Dworzak Barbara
Barbara Dworzak z d. Sztark (ur. 1927, Kalisz), córka Edwarda Sztarka, oficera Wojska Polskiego, członka Polskiej Organizacji Wojskowej, uczestnika wojny polsko-bolszewickiej oraz kampanii wrześniowej, właściciela kaliskich fabryk „Ultramaryna” i „Orkan”, zamordowanego w Katyniu. Barbara Dworzak w czasie okupacji pracowała jako sekretarka w Zakładach Koncentratów Spożywczych w Winiarach. Po wojnie ukończyła Wyższą Szkołę Handlową we Wrocławiu i wykładała w Lotniczych Zakładach Naukowych. Działaczka Stowarzyszenia Dolnośląska Rodzina Katyńska. Mieszka we Wrocławiu.
more...
less
[00:00:01] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1927 r. w Kaliszu.
[00:00:12] Przedstawienie rodziców: Stanisławy i Edwarda. Rodzice poznali się podczas studiów w Warszawie, pobrali w 1925 r. Rodzina mieszkała w Kaliszu, gdzie ojciec był dyrektorem i współwłaścicielem fabryki „Ultramaryna” oraz fabryki odlewów żeliwnych. Boh. miała młodszego brata, przed wojną chodziła do szkoły powszechnej, ukończyła ją podczas okupacji na tajnych kompletach.
[00:03:38] Tradycje patriotyczne w rodzinie, ojciec i krewni należeli do POW. Ojciec został zmobilizowany w sierpniu 1939, a matka z dziećmi pojechała do Warszawy. Pierwsze bombardowania stolicy, w jednym z nich zginęła grupa dzieci z ochronki. Spotkanie z żołnierzem z okolic Kalisza. Krótkie spotkanie z ojcem w Warszawie, który niedługo potem dostał się do sowieckiej niewoli.
[00:09:03] Po wojnie boh. chodziła z młodszym bratem do klasy, w tym samym roku zdawali maturę. Brat ukończył architekturę i mieszkał w Krakowie, zginął w wypadku samochodowym, gdy jego córka miała 3 lata.
[00:11:23] Przedwojenne dzieciństwo – rytm życia codziennego, wyjazdy na wakacje w góry. Poczęstunki na kinderbalach, „nagrody” za wyrywane zęby. Niedzielne wyjścia żołnierzy do kościołów i bożnicy. Nastroje przed wojną, wiara w hasła propagandowe. Pożegnanie z ojcem.
[00:16:52] Pierwszą wiadomością była kartka wyrzucona z pociągu przez żołnierza, który wymienia ojca wśród sowieckich jeńców. Kartkę przyniósł do domu kolejarz. Brat ojca, Emil Sztark, został razem z synem Andrzejem aresztowany przez Niemców we Wrocławiu. Obydwaj spędzili wojnę w obozie koncentracyjnym. [+]
[00:20:36] Pobyt w Warszawie podczas oblężenia miasta – jedzenie koniny. Po powrocie do Kalisza rodzina zamieszkała w pożydowskim mieszkaniu – wszechobecne pluskwy. Przymus pracy od 14 roku życia, uliczne łapanki – łapanka podczas mszy w kościele. Boh. początkowo pracowała u rodziny folksdojczy, potem w Zakładach Koncentratów Spożywczych w Winiarach. Właścicielem fabryki był Alfred Nowacki, działacz konspiracji – aresztowanie i rozstrzelanie Nowackiego w masowej egzekucji w lesie koło Skarszewa.
[00:29:15] Boh. pracowała w biurze Zakładów Koncentratów Spożywczych – trudności w pracy z powodu nieznajomości niemieckiego, pomoc słownika. Boh. wdrożyła się do pracy i potem była tłumaczką – osoba personalnego, Ślązaka Grochowiny, który udawał, że nie zna polskiego. Boh. tłumaczyła prośby robotników o wolny dzień – efekty jej pracy. [+]
[00:36:32] Nocne rewizje policji w mieszkaniu, sprawdzanie dokumentów na ulicy. Namawianie boh. i matki, z domu Schneider, do podpisania volkslisty.
[00:42:15] Specyfika pracy w fabryce – do Kalisza jeździły autobusy z zakładu. Kościoły w Kaliszu zostały zamknięte, tylko kościół św. Józefa był otwarty dla Niemców. W jednym z zamkniętych kościołów był magazyn win, znajdował się tam obraz Tycjana, ukryty przez robotników. Po wojnie obraz ukradziono.
[00:45:05] Życie podczas okupacji – żywność na kartki. Opowieści wuja, który pływał przed wojną „Batorym” i twierdził, że można było zamówić dowolną liczbę jajek. W Winiarach była stołówka dla pracowników – rozdzielanie Niemców i Polaków. Rozmowy z szefem o Żydach, jego „żarty”. Zachowanie Niemek pracujących w zakładzie. Incydent z Niemką Makowski i polskim robotnikiem Makowskim.
[00:51:51] Ojciec pojechał na wojnę motocyklem razem z przyjacielem Janem Michalskim. Gdy brano ojca do niewoli, Michalski, który był w cywilnym ubraniu, także dał się zatrzymać i podzielił los ojca. Po otrzymaniu kartki pisanej przez żołnierza matka skontaktowała się z jego żoną. Ojciec nie wiedział, gdzie jest jego żona, więc jedyny list był adresowany do dziadka. Matka pisała do ojca, boh. i brat podpisywali się. Lista ofiar Katynia opublikowana w niemieckiej prasie – ktoś przyniósł gazetę do pracy – reakcja boh. Rodzina nie uwierzyła doniesieniom niemieckich gazet i po wojnie poszukiwano ojca przez Czerwony Krzyż. [+]
[00:58:43] Boh. po wojnie nie mogła mówić, że ojciec zginął w Katyniu. Wedle wersji obowiązującej w PRL za zbrodnię byli odpowiedzialni Niemcy. Gdy powstała Rodzina Katyńska, boh. spotkała kolegę ze studiów, którego ojciec również zginął w Katyniu.
[01:00:17] Boh. po maturze w 1948 r. wyjechała do Poznania, zdała egzamin na medycynę, ale nie została przyjęta. Rozpoczęła naukę w Wyższej Szkole Handlowej we Wrocławiu – wykładowcy z Wilna i Lwowa. Boh. dawała korepetycje i pracowała jako kelnerka, by się utrzymać. Na drugim roku studiów prowadziła ćwiczenia dla studentów pierwszego roku. Boh. pracowała na uczelni oraz w Lotniczych Zakładach Naukowych jako wykładowczyni ekonomiki przedsiębiorstw – trudności z wykładami z dziedziny, której boh. nie znała – pomoc LOT-u. Współczesne spotkania z dawnymi uczniami.
[01:09:18] Matka boh. rozmawiała z wnukami o wojennej przeszłości – dociekliwość wnuczka.
[01:11:20] Wspomnienie śmierci ojca. Boh. była dwukrotnie w Katyniu – wyjazd z harcerzami. Reakcje dzieci Katyńczyków.
[01:16:34] Boh. zgłosiła się do Rodziny Katyńskiej i przez kilka kadencji była w zarządzie stowarzyszenia. Kwesty na pomnik, m.in. podczas zjazdu lekarzy. Relacje między członkami Rodziny Katyńskiej, przyjaźń z Krzysztofem Sosną.
[01:23:45] Boh. prezentuje fotografie ojca w ułańskim mundurze. Na drugiem zdjęciu jest ojciec, jego bracia: Emil i Daniel, Artur Maruszewski (późniejszy wojewoda poznański i wileński) oraz Juliusz Ulrych (minister komunikacji w latach 1935–1939).
more...
less