Mucha Edward cz. 1
Por. Edward Mucha ps. „Komar” (ur. 1925, Równe) jest synem zawodowego podoficera Wojska Polskiego Aleksandra Muchy, który służył w 44 pułku piechoty. Podczas okupacji niemieckiej pan Edward walczył w oddziale partyzanckim Armii Krajowej na terenie powiatu garwolińskiego. Po nadejściu okupacji komunistycznej uciekł wraz z dwoma kolegami przez zielona granicę do amerykańskiej strefy okupacyjnej i służył w kompaniach wartowniczych 7. Armii Amerykańskiej. W 1947 roku wrócił do Polski osiedlił się na Żuławach. W 1949 roku został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa i po ciężkim śledztwie skazany. Czteroletni wyrok odsiadywał w Rawiczu, Potulicach, Nowogardzie i Szczecinie. Po zwolnieniu do 2019 roku prowadził w Koszalinie zakład kuśniersko-krawiecki. Zmarł 21 października 2020 w wyniku zakażenia koronawirusem.
more...
less
[00:00:10] Autoprezentacja boh. Urodzony w 1925 r. w Równem. Ojciec boh. walczył w wojnie 1920 i Bitwie Warszawskiej, potem został zawodowym wojskowym w 44 Pułku Piechoty w Równym, 7 kompania ckm-ów. Na Wołyniu boh. należał do Orląt Lwowskich [w Trąbkach] i harcerstwa. Wychowanie fizyczne i przeszkolenie z bronią.
[00:02:00] Boh. urodził się w koszarach pułku ojca, bo tam mieszkali wówczas jego rodzice. Wychowywał się w aurze wojskowości. Po wejściu Rosjan w 1939 r. rozpoczęły się aresztowania nauczycieli, wojskowych i inteligencji i wywózki na Syberię.
[00:05:00] Rodzinie boh. udało się uniknąć wywózki. Po wejściu Rosjanie zajęli koszary, gdzie mieszkał boh. Potem zaczęły się tworzyć oddolne i nielegalne organizacje, np. UPA.
[00:07:00] Zgodne współżycie różnych narodowości przed wojną, podziały po wkroczeniu Rosjan. Dwa lata w Równym pod okupacją radziecką. Ojciec w tym czasie, uniknąwszy niewoli, przebywał u swojej rodziny w Garwolinie, gdzie miał 4 braci i siostrę. Boh. dołączył tam w 1941 r. po ataku Niemiec na ZSRR, pojechali pociągiem po przekupieniu Niemców przez matkę. Dotarli do Pilawy i po 2 latach spotkali się z ojcem i rodziną. Tam zostali.
[00:09:20] Tam boh. nawiązał kontakt z Armią Krajową. Był to oddział „Jaguary” obwodu garwolińskiego. Kapitan [Władysław] Klimaszewski. Weryfikowanie boh. przez AK i zaproszenie go na pierwsza zbiórkę. Boh. uczył ich znajomości broni. Najważniejsza akcja: 23 lipca 1944 r. na szosie lubelskiej między Garwolinem a Warszawą, rozbicie kompanii niemieckiej wracającej taborem z frontu.
[00:12:30] Boh. pracował jako drwal w lesie. Znał tereny leśne i podsuwał pomysły, jak zorganizować zasadzkę. W zaatakowanym taborze byli Niemcy, Ukraińcy i Litwini. Grupa boh. zajęła stanowiska i uderzyła. Stracili jednego ze swoich, inny został postrzelony. Niemców wzięto do niewoli. W taborze był też Ślązak Jurek, który nie strzelał do Polaków i potem przyłączył się do partyzanckiej drużyny boh.
[00:15:00] Jurek był amunicyjnym. W partyzantce chłopcy mieli dużo mięsa, ale nie mieli chleba. Broń dostawali z Warszawy, jeździli po nią na Pragę na ul. Szeroką 26. Stamtąd brali też gazetki „Apel”, granaty zaczepne „sidorówki” produkowane w Warszawie. Budowa granatu.
[00:19:00] Przed akcją na szosie lubelskiej jeden z kolegów (Wójcik) został aresztowany. Partyzanci mieli „wtyczkę” w policji granatowej, dzięki której wiedzieli, o której godzinie mieli być przewożeni więźniowie z Garwolina do Warszawy. Zrobili zasadzkę i odbili kolegę z tego transportu.
[00:20:00] Akcja rozbrajania posterunku w Pilawie, boh. był w obstawie. Połowa chłopaków z Pilawy przeszła na stronę partyzantów. Wcześniejsza pomoc ojca Orlętom Lwowskim i odrzucenie przez niego propozycji przejęcia dowództwa nad Orlętami. Gdy przyszli Rosjanie, ojciec zgłosił się jako chorąży do 8 Dywizji w Koszalinie.
[00:22:00] Ojca przyjęli do 33 Pułku, który szedł na Berlin. Był trzy razy ranny, wrócił w 1945 r. 8 Dywizję przerzucono do walki z Ukraińcami w okolice Hrubieszowa, likwidowali bandy UPA.
[00:23:00] Po wojnie ojciec trafił do szkoły oficerskiej w Rembertowie. Z życiorysu napisanego przez ojca dowiedziano się, że był piłsudczykiem i walczył na wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku. Wymiana zdań z dowódcą szkoły, który chciał aresztować ojca.
[00:25:30] Ostatnie dni na Wołyniu. Wspomnienie ostatniego, dramatycznego komunikatu radiowego z Warszawy [we wrześniu 1939], jak zrobić materiał wybuchowy. Potem nadający musieli opuścić Warszawę i łączność radiową przerwano. [wzruszenie boh.]
[00:27:00] Po wkroczeniu Rosjanie nakaz oddawania odbiorników radiowych. Bart matki radia nie oddał, słuchali wiadomości z Londynu. Wejście Niemców, powstanie UPA, śpiewanie ukraińskich piosenek przez Ukraińców (cytat z piosenki ukraińskiej).
[00:29:00] Działalność boh. w Światowym Związku Żołnierzy AK: rocznice, uroczystości, zbiórki. Wspomnienie braterstwa Polaków i Amerykanów. Serdeczne przyjęcie dawnych amerykańskich żołnierzy w Polsce. Kultywowanie patriotyzmu.
[00:33:00] Historia dostania się boh. do armii amerykańskiej. Po wejściu Rosjan [w 1945 roku] boh. nie ujawnił się. Razem z dwoma kolegami chciał się przedostać do Szczecina i zgłosić do Marynarki Wojennej, by być bliżej granicy zachodniej. Przeszli przez „zieloną granicę” na zachód, potem dotarli do Berlina. Zgłosili się do wojska amerykańskiego, boh. przeszedł kilkutygodniowe przeszkolenie w Mannheim-Käfertal.
[00:36:00] Po szkoleniu boh. został przydzielony do pilnowania niemieckiego obozu esesmanów w Allendorf, gdzie spędził kilka miesięcy. Potem został przeniesiony do Gusen z VII kompanią amerykańską. Wrócił do Polski w 1947 r. W amerykańskiej armii byli też Niemcy, stosunek do Polaków.
[00:38:00] Boh. uwierzył w amnestię dla akowców i wrócił. Spędził w więzieniu 4 lata 4 miesiące i 10 dni. Czuje się poszkodowany przez ojczyznę.
[00:39:20] Imiona rodziców boh. Przedwojenne „Orlęta”.
[00:41:10] Koszary, w których mieszkał z 44 Pułkiem. Przebieg przeszkolenia i ćwiczeń z maskami gazowymi i robienie przez boh. kawałów kolegom.
[00:43:00] Ojciec był przez 15 lat szefem kompanii. Pewnego razu boh., wracając ze zbiórki „Orląt”, dostrzegł w krzakach mężczyznę, który coś pisał. Zgłosił to na wartownię i mężczyznę złapano. W lasce miał ukryte szkice. Boh. był dumny z siebie i doceniony przez kolegów z harcerstwa.
[00:46:00] W Trąbkach Niemcy aresztowali boh. i kolegów. Pomoc koledze [Jerzemu Dresiakowi], miał 21 lat i został potem zabity. Rozmowa boh. z Niemcami, która go uratowała. 16-letni Stasio Dresiak też został zabity. Z grupy wyszedł boh. i jego szwagier, którego jednak Niemcy bardzo pobili. Historia szwagra, który potem z powodu rany miał uraz mózgu. Okoliczności aresztowania boh. przez Niemców wiosną 1943 r.
[00:51:00] Przedwojenne relacje między Polakami i Żydami w Równym. Do szkoły wszystkie nacje chodziły razem. Do wyróżnionych szkół chodzili tylko Polacy, dzieci oficerów itp. Boh. powtarzał dwa razy klasę drugą i trzy razy klasę trzecią, trafił do najgorszej szkoły na ul. Złotej, gdzie uczyła się młodzież różnych narodowości. W 1937/38 roku zaczęła się wśród Polaków nagonka na Żydów, hasła „Nie kupuj u Żyda”. Po wejściu Rosjan [w 1939] Żydzi założyli czerwone opaski, dołączyli do NKWD i wydawali Polaków. Leszek Górka z gimnazjum został zabrany przez Rosjan i nigdy nie wrócił. Dużo chłopaków tak zaginęło.
[00:54:45] Przedwojenne relacje z Ukraińcami. Boh. często się z nimi spotykał, np. gdy chodził na ryby nad rzekę Horyń. W okolicy mówiono tylko po ukraińsku, populacja polska stanowiła 15%, w wioskach często w ogóle nie było Polaków. Boh. chodził do szkół ukraińskiej i rosyjskiej, stąd znał obydwa języki. Uczucia patriotyczne obudziło w boh. wejście Rosjan. Wtedy zrozumiał, czym jest ojczyzna i co znaczy o nią walczyć.
[00:59:00] Komfort bycia w Polsce i poczucie wyobcowania za granicą. Gdy boh. pracował w cukrowni, powstawała UPA. Praca boh. i opinie o ukraińskich kolegach z pracy. Kary boh. za chodzenie na wagary. Opis święta 44 pułku.
[01:04:00] Strój wojskowy poszczególnych stopni. Rodzaje zabaw święta pułkowego. Wspomnienia obchodów świąt z lat 1947-48 r.
[01:07:00] Wędkarska pasja boh. i rodzaj łowionych ryb. Kradzież granatów treningowych i wykorzystanie ich do połowu ryb. Dostępność sprzętu wędkarskiego.
[01:09:30] Wybuch II wojny światowej. 44 Pułk Piechoty dostał rozkaz wyruszenia na front zachodni, boh. żegnał wyruszającego ojca. Pożegnanie na dworcu wojska przez „Orlęta” i harcerzy. [wzruszenie boh.] Pieśń „Tysiąc walecznych z bagnetami w ręku...”. Boh. unika tych wspomnień.
[01:12:00] Wejście wojsk niemieckich do Równego [w 1941], zaskoczenie Rosjan. Różnica w zaopatrzeniu wojsk niemieckich i radzieckich.
[01:14:00] Pierwszy okres okupacji niemieckiej, informacje o zbrodniach ukraińskich. Mord w Katyniu. Boh. miał znajomych w organizacji Todt i koledzy opowiadali mu o rosyjskim mordzie Polaków w Katyniu. UPA dopiero zaczynała powstawać, Niemcy pomagali tworzyć tę organizację.
[01:17:20] Reakcja lokalnej ludności na wejście Niemców. Przyzwolenie niemieckie na powstanie UPA. Represje wobec ludności żydowskiej. Policja ukraińska z Niemcami wywoziła Żydów i rozstrzeliwała. Boh. postanowił wyjechać od ojca w okolice Warszawy.
[01:21:00] Sytuacja w Równym po wyjeździe boh. do Warszawy: ogłoszenia niemieckie o rozstrzelaniach Polaków w Katyniu, mordowanie Polaków w wioskach przez Ukraińców.
[01:24:45] Różnica między granatem zaczepnym a bojowym. Polskie granaty bojowe a ćwiczebne. Granaty rosyjskie. Boh. prezentował granaty kolegom. Rzucił granat, okazało się, że w zamaskowane oddziały niemieckie przy cegielni. Boh. został aresztowany przez Niemców, ale wyparł się rzucania granatu, miał wtedy 16-17 lat. Z innymi szedł prowadzony na rozstrzał, uciekł z Rosjaninem i do wieczora przesiedzieli w kryjówce. Prowadzonych z nimi Żydów rozstrzelano. Po tej akcji matka natychmiast wysłała boh. do rodziny ojca pod Warszawę.
[01:30:40] Okoliczności przysięgi boh. przy wstąpieniu do AK. Obecni gajowy Stępień i leśniczy Komaszyński [Kopaczyński] z okolic Garwolina, potem został zabity przez Bataliony Chłopskie za to, że kazał wycinać na kontyngent lasy chłopskie zamiast państwowych.
[01:34:00] Boh. przyjechał do Trąbek, gdzie mieszkała rodzina ojca. Dwóch braci ojca należało do BCh i od nich boh. dowiedział się o wyroku na Kopaczyńskim. Boh. nie miał styczności z innymi organizacjami. Po wojnie nie ujawnił się, jego koledzy zostali aresztowani.
01:36: 50 Umundurowanie i uzbrojenie boh. w oddziale partyzanckim. Karabin tzw. kabek, ps. „Komar”. Szwagier miał pseudonim „Mur”. Akcje powojenne boh. w Polsce Ludowej - dwa napady na banki. Po drugim napadzie, w trakcie przeliczania pieniędzy, zginął dowódca Błaszczyk.
[01:41:00] W napadach na banki brało udział 4-5 partyzantów, był 1944 rok. Przygotowanie i przebieg napadu na bank „Społem”. Żołnierz, który zastrzelił dowódcę, był prawdopodobnie agentem UB. Miejsce napadu między Chełmnem Lubelskim a Zawadówką.
[01:44:40] Matka nie pracowała zawodowo, zajmowała się domem, w którym było 5 dzieci. Miała 16 lat, gdy wyszła za mąż.
[01:46:70] Oddział partyzancki boh. był niewielki, dowództwoo: porucznik Turowski, kpt. Klimaszewski.
[01:48:00] Zdobywanie żywności przez oddział. Działo przeciwpancerne, które zdobyli dwaj bracia w oddziale boh., było przez nich ukrywane przez cztery lata, do końca wojny. Byli jedynym oddziałem, który miał działo przeciwpancerne. Po wszystkim broń zakopano w lesie. Sposoby zabezpieczania broni, wazelinowanie. Pożegnanie z partyzantką.
[01:51:00] Higiena w partyzantce. Zdobywanie jedzenia - rekwirowanie za pokwitowaniem z majątków i od chłopów. Ludzie nie odmawiali pomocy, partyzanci przychodzili z bronią w ręku. Spotkanie boh. z niemieckim żołnierzem z frontu, który miał broń. Mieszkał z dziećmi w majątku, bohater został wyznaczony do zabrania mu broni. Ktoś z partyzantki chciał zabić Niemca, ale boh. obronił go mówiąc, że to żołnierz i skoro oddał broń, to nie ma powodu go zabijać.
[01:54:00] Odebranie karabinu i amunicji folksdojczowi. W końcu oddział uzbierał tyle broni, że nie wiadomo było, co z nią robić.
[01:56:00] Wykonywanie wyroków śmierci. Zabicie chłopaka w Trąbkach, „za dużo gadał”. Organizacja wiedziała, kogo trzeba zlikwidować. Rysiek Przybysz z oddziału został czterokrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Zbierał broń dla konspiracji, o czym boh. dowiedział się później.
[01:58:45] Spędzanie wolnego czasu w oddziale. Boh. był w konspiracji, nie musiał spać na stałe w lesie. Spał u swoich wujków, dołączał na wypady i akcje. Na stałe w lesie był w okresie akcji „Burza”.
[02:00:20] Losy Jurka ze Śląska są boh. nieznane. Oddział i dowództwo stacjonowało w pałacu w Trąbkach.
[02:02:30] Część partyzantów i dowódców zdecydowała się nadal walczyć, boh. chciał uciekać za granicę.
[02:03:00] Reakcje kolegów na wybuch Powstania Warszawskiego. Oddział miał kontakt z powstańcami, ale nie został dopuszczony przez Rosjan, którzy stali przy Wiśle.
[02:04:20] Boh. widział palące się getto warszawskie. Jeździł czasem do miasta po jedzenie i na handel. Na ul. Grochowskiej 181 była „wtyczka” w zakładzie wulkanizacyjnym - Niemiec, który współpracował z Polakami. Robił garnki i kuchnie dla wojska, zatrudniał partyzantów i przerzucał przez szwajcarską granicę do Armii Andersa.
more...
less