Ppor. Edward Ciupak ps. „Mały” (ur. 1928, Wólka Ratajska) – żołnierz Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych (oddział rtm. Tadeusza Lachowskiego „Nałęcza”), Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (oddział kpt. Józefa Zadzierskiego „Wołyniaka”) oraz Zgrupowania WiN mjr Hieronima Dekutowskiego „Zapory”. Uczestnik licznych potyczek i bitew przeciwko aparatowi komunistycznej bezpieki. Po ujawnieniu się w 1947 roku został aresztowany i skazany na 15 lat więzienia, z czego odsiedział 7 lat. Po zwolnieniu pomagał ukrywającemu się przed komunistami Andrzejowi Kiszce ps. „Dąb”. W 1958 roku wraz z rodziną udał się na Ziemie Odzyskane i zamieszkał w okolicach Białogardu, gdzie podjął pracę w tamtejszym PGR. W 1962 roku został ponownie aresztowany i skazany na 5 lat więzienia za pomoc Andrzejowi Kiszce ps. „Dąb”. Więziony w Nowym Wiśniczu, opuścił zakład karny w 1966 roku.
[00:00:09] Boh. wyszedł z kopalni w Bytomiu w kwietniu 1954 r. – matka była sama w domu i nie poznała go. Odwiedziny dawnej narzeczonej. Stan zdrowia boh., który zatrudnił się w firmie murarskiej. Kolega z sąsiedniej wsi Krzemień, który też był w partyzantce, po wojnie wyjechał do Wrocławia, bo chciano go zabić.
[00:06:35] Po awanturze z ormowcem na zabawie boh. został aresztowany, bał się, że zostanie pobity, więc wyjął kilka kafli z pieca, by się bronić – wypuszczenie z aresztu. Przewodniczącym kolegium był dawny kolega z oddziału, boh. zasądzono niewielką grzywnę. Wyjście do gospody z komendantem milicji, który oskarżał boh.
[00:17:18] Po powrocie z więzienia boh. udał się do księdza, który mimo postu udzielił mu dyspensy. Spotkanie z dziewczyną, która pisała listy do boh. siedzącego w więzieniu. Przed wojną boh. ukończył cztery klasy, podczas okupacji piątą – system ostrzegania przed Niemcami.
[00:20:45] Znajoma miała kontakt z Andrzejem Kiszką, który ukrywał się – umówienie spotkania. Boh. namówił kolegę z partyzantki, który również odsiedział wysoki wyrok, na pójście do lasu. Powiedział też narzeczonej Kłysia, która przez cztery lata siedziała w Fordonie, że idzie spotkać się z Kiszką – prośba o ciasto. Wyprawa do lasu – spotkanie z Andrzejem Kiszką. Obstawą był brat Józefa Kłysia, który zginął w potyczce z UB. Kilka dni później Wojciechowski przyniósł broń od Kiszki, boh. trzymał ją w domu, potem w stodole. [+]
[00:32:25] Niedługo po tym, jak boh. wyszedł z więzienia, zabito Sokalaka, który sprowadził wojsko do Wólki Ratajskiej – rewizja we wsi. Złapano jednego z ukrywających się mężczyzn, byłego partyzanta z oddziału „Wołyniaka”, drugi się zastrzelił.
[00:40:12] Powody, dla których boh. chciał skończyć z podziemną działalnością. Do wsi przyjeżdżali szabrownicy, którzy przywozili rzeczy z Ziem Zachodnich. Boh. wyjechał do Białogardu i poszedł do Nasutowa. Kierownikiem PGR-u był ubek, który go zatrudnił – sprowadzenie rodziny, wyposażenie mieszkania. Kierownictwo gospodarstwa znało przeszłość boh. – okoliczności przeprowadzki do mieszkania po nadleśniczym.
[00:57:06] Boh. ściągnął do pracy dwóch chłopaków z rodzinnych stron – stan gospodarstwa w momencie, gdy go aresztowano po złapaniu Andrzeja Kiszki. Daniela Sowa przysłała telegram i uprzedziła o aresztowaniu Kiszki. Żona nie wiedziała o tym, że boh. mu pomagał. Rozmowa z milicjantem Wróblem, opinia kierownika PGR – aresztowanie przez UB. Boh. został przewieziony do Białogardu, skąd przewieziono go do Lublina. [+]
[01:06:40] W areszcie komendy siedzieli więźniowie, a na górze odbywały się zabawy – odgłosy muzyki. W celi siedział lekarz, który jadąc samochodem potrącił i zabił dziewczynę. Śledztwo trwało pół roku – przesłuchania wielu świadków. Po jego zakończeniu boh. przewieziono do więzienia przy ul. Zemborzyckiej w Lublinie.
[01:13:00] Pobyt w więzieniu w Wiśniczu, gdzie była fabryka obuwia. Boh. nie chciał iść do pracy – zwolnienie od lekarza. Boh. osadzono w pojedynczej celi – warunki bytowe. Jeden ze strażników wypuszczał go na dwór. Pilnowanie więźniów zatrudnionych przy szatkowaniu i kiszeniu kapusty – boh. został przeniesiony na oddział dla pracujących i zaczął pracować w fabryce. Po jakimś czasie napisał prośbę o warunkowe zwolnienie i uwolniono go. Gdy wrócił do domu, dzieci go nie poznały. [+]
[01:27:20] Siedząc w więzieniu boh. miał kontakt listowny z rodziną, z powodu odległości żona była raz na widzeniu. Reakcja dzieci po powrocie boh. do domu. Gdy go aresztowano, żona z dziećmi musiała się przeprowadzić do innego mieszkania i podjąć pracę. Po powrocie kierownik PGR wysłał go na roczny kurs brygadzistów w Karzniczce. Charakter prac w dużym państwowym gospodarstwie rolnym. Po powrocie z kursu boh. awansował na brygadzistę – przyjazdy żołnierzy do pracy.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.