Teresa Nosarzewska z d. Sienkowska (ur. 1934, Miastków k. Łomży) – jej ojciec Stanisław Sienkowski pochodził z Petersburga, gdzie jego przodkowie przenieśli się po powstaniu styczniowym. Po powrocie w latach 20. do Polski poznał Stefanię Białobrzeską, z którą ożenił się i zamieszkał w Łomży. Był oficerem rezerwy, po wybuchu II wojny światowej działał w konspiracji. Został aresztowany przez Sowietów i rozstrzelany w 1941 roku. Teresa Nosarzewska z mamą i czwórką rodzeństwa (starszymi Krystyną, Danutą i Eugeniuszem oraz młodszą Barbarą) została w czerwcu 1941 zesłana na Syberię. Opowiada o trudnych warunkach życia w mieście Barnauł nad rzeką Ob, gdzie zostali umieszczeni. Wspomina absolwentkę Krakowskiej Szkoły Pedagogicznej Emilię Milewicz, która zorganizowała tam polską szkołę, z czasem zlikwidowaną przez tamtejsze władze. Krystyna Sienkowska (starsza siostra p. Teresy) wróciła do Polski z Armią Berlinga, reszta rodziny przyjechała na początku 1946 i osiedliła się w Jeleniej Górze. Teresa Nosarzewska wspomina, jak w 1992 roku dowiedziała się o losie swojego ojca i otrzymała list z jego zdjęciem, wykonanym tuż przed śmiercią w więzieniu.
more...
less
[00:00:01] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1934 r. Miastkowie k/Łomży.
[00:00:20] Matka boh. była łomżynianką, ojciec urodził się i do lat 20. mieszkał w Petersburgu. Historia otrzymania przez dziadka spadku – winiarni w Petersburgu. Ojciec ukończył studia i był geodetą. Po przyjeździe do Polski ojciec ożenił się ze Stefanią Białobrzeską, rodzina mieszkała w Łomży. W latach 30. ojciec odszedł z wojska do rezerwy, pracował na Wileńsz-czyźnie, został rozstrzelany przez sowietów w 1941 r.
[00:04:47] W 1941. matkę i pięcioro dzieci wywieziono na Syberię – moment deportacji, przy-jazd na stację kolejową i załadowanie rodziny do wagonu – warunki w podróży.
[00:07:24] Przyjazd do Barnaułu, zakwaterowanie w barakach do suszenia cegieł, życie na zesłaniu – zmiana miejsca zamieszkania, warunki postawione przez Związek Patriotów Pol-skich. [+]
[00:09:58] Członkowie rodziny przebywający na zesłaniu. Najstarsza siostra Krystyna wstąpiła do Armii Berlinga. Matka pracowała w cegielni, a Krystyna w fabryce tytoniowej. Powody pozostawienia zesłańców w Barnaule. Zajęcia matki, która znała język rosyjski – kontakty z miejscową ludnością.
[00:14:03] Wśród zesłańców były polskie nauczycielki. Emilia Milewicz zorganizowała przedszkole i szkołę i dla polskich dzieci – nauka języka francuskiego i rosyjskiego, uczniowskie przedstawienia. [Boh. pokazuje zdjęcie uczniów i nauczycieli].
[00:18:34] Emilia Milewicz po wojnie mieszkała w Warszawie i pracowała w Pałacu Kultury, na uroczystości odsłonięcia tablicy w kościele Wszystkich Świętych pojawił się jej syn Leszek Milewicz, który oddał boh. dokumenty szkoły w Barnaule – przekazanie ich do Muzeum Niepodległości.
[00:20:20] Warunki życia i wyżywienie na zesłaniu – wygląd chleba. Starszy brat Eugeniusz zbierał węgiel na torach kolejowych. Paczki z UNRR-y – amerykańska odzież i artykuły spożywcze, posiłki dla dzieci w szkole. Opinia boh. na temat Rosjan, siostra została napadnięta i odebrano jej chleb.
[00:29:10] Matka zaprzyjaźniła się z żoną radzieckiego oficera, uciekinierką z Leningradu, która była kierowniczką stołówek. Po wojnie odnaleziono znajomych w Leningradzie.
[00:32:18] Uroczystość w domu zaprzyjaźnionych Rosjan, Bołotnikowów – dziwne „suknie” Rosjanek. Kontakty po wojnie – wizyta Bołotnikowów w Warszawie i pobyt boh. w Leningradzie.
[00:36:43] Rodzina wróciła do Polski wiosną 1946 r. Zakończenie wojny – obchody Dnia Zwycięstwa. Dokumenty potrzebne, by wyjechać do Polski. Boh. uczyła się wiersza o zrujnowanej Warszawie na zakończenie szkoły. Niektórzy Polacy, którzy ruszyli z Armią Berlinga, wrócili po wojnie do rodzin w Barnaule – stąd wiedza o wydarzeniach w Polsce.
[00:41:52] Transport repatriacyjny przyjechał do Krosna Odrzańskiego, rodzina zamieszkała w okolicach Jeleniej Góry, gdzie mieszkała ciotka repatriowana z Wileńszczyzny. Choroba najmłodszej siostry w Barnaule – pobyt w szpitalu i opieka matki. Życie na Ziemiach Odzyskanych, starsze siostry pracowały, boh. ukończyła liceum i szkołę felczerską.
[00:46:30] Matka przyniosła do domu kawior – reakcja dzieci. [+]
[00:48:18] Ojciec pracował w Wilejce i w Głębokim. W 1940 r. został aresztowany przez Rosjan. Działalność konspiracyjna prowadzona przez ojca w Głębokim – mężczyźni przychodzący na spotkania do domu boh. Po aresztowaniu ojca matka odwiedzała go w więzieniu, ojciec został rozstrzelany w maju 1941 r. – rodzina dowiedziała się o tym w latach 90. – przesłanie fotografii wykonanej w więzieniu. [+]
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.