Pomorzewska Zofia
Zofia Pomorzewska z d. Pomietło (ur. 1928, Głogoczów) mieszkała przed wojną w Rajsku k. Oświęcimia, z którego w okresie okupacji rodzinę przesiedlono do leżącego kilka kilometrów dalej Grojca. Ojciec pani Zofii pracował jako cieśla dla firmy budowlanej w obozie Auschwitz-Birkenau i był świadkiem zbrodni, dokonywanych na terenie obozu. Pani Zofia przywołuje wspomnienia codzienności okupacyjnej i życia w sąsiedztwie oświęcimskiego obozu.
more...
less
[00:00:00] Boh. urodziła się w 1928 r. w Małopolsce w pow. Myślenice. Matka Ludwika z d. Drobny, ojciec Augustyn – był wdowcem, gdy żenił się z matką boh. Sen boh. o podróży pociągiem.
[00:02:00] Boh. była ciekawa świata. Jako 3 letnie dziecko jechali z rodziną do Rajska, gdzie ojciec pracował we dworze jako kołodziej. Rajsko leżało 4 km od większego miasta. Rodzina dostała izbę, 2 litry mleka i 250 zł miesięcznej pensji, żyli w biedzie, matka piekła chleb.
[00:04:00] Boh. miała brata [oraz siostry], który był 4 lata młodszy od niej. Postać brata. Matka pochodziła z biednej rodziny, wpoiła dzieciom wiarę a ojciec patriotyzm. Boh. uczęszczała pięć lat do szkoły w Rajsku. Wojna przerwała edukację.
[00:07:30] Rodzice dobrze wypowiadali się o Żydach. W Rajsku ludność żydowska nie mieszkała na stałe, czasem byli widywani w mieście, ojciec kupował od nich tanio ubrania.
[00:09:20] Żydzi zajęli w Oświęcimiu całą ulicę. Bożnica. Dokuczanie przechodzącemu Żydowi przez dzieci wychodzące ze szkoły i po mszy, kopanie go.
[00:11:30] W Rajsku boh. mieszkała w drewnianym domu w środku wsi. Po wybuchu wojny widać było uchodźców idących w stronę miasta. W domu nie było nikogo, boh. nie mogła znaleźć matki i wpadła w rozpacz. Potem się odnalazły.
[00:14:00] Po nocy spędzonej w domu w Rajsku z matką i rodzeństwem, rodzina uciekła zapłociem do dworu. We dworze była Niemka, drogą szło niemieckie wojsko i postanowili odpocząć w majątku. Matka pobiegła po mleko i zdradziła żołnierzom, że we dworze zatrzymali się Niemcy.
[00:15:55] Walka żołnierzy polskich z Niemcami - bitwa pod Rajskiem [4 września 1939]. Po bitwie boh. z rodziną wrócili do domu. Wieś był pusta, mieszkańcy pouciekali, wrócili po ok. tygodniu.
0[00:17:00] Ojciec boh. został przez Niemców we dworze uznany za szpiega, chcieli go rozstrzelać, ale znając niemiecki i z pomocą Niemki wybronił się. Domy w Rajsku oddano Niemcom. Mieszkańców, w tym rodzinę boh., wywieziono na wieś 7 km od Rajska.
[00:18:45] W Grojcu [k. Oświęcimia] boh. przebywała do maja 1942, kiedy skierowano ją do pracy przymusowej w niemieckiej rodzinie ze Śląska. Miała 14 lat. Warunki pracy.
[00:20:00] Ojciec pracował w obozie [koncentracyjnym] jako pracownik budowlany. Był świadkiem przywożenia transportów. Zabicie dziecka przez jednego z Niemców. [++]
0021:00 Obóz leżał w miejscu dawnych koszar. Zwożono jeńców, zabijano i palono w krematorium. Zanim powstały krematoria, trupy palono na stosach. Ojciec widział wszystko, był poruszony okrucieństwem, którego był świadkiem podczas pracy.
[00:22:45] Ojciec brał z domu różne dobra, aby wnieść przez bramę dla jeńców. Nigdy go nie złapano, ale rodzina żyła ciągłym strachu. Gdy krematorium nie nadążało, ciała palono na stosach. Wieczorami ludzie z daleka widzieli łuny stosów, na których palono ludzi. [++]
[00:25:40] Starszy brat boh. Janek [ur. 1922], został [po wojnie] pojmany za posiadanie broni. W czasie okupacji pracował przymusowo w kopalni w Brzeszczach. Starsza o 2 lata siostra boh. pracowała „na miejscu”, była z rodziną.
[00:28:30] Ojciec boh. pracował w firmie budowanej jako cieśla. Budynki koszar w Oświęcimiu, gdzie mieścił się obóz, były parterowe. Potem robiono nadbudowy z drewna i tym zajmował się ojciec. Opowiadał o zbrodni niemieckiej, która miała miejsce w obozie.
[00:30:00] Lokalną ludność Rajska wysiedlono, aby byli jak najdalej od obozu i nie pomagali więźniom. Stosunek ludności do Niemców.
[00:31:45] Po wojnie rodzina wróciła z Grojca, mieszkali w barakach, a ojciec zaczął pracę w budownictwie. Kiedy weszli Rosjanie, żołnierze rosyjscy chcieli zgwałcić dziewczynę z Rajska – gdy im uciekła, spalili jej dom. [++] Matka boh. ugotowała czerwonoarmistom posiłek.
[00:33:00] Gdy wkraczali Rosjanie, rodzina była jeszcze w Grojcu, ojciec nie ufał nowym najeźdźcom. Warunki w barakach, w których zamieszkała rodzina po wojnie.
[00:34:00] W domu mówiło się o „masakrze” Żydów. Po wkroczeniu Rosjan i ucieczce Niemców, brat boh. z dziewczyną, która sprzątała u niemieckiej rodziny, przywieźli rodzinie boh. poniemiecką szafę.
[00:35:15] Po bitwie w Rajsku [w 1939], którą boh. z rodziną przeczekała w piwnicy, wracali do swojego domu przez pastwisko usłane ciałami zabitych żołnierzy i kocami. Trupy zaczęto chować, w walce zginęło dużo żołnierzy polskich i niemieckich. [+]
[00:37:00] Gaździca ożenił się z Niemką, dzięki jej opiece rodzina boh. była bezpieczniejsza, gdy we wrześniu wchodziło wojsko niemieckie.
[00:38:00] Kiedy wchodzili Rosjanie, rodzina była w Grojcu, ludzie bali się Rosjan, którzy gwałcili. Matka nagotowała im zupy, ojciec rozmawiał po rosyjsku i po niemiecku, co na początku wojny pomogło mu się uchronić przed rozstrzelaniem za szpiegostwo.
[00:39:10] Wyzwolenie boh. przyjęła z radością, nie było już Niemców i wojny. W okresie „komuny” boh. pracowała w biurze. Wspomnienia z czasów wojny, których nie da się zapomnieć.
[00:41:00] Gdy na początku wojny matka zostawiła dzieci gospodyni, boh. była przerażona, kiedy nie mogła jej znaleźć. Po I wojnie matka, która była sierotą, i ojciec boh. przebywali w Niemczech, tam się poznali. Michał był synem z pierwszego małżeństwa ojca.
[00:43:00] W Niemczech w 1922 r. urodził się Janek, brat boh. Potem rodzice wrócili do Polski i urodziła się siostra. Życie rodziców boh. było włóczęgą, żyli w biedzie. Boh. była bita przez matkę, matka była wcześniej bita przez swoje dwie macochy. [+]
[00:45:00] Powody bicia boh. przez matkę. Porównywanie metod wychowawczych dawniej i dziś.
[00:46:40] W 1939 r. weszli Niemcy, ojciec zaczął pracować w obozie od stycznia 1940 r. Wracał do domu na piechotę i przeżywał przy rodzinie to, co widział w obozie: transporty, palenie zwłok w krematoriach i traktowanie dzieci przez esesmanów. [+]
[00:48:35] Boh. z siostrą Gienią poszły do obozu odwiedzić ojca, ale nie zostały wpuszczone przez bramę.
[00:49:10] Gdy rodzina mieszkała w Rajsku, w drodze do kościoła oświęcimskiego przechodzili obok obozu. Żołnierze stali z karabinami, nie wolno się było oglądać. Wcześniej był barak z kaplicą, w którym odbywały się nabożeństwa. Niemcy kazali go rozebrać, ludzie płakali.
[00:51:00] Ciała palono na wzgórzach lub w krematoriach. Zapach czuć było w Grojcu 6 km od obozu. Ludzie zbierali się, aby oglądać łuny z płonących stosów. [+]
[00:52:15] Pracownicy obozu pomagali uwięzionym rodzinom. Ojciec widząc to też chciał pomóc, matka przygotowała ręcznik itp., które ojciec przemycił przez bramę. Boh. bała się o ojca, żeby nie został złapany.
[00:53:45] W okresie komunizmu boh. pracowała w branży „budowniczej” w kadrach, miała złą kierowniczkę. Boh. ukończyła po wojnie siódmą klasę i dostała pracę w biurze, zdała również maturę. Chodziła do kościoła, nie została doceniona i nie awansowała.
[00:57:00] Boh. przepracowała 40 lat, ma niską emeryturę. Podczas upadku ze schodów nie połamała sobie nic, bo ma mocne kości dzięki temu, że w okresie okupacji rodzina nie piła wody, ale „kiszkę” - kwaśne mleko od krów ukrytych w piwnicy.
[00:59:50] Ojciec boh. był kilka lat w wojsku podczas I wojny światowej. Nieliczne wspomnienia ojca z wojska. Ocena współczesnego wychowywania dzieci i ery cyfryzacji.
[01:03:20] Ojciec pracował w obozie od 1940 r. do końca wojny. Pomoc ojca mieszkającym w obozie więźniom. Ojciec pracował w firmie budowlanej obsługującej obóz, pomagającej przy budowie i naprawach na jego terenie.
[01:06:00] Inni ludzie pracujący w obozie. Ciężkie dzieciństwo matki boh. i porównanie do sytuacji dzieci współczesnych.
[01:08:10] Poglądy polityczne boh. Opowieści ojca o traktowaniu dzieci w obozie przez Niemców.
[01:10:00] Wpływ pracy w obozie na ojca boh. i ocena rodziców. Niechęć boh. do sanatoriów.
[01:11:55] Starszy brat boh. Janek był w obozie w Rosji, z którego uciekł przez granicę w okolicach Włodawy. Miał tam kolegę, który dał mu broń. Wrócił do Grojca i chwalił się bronią – skazano go za posiadanie broni.
[01:13:10] Postać Janka, starszego brata boh.
more...
less