkole podstawowej, dla starszych dzieci szkoła krawiecka. Tajne komplety gimnazjalne (historia, geografia, polski), zakonnice na czatach, system ostrzegania. [+] Zajęcia z szycia na maszynie, kroju, cerowania artystycznego.
[01:11:42] Ojciec ze starszym rodzeństwem też mieszkał u ciotki. Przeprowadzka rodziny do wynajętego mieszkaniu przy ul. Złotej, dojazdy do szkoły tramwajem przez teren getta. Koleżanka Żydówka.
[01:12:55] Leczenie gruźlicy w prewentorium w Otwocku. Uciekinierki z getta warszawskiego: wychowawczyni z córką, ukrywane w prewentorium przed obcymi. Obie przeżyły, spotkanie po latach. [+]
[01:17:50] Koleżanka Czerska, Żydówka ze szkoły sióstr zmartwychwstanek, adoptowana przez polską rodzinę spokrewnioną z rodziną boh. – mama przyniosła ją jako niemowlę swoim przyjaciołom, idąc do getta, ochrzczona przez księdza. Poznała swoja historię po wojnie. Mąż Wojciechowski. [+]
[01:21:49] Nie wolno było wychodzić do getta, otwierać okien w tramwaju. Widok umierających ludzi na ulicach. Sceny z czasu powstania w getcie.
[01:24:00] Sąsiad z budynku przy Złotej, kolejarz. Brat pracował w majątku w Zaborowie. Droga kolejką WKD do brata w przedziale dla Niemców, rozmowa z Niemcem. Awantura z folksdojczkami o lekturę polskich książek. [+]
[01:28:30] Łapanki w czasie okupacji, afisze z listami przeznaczonych do rozstrzelania zakładników w odwecie za zabicie Niemca, zastrzelony tak brat stryjeczny [przyszłego] męża boh. Starsza siostra pracowała pod Warszawą, dojeżdżała pociągiem, Niemiec podwiózł ja w czasie godziny policyjnej – z torbą pełną fałszywych dokumentów dla ukrywających się. [++]
[01:32:26] Starsze rodzeństwo (brat Kazimierz i siostra Maria) zaczęło działać w Związku Walki Zbrojnej. Wstąpienie boh. do harcerstwa w wieku 15 lat. Pełna konspiracja przed rodziną. Nosili cyjanek potasu na wypadek aresztowania, „za dużo wiedzieli”, błogosławieństwo rodziców. Prześladowania rodziny przez UB po wojnie. [+]
[01:35:59] Przystąpienie do harcerstwa przy NSZ, wprowadzający: ojciec. Przeszkolenie wojskowe i sanitarne, praktyki w szpitalu. W czasie powstania boh. był łączniczką, potem sanitariuszką w Łuszczewie
[01:38:25] Harcerskie szkolenie wojskowe: spostrzegawczość, refleks, pamięć. Dwa miesiące przed powstaniem przejście boh. do AK, oddelegowanie na Ochotę do przygotowywania punktów opatrunkowych na czas powstania, gromadzenie lekarstw i opatrunków. Skoszarowanie w domu p. Marszałek, mamy Zofii Namitkiewicz, scena pożegnanie wnuka idącego do powstania, zginął. [+]
[01:42:46] Siostry Zofia i Barbara Gettel, ich ojciec był Niemcem, pisarzem, brały udział w powstaniu. Zeznania boh. na ich temat po wojnie. [+] Ich mama pomogła im uciec z Zieleniaka, wyrwała boh. i obie córki członkom RONA. Nauka „piętrowych przekleństw po niemiecku” przez brata. „Niemcy się bali członków [RONA]”.
[01:46:00] Przebieg wydarzeń 1 sierpnia [1944] – roznoszenie rozkazów gen. Okulickiego przed godziną „W”, m.in. w poczekalni u dentysty. Po latach spotkanie wspomnieniowe pod tablicą pamiątkową na Ochocie.
[01:48:37] Odwaga boh., pobiła atakującego złodzieja. Łączniczka naczelnego lekarza Ochoty Jana Goldmana-Zaborowskiego (punkty przy ul. Mianowskiego, przenoszenie rozkazów, amunicji, przechodzenie pod odstrzałem). Przekonanie o własnej niezniszczalności. Większość łączniczek bała się chodzić po ulicach. Postawa życiowa boh.: dzielenie się z innymi, „pomagam, a mnie zawsze starcza”.
[01:54:08] Powstanie na Ochocie trwało 10 dni, Goldman-Zaborowski ukrył boh. w szafce kuchennej przed „własowcami” [członkami RONA], potem w stosie węgla w piwnicy. Dziewczyna zgwałcona i postrzelona w szyję przez „ronowca” przeżyła. Została zakonnicą.[+]
[02:00:00] Wyjście z Ochoty z ludnością cywilną, siostry Gettel z mamą. Zbiórka na Zieleniaku, kryjówka dla dziewcząt w stercie plecaków. Gwałcenie i mordowanie dziewcząt przez oddziały RONA. Ukrainiec na podwórku Ochoty (ul. Asnyka) gotowy do rozstrzelania, ratunek: pomoc Niemcom w pchaniu samochodów. „Tyle razy uniknęłam śmierci”, o włos od postrzelenia przez „gołębiarza” – draśniecie odpryskiem z muru. [+]
[02:04:21] Budynek na rogu Asnyka, przejście w tunelu centralnego ogrzewania, przeciągnięcie sznura. Punkt opatrunkowy III rejonu. Brak wody, ostrzał studni przez „gołębiarza”.
[02:07:52] Pożar części budynku, łańcuch osób podających wodę do gaszenia pożaru. Przerażeni chłopcy bali się wyjść z piwnicy do pomocy, „popielaci ze strachu”.
more...
less