Mączyński Henryk
Henryk Mączyński (ur. 1926, Majdanki) opowiada o życiu w okresie okupacji na terenie miejscowości Huta, Chlewiska, Szydłowiec i okolicach. Wspomina żydowskich znajomych, z którymi po utworzeniu getta w Szydłowcu handlował oraz dostarczał żywność i opał. Pan Henryk opowiada też o pojmaniu przez gestapo i wywiezieniu do pracy w obozie, z którego po ok. siedmiu miesiącach uciekł i przyłączył się do partyzantki.
more...
less
[00:00:01] Dane bohatera, data i miejsce urodzenia. Przed wojną na terenach Majdanek i Huty żyło się źle, panowała bieda, nie było w co się ubrać. Ojciec wyjeżdżał za pracą, był robotnikiem dorywczym, matka dorabiała w rolnictwie, boh. pomagał jej w polu.
[00:02:14] Kilka rodzin żydowskich mieszkało w Chlewiskach, 5 km od Huty. Po wejściu Niemców Żydów wysiedlono i przeniesiono [do Fierwowca – wypowiedziane niewyraźnie, nie znalazłam w google maps?] gdzie stanowili ¾ mieszkańców. Zajmowali się handlem. Po zgrupowaniu Żydów [w Szydłowcu?] również Polacy uciekli z tamtych terenów.
[00:04:00] Niemcy stworzyli Żydom „małe łagry”. Teren ogrodzono plandekami, w których znajdowały się drzwi. Boh. i jego matka chodzili tam sprzedawać jajka, masło i śmietanę. Boh. zawoził im drzewo i mięso, wszystko, co zamawiali.
[00:06:00] Boh. bywał u Żydów 1-2 razy w tygodniu, chodził do nich 13 km pieszo. Trwało to ok. pół roku – od wiosny do września. Pilnował, żeby nikt go nie widział. Raz chciał wziąć na przechowanie „Icka”, zauważyli go Niemcy i musiał biegiem uciekać przed ostrzałem.
[00:08:45] Swoje wizyty u Żydów boh. z matką trzymali w tajemnicy. 1 stycznia boh. dostał wezwanie na gestapo w Chlewiskach – ktoś doniósł, że ma kontakt z Żydami. Bał się iść, ale gestapo przyjechało do niego do domu i z psem przeszukało posesję.
[00:10:50] Pytali boh. o partyzantów, a następnie załadowali go na budę samochodu i zawieźli „do pałacu” [siedziba gestapo] w Chlewiskach. Na posterunku dostał baty, zemdlał, potem umieszczono go w piwnicy, gdzie przeleżał cała noc. Rano stanął pod murem.
[00:12:00] Boh. bał się, ze zawiozą go do lasu i zabiją jak wcześniej 250 osób, które zabito w lesie za Chlewiskami. Boh. wieziono „budą” przez Przysuchę do obozu w [Dębach] pod Tomaszowem Mazowieckim. Pracował tam przy torach kolejowych.
[00:13:20] Po 8 miesiącach, w sierpniu [1944] boh. uciekł, aby nie trafić do Oświęcimia. Trafił do partyzantów, od których dowiedział się, że wybuchło powstanie warszawskie, szli mu z odsieczą.
[00:15:55] Warunki w obozie, głód i kary. Boh. przebywał w obozie od 3 stycznia do 8 sierpnia 1944 r. Z obozu uciekał lasami i trafił do partyzantki. Spotkał syna gajowego, który patrolował teren i zaprowadził boh. do zgrupowania Antoniego Hedy „Szarego”.
[00:19:00] Dołączenie boh. do partyzantów. Boh. nie miał broni, został informatorem, obserwował działania Niemców i Kałmuków. Przeszukanie wsi przez Niemców w poszukiwaniu partyzantów. Zgromadzenie mieszkańców na egzekucję.
[00:20:30] Okrążenie Niemców przez partyzantów, Niemcy poddali się białą flagą. Atak partyzantów po śmierci porucznika „Górnika” [Czesław Łętowski], wybicie Niemców.
[00:21:00] Odsiecz niemiecka z Chlewisk, 12 samochodów z plutonem żandarmów i 150 Kałmuków. Wszystkich ich zabito, samochody spalono, w akcji zginęło ok. 8 partyzantów.
[00:22:30] Imiona Żydów i Żydówek, których boh. znał przed wojną. Znajomy Icek miał sklep, został zabrany do Szydłowca. Znajomych Żydów boh. odwiedzał w getcie, handlował z nimi przed wojną i w okresie okupacji. Żydzi „brali” tylko białe mięso.
[00:25:10] Boh. lubił swoich żydowskich znajomych. Żydzi nikogo nie krzywdzili.
[00:27:00] Boh. ryzykował handlując z Żydami, ale „musiał ryzykować”, aby „ z czegoś żyć”. Nikt się nie chwalił, że chodził do Żydów.
[00:28:10] W 1945 weszli Rosjanie i „obsadzili” całą wieś, 500 m od boh. spadły 3 bomby, ludzie ze wsi się ewakuowali do lasu. Z palących się samolotów wyskoczyli na spadochronach piloci rosyjscy. Przyszli do ludzi do ogniska, zjedli z nimi posiłek i rano ruszyli w stronę wschodu.
[00:29:35] Rozmieszczenie w okolicy wojsk radzieckich i niemieckich.
[00:30:20] Ojciec wiedział, że żona i boh. „pomagają” Żydom [handlują z Żydami], rodzeństwo boh. nie brało w tym udziału. Brat Roman został w 1939 r. zabrany do Niemiec na roboty przymusowe. Młodszy brat po wojnie poszedł do wojska.
[00:31:35] Wspomnienia okresu wojny i strachu przed Niemcami i Rosjanami.
[00:32:10] Parafia w Chlewiskach, ks. Michałek. Porównanie okupantów niemieckich i sowieckich, Birkenau i Katynia, Stalina i Hitlera.
[00:34:10] W obozie, w którym był boh., więźniów do roboty na tory kolejowe prowadzili Niemcy, Kałmucy z bronią obstawiali rogatki. Noszenie ciężkich szyn i impregnowanych podkładów przez więźniów.
[00:35:45] Postać ojca i matki. Ojciec przyjeżdżał z robót z pieniędzmi i znów wyjeżdżał. Panowała wielka bieda.
[00:37:00] Przed wojną i w okresie okupacji niektórzy okoliczni Polacy trudnili się „bandyctwem”. Sołtys wydał ich gestapo – trzech pochodziło z Huty i dwóch z Borek. Zostali w nocy wyłapani i wywiezieni do Oświęcimia i KL Sachsenhausen.
[00:38:30] Problemy z pracą w okresie komunizmu. Boh. miał „papier” i był wszędzie przyjmowany do pracy. W 1947 r. ożenił się i wkrótce potem został powołany do służby wojskowej. Propozycja szkoły oficerskiej. Żal, że nie został w wojsku.
[00:42:00] Pochwała obecnie rządzącej partii [PiS], opinie na temat Platformy Obywatelskiej, Ewy Kopacz i jej męża.
more...
less