Maria Polakowska z d. Wielanier (ur. 1940, Warszawa), córka Seweryna Wielaniera, inżyniera i powstańca warszawskiego, jednego z konstruktorów pistoletu maszynowego „Błyskawica”, produkowanego przez Polskie Państwo Podziemne podczas niemieckiej okupacji. Ukończyła polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, pracowała w Ministerstwie Kultury i Sztuki oraz Muzeum Literatury. Następnie przez wiele lat była nauczycielką języka polskiego w warszawskich szkołach podstawowych, a także redaktorką książek.
[00:00:07] Autoprezentacja boh.
[00:00:12] Wielu członków rodziny brało udział w I i II wojnie światowej. Dokumenty na temat teścia [Władysław Polakowski] w zbiorach Centralnego Archiwum Wojskowego, jego odręczne notatki. Teść był oficerem Wojska Polskiego i zginął w Katyniu.
[00:07:22] Losy teścia Władysława Polakowskiego podczas I wojny światowej – zgłoszenie się do Legionu Wschodniego w 1914 r. „Bilet” na drogę do Legionu Zachodniego, który formowano w Krakowie – złapanie przez Austriaków i wcielenie do wojska – skierowanie do szkoły oficerskiej i wysłanie na front włoski. Służba w czeskim pułku „Dzieci Pragi”.
[00:16:00] Powody wyjazdu Władysława Polakowskiego na front włoski – sytuacja polskich żołnierzy w armii austriackiej i niemieckiej. Boh. była w Alpach w miejscach, w których stacjonował teść.
[00:20:55] Lekarz, Czech, wysłał Władysława Polakowskiego do Ołomuńca – powody ucieczki do Borysławia. Udział w obronie Lwowa, odznaczenie Krzyżem Virtuti Militari. Teść był ranny, ale nie pisał o tym w swoich ankietach dostępnych w archiwum. W 1919 r. przyjechał do Drohobycza na pogrzeb matki. Koledzy teścia podani przez niego jako świadkowie podczas przyznawania odznaczenia.
[00:28:25] Po uzyskaniu dyplomu inżyniera rolnictwa Władysław Polakowski pracował w Korpusie Ochrony Pogranicza w Czortkowie. W 1930 r. przeniósł się do Torunia i pracował w Urzędzie Miejskim. Listy z obozu w Kozielsku do żony – lista przyjaciół, którzy mogliby jej pomóc, ich wojenne losy. Jeden z listów dotarł do adresatki po roku – teść dał go żołnierzowi, którego zwalniano z obozu. List miał dotrzeć do domu w Toruniu, ale żona z synami mieszkała koło Lublina – wyjazd do Jastkowa po list. [+]
[00:34:44] W 1943 r. publikowano nazwiska zamordowanych w Katyniu, siostra Władysława Polakowskiego odebrała rzeczy brata od Niemców. Prawdopodobnie był to medalik, który zaginął. Stosunki polsko-ukraińskie na Kresach, znajomość języka ukraińskiego przez teścia. Żydzi w Drohobyczu. Rozważania na temat granic.
[00:42:15] Prośby teścia wyrażone w liście do żony wysłanym z Kozielska. Rozważania na temat sowietów zabijających polskich jeńców. Opinia męża boh. na temat żołnierzy i wykonywania rozkazów. Teść, dowódca plutonu, został ukarany aresztem domowym za to, że pozwolił swoim podkomendnym śpiewać nieprzyzwoitą piosenkę. Władysław Polakowski grał na skrzypcach, a jego żona na fortepianie – reakcje przechodniów. Po wojnie teściowa nie wróciła do Torunia.
[00:51:32] Powody przeprowadzki z Czortkowa do Torunia, stosunki polsko-niemieckie. Historia ziemianina, Polaka, który był podczas okupacji trzy razy aresztowany i wybroniony przez miejscowych Niemców. Rozważania na temat repatriacji zza Buga.
[00:56:50] W sierpniu 1939 r. teść został powołany do wojska. Wyjeżdżając z Torunia na wschód przyszedł do domu. Zbigniew Polakowski widział pożegnanie rodziców, którzy umówili się, że spotkają się w Lublinie. 4 września rodzina wyjechała do Lublina – niemieckie naloty. Przypadkowe spotkanie z ojcem na ulicy w Lublinie 8 września.
[01:02:40] Nazwisko teścia znalazło się na liście ofiar zbrodni katyńskiej opublikowanej przez Niemców w 1943 r. Rozważania na temat rodzinnych pamiątek. Listy stryja Rocha Wielaniera, który po Powstaniu Warszawskim trafił do obozu. Korespondencja ciotki z jeńcem jednego z niemieckich obozów.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.