Kawenczyńska-Falba Bożena
Bożena Kawenczyńska-Falba (ur. 1960, Zabrze) wspomina czasy działalności opozycyjnej w czasie studiów, internowanie w stanie wojennym oraz inwigilację przez Służbę Bezpieczeństwa aż do 1989 roku.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w Zabrzu 1960 r.
[00:00:19] Rodzice poznali się na Śląsku. Ojciec pracował w kopalni – jego śmierć w wypadku. Boh. miała 4 lata, gdy zginął ojciec, jej brat miał 5 lat – pomoc rodziny i sąsiadów.
[00:01:45] Szkoła w Zabrzu Rokitnicy. Koleżanki i koledzy boh. byli Ślązakami i mówili gwarą – boh. pisała im szkolne wypracowania. Postawa boh. w szkole – obrona słabszych.
[00:02:54] Szkoła w PRL-u – akademie ku czci wodzów Rewolucji.
[00:03:51] Prababka Helena Wróblewska urodziła się w dworku w Przychodach koło Pilicy, jej wuj Stanisław Wróblewski brał udział w powstaniu styczniowym razem z synem właściciela dworu Hubickim.
[00:04:56] Brat babci mieszkający koło Grodna nie golił brody na znak protestu przeciwko sowieckiej okupacji.
[00:05:32] Mama pochodziła z wielodzietnej rodziny, jej bracia podczas okupacji należeli do partyzantki. Opinia boh. na temat powojennej Polski. Wychowanie boh. w tradycji patriotycznej, słuchanie w domu Radia Wolna Europa. Mama nie zapisała się do partii i miało to wpływ na jej pracę i wynagrodzenie.
[00:07:15] Boh. stanęła w obronie koleżanki Lusi, którą szykanowała nauczycielka historii.
[00:09:35] Studia na Wydziale Filologii Polskiej Uniwersytetu Śląskiego, polonistyka znajdowała się w Sosnowcu, więc boh. zamieszkała w akademiku. Początki działalności opozycyjnej w 1978 r. – koleżanka Ola Izdebska przywoziła publikacje niezależne rozprowadzane przez KOR. Zawiązanie grupy dyskusyjnej, która stała się zalążkiem Niezależnego Zrzeszenia Studentów na uczelni.
[00:11:57] Powstawanie NZS-u, podpisywanie dokumentu – postawy studentów, kwestia odpowiedzialności. [+]
[00:13:07] 13 grudnia 1981 trwał strajk studencki na Uniwersytecie Śląskim – wejście ZOMO na teren Wydziału. Boh. była w tym czasie na przepustce z powodów rodzinnych. Internowanie osób znajdujących się na uczelni, m in. rektora Augusta Chełkowskiego, prorektor Ireny Bajerowej i studentów: Oli Doleżuchowicz, Janusza Korka i Leonarda Nojgera – działaczy NZS, współzałożycieli Oficyny Nieobecnych. [+]
[00:15:46] Działalność w latach 1980-81 – założenie Oficyny Nieobecnych, wydanie m. in. „Dzienników” Gombrowicza, Barańczaka, kolportaż paryskiej „Kultury” i innych wydawnictw drugiego obiegu. Spotkania Towarzystwa Kursów Naukowych. Do książek wydanych drobnym drukiem dodawano szkoło powiększające.
[00:19:02] Stan wojenny – pomoc rodzinom internowanych i uwięzionych. Masowe aresztowania działaczy na Śląsku. Działalność kurii biskupiej, m.in. księdza Oskara Thomasa, rozwożenie darów w rzeczywistości stanu wojennego. Zalążki konspiracji – system dwójkowy. System kolportowania podziemnej prasy. [+]
[00:22:58] Powody internowania boh. i jej aresztowanie 22 maja 1982 r. Palenie świeczek dnia 13 i 16 każdego miesiąca – pamięć o internowanych oraz o górnikach z kopalni „Wujek”, akcje studenckie w stanie wojennym. Akademik jako centrum koordynacji działań – rola boh.
[00:25:20] Akcja protestacyjna 16 maja – marsz milczenia. Rola por. SB Zbigniewa Podsiadło w stłumieniu studenckiej opozycji. Wezwanie boh. na przesłuchanie 21 maja – jego atmosfera, metoda na „dobrego i złego milicjanta”. [+]
[00:30:06] Przewiezienie boh. do Komendy Wojewódzkiej MO w Katowicach, wspomnienia osób aresztowanych na początku stanu wojennego, niepewność i strach. Przebieg przesłuchania w „Pentagonie”, zastraszanie przez funkcjonariuszy SB. Podstawy do internowania boh. [+]
[00:33:32] Aresztowanie boh., przewiezienie do więzienia w piwnicy budynku, moment wepchnięcia do celi i zamknięcia drzwi. [+]
[00:34:41] Osadzenie razem z Ewą Dawczak, studentką prawa – informacje na temat rozruchów na uczelni. Wywiezienie aresztantek w nieznane im miejsce. Przyjazd do ośrodka internowania dla kobiet w Bytomiu-Miechowicach, gdzie zgromadzono kobiety ze Śląska, wcześniej przebywające w innych ośrodkach. Boh. spotkała m.in. Barbarę Kozłowską, Olę Izdebską, Magdę Knoll, Beatę Puchalską. Wsparcie koleżanek i starszych kobiet – działaczek Solidarności. Rygor więzienny, uzbrojeni strażnicy, psy pilnujące terenu, apele. Zachowanie strażniczek, m. in. Krwawej Brygidy. [+]
[00:38:12] Wezwania na przesłuchania przez oficerów SB: Wojciechowską i Cesarczyka – odmowa zeznań przez boh. i jej koleżanki z pokoju. Sposoby na skłócenie internowanych kobiet. Szykany wobec rodzin, które w niedzielę mogły odwiedzać osadzone kobiety. [+]
[00:40:08] Mama dowiedziała się o internowaniu po czterech dniach pobytu boh. w więzieniu. Wizyta mamy na komendzie w Sosnowcu – kłamstwo milicjantów, i na komendzie w Katowicach – informacja o internowaniu boh. Paczka z domu.
[00:41:51] Boh. była internowana przez dwa miesiące – zwolnienie 22 lipca 1982. Starania mamy o uwolnienie boh. – wypadek w drodze do Warszawy, operacja mamy. Obecność strażników podczas widzeń – wyłapywanie słabości, które potem wykorzystywano podczas przesłuchań. Odpowiedź na odwołanie złożone przez mamę. [+]
[00:45:48] Amnestia z okazji święta 22 Lipca – wypuszczenie części internowanych osób.
[00:46:40] Opinia SB na temat boh., którą znalazła w swoich dokumentach. Jej opozycyjna działalność rozpracowana przez SB.
[00:48:04] Po studiach boh. pracowała w antykwariacie w Gliwicach, współpraca z opozycją –inwigilacja środowiska przez Służbę Bezpieczeństwa. Obecność tajniaków na ślubie boh. Mieszkanie na stancji u państwa Mitas, którzy byli wypytywani o boh. przez funkcjonariuszy SB. Boh. przeprowadziła się do Warszawy, a jej dokumenty przesłano z Gliwic do warszawskiej komendy MO. Praca w Muzeum Literatury – wizyty esbeków u wicedyrektor instytucji Elżbiety Banko-Sitek, postawa szefowej boh. Hanny Makowskiej. [+]
[00:50:17] W 1983 r. boh. chciała wyjechać na wczasy do Bułgarii, ale nie dostała paszportu. Otrzymanie paszportu po 1989 r.
[00:51:04] Refleksja na temat wpływu internowania na życie boh. i jej rodziny. Konieczność przedłużenia studiów, emigracja Janusza Korka, który nie mógł w Polsce dostać pracy. Praca boh. w antykwariacie. Powracanie w snach odgłosu zamykania więziennych drzwi, brak radości życia po przeżyciach z okresu internowania.
[00:54:18] Nieprzekazywalna trauma przeżyć w obozie internowania. Boh. wróciła do swojej historii pod wpływem pytań zadawanych przez nastoletniego syna – udostępnienie teczki przez IPN.
[00:57:01] Wystąpienie przez IPN z wnioskiem o przyznanie boh. Krzyża Wolności i Solidarności – poczucie docenienia.
[00:58:07] Kolportaż podziemnych wydawnictw drukowanych przez niezależną oficynę NOWa. Przejazdy kolporterki Oli Izdebskiej z Warszawy na Śląsk, przewożenie bibuły w plecaku – rozdawanie wydawnictw na pierwszych poniedziałkowych zajęciach z przysposobienia wojskowego. W Oficynie Nieobecnych wydano m.in. „Dzienniki” Gombrowicza, tomik poezji Stanisława Barańczaka „Ja wiem, że to niesłuszne”, poezje Zagajewskiego, Kornhausera i Miłosza. Nielegalny druk i kolportaż wydawnictw, miejsca przechowywania bibuły. Rozprowadzanie wydawnictw wśród studentów śląskich uczelni – kontakty ze Zbigniewem Robakiem z gliwickiej Politechniki i Jolantą Kusy z Akademii Medycznej. [+]
[01:02:21] Zamówienia na książki konkretnych autorów kierowane z zakładów pracy, przewożenie książek prywatnymi samochodami.
[01:03:33] Przedruki artykułów z paryskiej „Kultury” – wydania kieszonkowe. Książka dla dzieci: „Bajka o Smoku Niewawelskim”.
more...
less