Apolonia Dolińska z d. Zawadzka (ur. 1919, Warszawa, zm. 2022, Warszawa) w 1938 roku ukończyła trzymiesięczny kurs sanitarny PCK. Pierwszą pracę podjęła w domu Małego Dziecka im ks. Boduena w Warszawie. Po wybuchu wojny, jako harcerka pomagała w Pogotowiu Chorągwi Warszawskiej ZHP i szpitalu polowym przy ul. Kopernika. W latach 1942-1944 była uczennicą Warszawskiej Szkoły Pielęgniarskiej, od maja do sierpnia 1944 jako dyplomowana pielęgniarka pracowała w oddziałach szpitalnych WSP. Uczestniczyła w ruchu oporu, m.in. szkoląc harcerki z Szarych Szeregów do służby w patrolach sanitarnych. W powstaniu warszawskim w szeregach 3 kompanii Batalionu AK „Chrobry I”. W drugim tygodniu Powstania Warszawskiego aresztowana i przewieziona do KL Auschwitz-Birkenau (numer obozowy 83703), gdzie pracowała w obozowym szpitalu, ratując wiele osób przed śmiercią w komorach gazowych. Od lutego do kwietnia 1945 roku więziona w KL Ravensbrück. Po wojnie pracowała jako kierownik Referatu Opieki nad Matką i Dzieckiem w Miejskim Wydziale Zdrowia i Opieki Społecznej, kierownik szczepień BCG w Wojewódzkiej Poradni Przeciwgruźliczej, instruktorka z zakresu szczepień w Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. Uczestniczyła w pracach Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego. Za swoje zasługi otrzymała Złoty Krzyż Zasługi, Warszawski Krzyż Powstańczy, Krzyż Armii Krajowej, Krzyż Oświęcimski i wiele innych odznaczeń. W 2001 roku została uhonorowana najwyższym pielęgniarskim wyróżnieniem: Medalem im. Florence Nightingale. Zmarła 17 października 2022 w Warszawie.
more...
less
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1919 r.
[00:00:15] Boh. miała troje rodzeństwa, ojciec zmarł w 1927 r. W dzieciństwie należała do różnych organizacji, w tym do zuchów. Jako nastolatka boh. była z harcerkami na Ukrainie – zetknięcie z medycyną ludową.
[00:02:46] Boh. należała do Związku Walki Zbrojnej, a potem Armii Krajowej, działała w Zgrupowaniu „Chrobry I”. Na początku okupacji mieszkała przy ul. Tarczyńskiej 9, naprzeciwko mieściło się gestapo. Przy Grzybowskiej 8 mieścił się punkt harcerski – działalność pielęgniarek. Idąc Nowogrodzką w fartuchu pielęgniarskim spotkała Niemca, który ją odprowadził do domu. Dom przy Tarczyńskiej został podpalony.
[00:06:00] Boh. z siostrą doszła do wagonu, który zaplombowano – przyjazd do Auschwitz. 17 stycznia [1945] ewakuowano więźniów z Oświęcimia, na drogę dano kawałek chleba i skumbrie (makrele). Boh. mogła zostać w obozie, ale wolała być z siostrą, którą zabrała z Tarczyńskiej.
[00:07:50] 1 sierpnia [1944] boh. miała dyżur od 6 rano do 14, po niej punkt przejęła Zofia Pawłowska. Boh. wróciła do domu przy Tarczyńskiej. Punkt zlikwidowano z powodu nadchodzących Niemców – ostrzeżenie przez Mieczysława Kalinowskiego. W szkole była uczennica Żydówka, której matka się przechrzciła.
[00:09:27] Kolumna pilnowana przez Niemców była przygotowana do wymarszu. Boh. musiała zrobić zastrzyki czterem osobom. Zobaczyła lekarkę Dworakowską, matkę Zosi Pawłowskiej, która szukała kogoś ze służby zdrowia, a gdy boh. się zgłosiła, zapytała ją o córkę – informacja, że Zosia przejęła po niej dyżur w szkole. Po wojnie boh. spotkała koleżankę, która, podobnie jak wiele pielęgniarek, studiowała medycynę. Boh. też chciała studiować, ale mąż wrócił chory z wojny.
[00:11:16] Boh. była w służbie medycznej obozu w Auschwitz. Doktor Dworakowska zabrała ją do szpitala, boh. wyszkoliła więźniarki wybrane z szeregu. Do szpitala trafiali starzy ludzie. Wspomnienie apeli robionych bez względu na pogodę – bicie przez auzjerkę. Szpital działał przez cztery miesiące, potem obóz ewakuowano.
[00:13:20] Boh. szła w marszu śmierci, wiele osób zmarło po drodze. W czasie podróży do Ravensbrück więźniowie, którzy byli na obrzeżach wagonu, zmarli z zimna. W Ravensbrück więźniarki zgromadzono w sali – więźniarka Niemka przyniosła boh. zupę, która była lepsza niż ta podawana w Auschwitz. [+]
[00:17:36] Boh. dostała się na blok doktor Bortnowskiej, działającej w PCK. W czasie okupacji robiono paczki dla więźniów obozów jenieckich i wysyłano je przez Szwajcarię. Bortnowska w Ravensbrück była blokową i chroniła młode więźniarki. Po wojnie Bortnowską sądzono, boh. zeznawała jako świadek i broniła jej, Bortnowską skazano na 4 lata więzienia. Po wojnie boh. pojechała do obozu i dostała swoje papiery podpisane przez Smolenia. Krematoria jeszcze śmierdziały.
[00:20:33] Boh. pracowała w szpitalu w Auschwitz, gdzie ratowano starsze więźniarki. W szpitalu były trzypiętrowe prycze, na których leżały chore – jedzenie w obozie. Część chorych zmarła. W Ravensbrück była matka Dawidowskiego, która przeżyła obóz. Boh. wyjechała do Szwecji.
[00:23:05] W szpitalu w Auschwitz doktor Dworakowska zamieniała papiery zmarłych Polek i Żydówek, dzięki temu uratowano kilka kobiet. Boh. będąc w Szwecji spotkała uratowane Żydówki. O zamianie dokumentów wiedziała tylko doktor Dworakowska i boh. Po wojnie chciała się spotkać z Dworakowską i poprosić o zaświadczenie, ale zrezygnowała po rozmowie z jej córką.
[00:26:25] Przed ewakuacją z Auschwitz koleżanka obiecała dodatkowy chleb, boh. miała go przynieść, ale natknęła się na auzjerkę, która uderzyła ją pejczem w twarz. Po wojnie leczyła się w przychodni dla akowców – stan zatoki po uderzeniu. Po przyjeździe do Auschwitz boh. pracowała przy wykopywaniu brukwi, pracujących pilnowały auzjerki i psy.
[00:30:25] 17 „Złota” Drużyna Harcerska działała w szkole przy ul. Złotej 51 – gry w siatkówkę. Na obozy wyjeżdżano na Polesie lub do Landwarowa – zgorszenie księdza, gdy zdyszane harcerki wbiegły do kościoła w Wilnie. Boh. była też na obozie w Dubnie – bieda na Kresach.
[00:33:32] Pomoc dla Hubala – harcerki znały Helenkę i Antoniego Szymańskiego, wojskowego. Umawiano się z Helenką za bożnicą i przekazywano jej dokumenty i opatrunki. Harcerki wyjeżdżając w teren zawsze miały opatrunki.
[00:35:44] Boh. została odznaczona medalem. W obecnym budynku CePeLek-u mieściła się szkoła [pielęgniarska].
[00:36:44] Boh. idąc w marszu śmierci miała strzykawkę z lekarstwem i jedną igłę, którą zrobiła zastrzyki kilku osobom – wiara w siłę zastrzyku. W czasie marszu jedzono śnieg – wspomnienie drogi po trupach. Strażnicy strzelali do osób, które próbowały uciec. Ludzie bali się podawać chleb idącym. W jednej z miejscowości była zabawa w parku i grała muzyka.
[00:41:14] Po przyjeździe do obozu w Auschwitz kobietom chciano obciąć włosy, ale potem tego zaniechano – włosy łonowe golili mężczyźni – zachowanie strażników. Warszawiankom nie wytatuowano numerów obozowych. Boh. nie wiedziała, że jedzie do Auschwitz, gdy przechodziła przez bramę grała muzyka. Kobietom zabrano ubrania i wydano obozowe pasiaki. Pierwszą blokową była Głowacka, drugą blokową Żydówka. Wiele ofiar pochłonął marsz śmierci. Wsparcie koleżanek w obozie – szycie bielizny. [+]
[00:46:50] Mengele był psychopatą, robił doświadczenia na ludziach, w tym bliźniakach. 30 kobiet wyjechało do Lublina na badania szpiku kostnego i już nie wróciły. Boh. była podobna do siostry i Mengele myślał, że są bliźniaczkami. Bliźniaki zabierano do szpitala, z którego nie wracano lub wracały osoby okaleczone. [+]
[00:49:32] Doktor Dworakowska zabrała boh. do organizowania szpitala i szkolenia pielęgniarek. Wychodzącym do pracy towarzyszyła muzyka. Boh. od koleżanki Ireny dostała materiał, z którego uszyła sobie majtki. Sytuacja po powrocie do Warszawy.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.