Ogorzałek Marian
Marian Ogorzałek (ur. 1935, Polany) – jego rodzice prowadzili przed wojną gospodarstwo rolne. Podczas okupacji u sąsiadów, Borkowiczów, ukrywała się żydowska rodzina, której pomagali Janina i Stefan Ogorzałek. Marian Ogorzałek był świadkiem zamordowania przez Niemców członków rodziny Turków, którzy pomogli Żydowi. Po wojnie pracował w Cementowni „Przyjaźń” w Wierzbicy. Mieszka w Polanach.
more...
less
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1935 r. w Polanach.
[00:00:35] Przedstawienie rodziców: Janiny i Stefana, boh. miał siostrę i dwóch braci. Rodzice prowadzili gospodarstwo rolne. W sąsiedniej Wierzbicy mieszkali potomkowie Tatarów. W Polanach-Kolonii mieszkał Żyd, właściciel majątku. Współczesne rozdrobnienie ziemi w rolnictwie. Żydowski handel przed wojną.
[00:06:06] Sąsiadami byli krewni Borkowicze, którzy podczas okupacji ukrywali Żydów. Ojciec, pomimo sprzeciwu matki, także pomagał Żydom. U sąsiadki Piskorzowej ukrywali się Żydzi, krawcy, którym przynoszono rzeczy do szycia.
[00:13:50] Ojciec nosił jedzenie Żydom ukrywanym przez Borkowiczów, boh. bawił się z żydowskim chłopcem.
[00:15:50] Mieszkająca po sąsiedzku rodzina Borkowiczów ukrywała żydowskie małżeństwo z dwójką dzieci. Boh. zanosił jedzenie do sąsiadów i bawił się z żydowskim chłopcem, swoim rówieśnikiem. W domach czasem nocowali obcy, którym kwatery wyznaczał sołtys. Żydowskie małżeństwo przeszło do Borkowiczów od Piskorzowej.
[00:23:52] Miejscowy komunista został aresztowany przez Niemców i zginął w Oświęcimiu.
[00:24:40] W grudniu 1943 r. Niemcy szli przez wieś w kierunku majątku Pomorzany. Boh. wyglądał przez okno i widział Niemca z bronią. Niemcy weszli do domu rodziny Turków. [przerwany wątek]
[00:29:30] Jesienią, gdy okolicznych Żydów wywożono do getta w Szydłowcu, przyszło dwóch Żydów, którzy poprosili stryja o podwiezienie do stacji w Jastrzębiu – boh. wsiadł na wóz wiozący Żydów, których w Wierzbicy zatrzymano. [+]
[00:31:32] Gromadzenie Żydów w gettach. Przed wojną wielu Żydów mieszkało w Szydłowcu i Przysusze.
[00:33:50] W domu Turków zapalono światło. Niemcy szukali we wsi sołtysa, który uciekł do lasu. Przy ścianie ustawiano chłopów, których złapano na drodze. Niemcy zabili Jana Turka, jego ciężarną żonę i dwójkę dzieci, zabili też babcię i Mariana Grzybowskiego. Na drugi dzień Niemcy wrócili i zabrali beczkę z kapustą. [+]
[00:39:29] Wyliczanie osób, które zginęły w domu Turków. Stanisław i Antoni Turek oraz syn sołtysa Tadeusz Stanisławek zostali zabrani przez żandarmów na posterunek do Iłży. Turkowie leżeli na podłodze, a Niemcy ich kopali – ich stan po dobie pobytu na posterunku. Powody ucieczki sołtysa ze wsi.
[00:45:12] [Przerwa techniczna, wyciemnienie]
[00:44:32] U Turków pojawił się mężczyzna w czarnym kapeluszu, który wychodził z domu tylko po zmroku. Boh. zabroniono chodzić do Turków. Mężczyzna był kilka dni, po jego odejściu przyjechali Niemcy i zabili członków rodziny. [+]
[00:49:50] Zabicie sąsiadki Turkowej – boh. słyszał jeden strzał. Ojciec i kilku sąsiadów byli rano na miejscu zbrodni. Marian Grzybowski jeszcze żył, ale ze strachu nikt mu nie pomógł. Brat Turkowej zrobił trumny. Rodzina w tym czasie przeniosła się do stryja, który mieszkał w drugim końcu wsi. [+]
[00:49:54] [Przerwa techniczna, wyciemnienie]
[00:52:17] Trzech żandarmów z Iłży, jadąc motorem przez Pomorzany, zostało ostrzelanych, ale udało im się uciec. Niemcy wrócili do wsi i zebrali ludzi na egzekucję, jedna z kobiet, przesiedlona z Pomorza, znała niemiecki i uratowała ludzi przed rozstrzelaniem. Żandarmi odjechali kawałek dalej i zastrzelili kilka osób oraz spalili gospodarstwo Ziętków.
[00:56:40] Podczas bombardowania we wsi spłonęło kilka domów. Boh. był ze stryjem na łące, na widok samolotów chciał się chować w kapuście.
[00:58:15] Niemcy stacjonowali w pobliskiej remizie, boh. pomagał kucharzom i dostawał od nich jedzenie, czasem mięso. W remizie wyświetlano filmy dla żołnierzy, jeden z kucharzy, mówiący po polsku, pozwolił boh. obejrzeć film.
[01:00:07] Sąsiad Franciszek Taraś należał do partyzantki, boh. czasem pomagał mu w gospodarstwie. W czerwcu 1944 Taraś zatrzymał i rozbroił żandarmów jadących motorem. Potem, w niemieckim mundurze, poszedł do Mirowa, gdzie zabił jedenastu Niemców. Po wejściu Rosjan czerwonoarmista chciał ukraść konia, Franciszek Taraś pobił żołnierza, potem uciekł za granicę i mieszkał w Australii.
[01:05:48] Matka ugotowała gęś i ziemniaki dla radzieckich żołnierzy, którzy nocowali w domu. 11 stycznia 1945 ojciec został zabrany przez Niemców do kopania okopów. Podczas wycofywania się Niemców boh. widział oficera uciekającego konno, niedługo potem do wsi przyjechał radziecki czołg.
[01:09:55] Podczas ucieczki Niemców wuj musiał dać podwodę, boh. pojechał z nim pod Szydłowiec, stamtąd wrócił na piechotę do domu. Wuj pojechał dalej, wrócił po jakimś czasie bez wozu i koni.
[01:11:46] Po zamordowaniu rodziny Turków boh. przez jakiś czas nie chodził w pobliże ich gospodarstwa. Potem w domu zamieszkała rodzina Grzybowskich i boh. bawił się z Wackiem Grzybowskim. Boh. wiedział, że za pomoc Żydom grozi śmierć – rozmowy rodziców i sąsiadów Borkowiczów, którzy przyjęli żydowską rodzinę. Powody pomagania Żydom.
[01:16:17] Ukrywający się Żydzi poszli w kierunku Pomorzan. Dzierżawcą majątku był pan Repelewski, właściciel cegielni, który przed wojną chciał wybudować we wsi szkołę – analfabetyzm na wsi.
[01:18:40] 11 stycznia 1945 mężczyźni ze wsi, w tym ojciec, zostali zabrani do Niemiec. Po wyzwoleniu we wsi były prawie same kobiety. Jesienią 1944 Niemcy zabrali bydło, matka oddała ostatnią krowę.
[01:21:20] [Przerwa techniczna, wyciemnienie]
[01:21:45] Boh. pracował w cementowni, kierownik naciskał, by zapisał się do partii. Boh. odmówił i nie dostał mieszkania. Ojciec po wojnie nie wywiązał się z dostawy mleka i został pobity przez funkcjonariuszy UB w Radomiu.
[01:23:49] Ojciec nie wywiązał się z dostawy mleka i został pobity przez ubeków. Z tego powodu boh. nie zapisał się do partii – zniszczenie deklaracji członkowskiej. Członkowie partii dostawali mieszkania. Warunki w pracy, szykanowanie pracowników – zmiana sytuacji w 1976 r., system zmianowy. Kradzieże z cementowni.
more...
less