Ciosek Stanisław cz. 3
Stanisław Ciosek (ur. 1939, Pawłowice, zm. 2022, Warszawa) był świadkiem i uczestnikiem przemian ustrojowych w Polsce pod koniec lat 80. XX w. Wychował się na Ziemiach Zachodnich, dokąd po wojnie przyjechał z rodzicami. Po maturze zakwalifikował się na studia radiologiczne w Moskwie, jednak plany pokrzyżowały wydarzenia Października 1956. Ostatecznie studiował w elitarnej sopockiej Wyższej Szkole Ekonomicznej. Był zdolnym działaczem Zrzeszenia Studentów Polskich (w latach 1969-1973 kierował tą organizacją). Od 1959 r. działał w PZPR, w latach 1972-1985 był posłem na Sejm PRL Vi, VII i VIII kadencji. W połowie lat 70. został I Sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Jeleniej Górze. Podczas „karnawału Solidarności” prowadził w imieniu władz – jako minister do spraw związków zawodowych – negocjacje z opozycją. W stanie wojennym był przedstawicielem rządu w rozmowach z kościelnymi hierarchami i doradcami zdelegalizowanej „Solidarności” i Komisji Episkopatu Polski, a następnie współorganizował przygotowania do Okrągłego Stołu. Po 4 czerwca 1989 r. okrzyknięty przez partyjnych kolegów winnym porażki wyborczej, ustąpił z władz PZPR. Kilka miesięcy później został nominowany przez rząd Tadeusza Mazowieckiego ambasadorem Polski w ZSRR. Na placówce w Moskwie pozostawał do 1996 roku, w tym czasie negocjował anulowanie długu Polski, gwarancję wschodniej granicy, wyjście wojsk radzieckich z Polski. Obserwował pierestrojkę, rozpad ZSRR, pucz Janajewa. Po powrocie do kraju został doradcą Aleksandra Kwaśniewskiego. Zmarł 18 października 2022 w Warszawie.
more...
less
[00:00:10] Zespół doradczy gen. Jaruzelskiego, trzy osoby: Jerzy Urban, szef SB gen. Władysław Pożoga, wiceminister spraw wewnętrznych i boh. – w willi w Magdalence. Pierwsze spotkanie – na Rakowieckiej, u Pożogi. Wszystko było nagrywane. Urban redagował raport, boh. korygował. Pożoga milczał, dostarczał dokumenty bez podpisów, analizy sytuacji międzynarodowej i wewnętrznej Polski pisane przez wywiadowców. Dostęp do analiz partyjnych. Raport przepisywany przez zaufane maszynistki.
[00:05:20] Podobne raporty sporządzał Kiszczak – zespół z nich korzystał, podobnie „grupa młodych” z KC. Gen. Jaruzelski je wykorzystał, ale miał też inne źródła.
[00:07:44] Gen. Pożoga – urodzony aparatczyk MSW, milczący, nieokreślone poglądy. Wokół Jaruzelskiego byli Rakowski i Górnicki, gen. sam podejmował decyzje. Rozmowy Jaruzelskiego z Kiszczakiem – we wspomnieniach Kiszczaka.
[00:11:40] Wiesław Górnicki: żywy intelekt, kreatywny, rozmach, partner intelektualny Jaruzelskiego. Zafascynowany wojskiem, służył Jaruzelskiemu. [Wypowiedź prowadzącego o Górnickim zafascynowanym Jaruzelskim]. Nosił pistolet z lubością.
[00:16:23] W raportach zespołu pokazywano rosnącą przepaść między Polską a resztą rozwijającego się świata. Zespół próbował wymyślić kierunek rozwoju, obowiązywał jedyny model, neoliberalny, konsensus waszyngtoński. Rozmowa boh. z Jeffreyem Sachsem w Moskwie – przyznał się do błędu. Wsparcie międzynarodowych funduszy (Bank Światowy, MFW) było możliwe tylko po zastosowaniu tego modelu.
[00:18:47] Niemożliwa do rozwiązania obecnie sytuacja. Dostęp do światowych pieniędzy. Rozmowa z Geremkiem w dawnej willi Gierka w Klarysewie, „powiedział 5 mld dolarów dla Polski”. Obóz opozycyjny nie miał innego poza neoliberalnym modelu.
[00:22:06] Rozmowa z Gorbaczowem w Polsce, gdy oddał władzę: „do modelu chińskiego trzeba mieć Chińczyków, nie Rosjan”. Wciąż nie wymyślono innego modelu społeczno-gospodarczego.
[00:26:00] Po upadku komunizmu chodziło o znalezienie wyjścia z sytuacji, do dziś go nie ma. Świadomość cofania się w rozwoju, nikt nie miał pomysłu. Koncepcja sprzęgła, stopniowych zmian (65-35 proc. w wyborach i inne koncepcje), „jaja Cioska”. Konsensus waszyngtoński zablokował światowe fundusze, nie ma jak odebrać tych pieniędzy w rąk prywatnych.
[00:32:00] Poczucie odpowiedzialności za kraj. Anegdota o ambasadorze Singapuru, który przekazał Wałęsie książkę „Demokracja a rozwój” premiera Singapuru, boh. mu jej nie dał. [+] Dziś oczekiwanie na ciągłe kryzysy, spowolnienie rozwoju. Dobre strony starości. [+]
[00:36:29] Świadomość, że w żadnym obozie nie było pomysłu na Polskę, kolejne próby reform gospodarczych. Determinizm społeczny, konieczność dziejowa „Solidarności”, klęska PZPR po wprowadzeniu stanu wojennego.
[00:40:30] Cykle koniunkturalne gospodarki polskiej i światowej zależne od cen ropy naftowej, podobnie w gospodarce socjalistycznej - w PZPR to było wiadomo od czasów Gierka. „Żeby nas pokonać, wystarczy wyłączyć prąd”. Kryzys naftowy, depesza od wicepremiera z Moskwy o obcięciu dostaw ropy i gazu, tuż przed zimą w 1981 r. Pomysł boh. o przesiedlaniu ludzi z miast na wieś. Konieczność dywersyfikacji energii, „broń gazowa”.
[00:44:38] „Przyjaźń” z Kadafim – niepewne źródło energii, uzależnienie Libii od ZSRR. W polityce energetycznej konieczny jest pełen konsensus społeczny, ponadpartyjny. Boh. i Kazimierz Barcikowski byli członkami komisji wspólnej rządu i episkopatu. Barcikowski: wielka postać, człowiek dobrej woli, przyciągał ludzi, racjonalny, lubił pomagać, korzenie wiejskie. Nekrolog w setny dzień po śmierci Barcikowskiego od loży masońskiej. Przyjaźń, zaufanie. [+]
[00:48:26] W komisji był bp Orszulik – nie było wyboru odstawienia Kościoła od polityki. Wpływ papieża, Kościół był sojusznikiem, brak pomysłu na Polskę. Skuteczna polityka Kościoła we własnych interesach: otrzymał konkordat, ustawę o wyznaniach, komisję majątkową. Orszulik: Ślązak, rzeczowy, realista, sprawny intelektualnie, wykształcony niczym jezuita. „W PZPR byłby sekretarzem KC ds. spraw społecznych, demokratycznych”. Silna wówczas pozycja sekretariatu episkopatu. Napad choroby Orszulika. Podczas spotkań nie pito alkoholu.
[00:56:30] Wspólne rozmowy rozmiękczały sztywne stanowiska, szukanie kompromisu. Strach przed kapitalizmem. Pronobis. Rozmowa [Barcikowskiego] z papieżem w klasztorze jasnogórskim podczas II pielgrzymki – ostrzeżenie, że jest zbyt radykalny. Rozmowa krótka, na stojąco. Przebieg rozmowy. JPII nic nie odpowiedział, ale złagodził kurs. [+]
[01:02:04] Wizyta Jaruzelskiego w Watykanie przez 45 min. w 1980 r. „Odnoszę wrażenie, że się porozumieli”. Kiedy powstała „S”, „naród wymówił partii, systemowi posłuszeństwo”. Podczas każdej pielgrzymki JPII rozmawiał z Jaruzelskim, nigdy nie było żadnych przecieków z tych rozmów. „Jaruzelski miał charakter kota”, wychował się jako zwiadowca – był rozważny i ostrożny. [+]
[01:05:39] JPII u Jaruzelskiego w Belwederze – Jaruzelski się bał. Sylwetka Jaruzelskiego. Pojednał się z Bogiem pod koniec życia. Nie był aparatczykiem. Przekazanie rządu Messnerowi. Rozmowa o budownictwie, minister Kukuryka. „Jaruzelski chronił się przed złożonością świata”. [++]
[01:11:17] Konflikt z „S”, rozmowy Rakowskiego, ustalanie stanowisk. Reakcja Jaruzelskiego, drobiazgowe poprawianie tekstu, „on naprawdę dążył do zmiany”.
[01:15:12] Wypadki bydgoskie [1981], zbyt duże napięcie, mogła być prowokacja. Nikomu nie zależało na wybuchu. Rozmowy z udziałem boh., argumenty boh. Kościół w tym nie uczestniczył. Ustalanie stanowiska z gen. Jaruzelskim, chciał pokojowego załagodzenia konfliktu.
[01:20:40] Sytuacja w kraju przed konfliktem bydgoskim: napięcie w zakładach pracy, strach przed wybuchem po obu stronach. Realne zagrożenie ze wschodu.
[01:22:12] Pucz Janajewa, gdyby się zdarzył kilka lat wcześniej (np. w 1986-87), byłby skuteczny, aparat państwowy był wtedy zwarty. Afera szpiegowska. Rozmowa z konsulem generalnym NRD we Wrocławiu, okazał się agentem Stasi – prowokacja ubecka, sfałszowanie tłumaczenia. Powszechne przekonanie o prawdopodobnej interwencji ZSRR. Prawnik domagał się kary śmierci dla boh. [01:26:35] [Fragment niepublikowany na prośbę świadka, wyciemnienie]
[01:26:41] Śledztwo trwało ok. 2 lat, minister Andrzej Olechowski.
[01:28:15] Z KC KPZR nie było wycieków do ambasady, „liczyły się fakty”. Obszerny raport po 2 latach śledztwa: karta w kartotece Stasi, „element niepewny”, zaliczany do grupy „Reaktion” poddanej ciągłej inwigilacji – informacje o prowokacji otrzymane od Wołka.
[01:31:05] Kilkanaście memoriałów w połowie lat 80., przekonanie o rychłej agonii systemu, „nic nie wychodziło”. Magnetowidy w KC, narzekanie w gabinecie szefa SB, rozpoczęcie tworzenia raportów o stanie państwa i wymyślania propozycji zmian (np. dopuszczenia opozycji do władzy, stworzenia szerokiej koalicji) dla Jaruzelskiego. Propozycja stworzenia partii chadeckiej.
[01:36:34] Nieufna strona opozycyjna. Raporty były tajne w obawie o reakcję dołów partyjnych.
[01:38:07] Poznanie Tadeusza Mazowieckiego przed stanem wojennym, podczas prac komisji wspólnej rządu i episkopatu, był szefem KIK-u. Rzeczowy, poszukujący kompromisu. Przygotowywanie stanowisk przez MSW, MSZ. Ustawa o wyznaniach – benefity dla Kościoła, „przez 2 tysiące lat Kościół zawsze coś zyskiwał”. Ocena poglądów o Mazowieckim. [+]
[01:44:49] Kolejne spotkania: boh. z PZPR, Mazowiecki w imieniu „S”, Orszulik reprezentował Kościół. Nie palono podczas obrad., hierarchowie nie palili. „Paliłem jak parowóz” Extra Mocne bez filtra. To był 1988 r., próby osiągnięcia porozumienia, raporty pisane przez trzy lata (od 1986 r.).
[01:48:40] Ocena skutków planu Balcerowicza – Polskę ożywił, w Rosji doprowadził do upadku. Nie było dobrego rozwiązania. Propozycje „S” uznano za naiwne (samorządy robotnicze), porozumienia Okrągłego Stołu to był „socjalizm idealny”.
[01:52:36] „Cenię Balcerowicza za charakter” – wdrożył plan z żelazną konsekwencją. Polacy poradzili sobie, bo było prywatne rolnictwo i rzemiosło, zachowało się myślenie biznesowe. [+]
[01:54:57] Spotkania „trójkowe” w eleganckim willach przy ul. Klonowej i w Klarysewie, gdzie była świetna obsługa gastronomiczna.
[01:57:35] Boh. ukształtowany przez ZSM, gdzie wybierało się tajnie. X plenum KC PZPR w styczniu 1989 r. [Prowadzący odczytuje wywiad Golimonta z Kiszczakiem].
[02:04:20] Pierwsza część X Plenum KC PZPR dotyczyła ogólnej oceny sytuacji w kraju, atak robotników na kierownictwo za zdradę ideałów. Przerwanie plenum na wniosek Jaruzelskiego – groźba buntu aparatu partyjnego, który był przeciwny Okrągłemu Stołowi.
[02:06:01] Konsultacje społeczne: plenum KC spotykało się w dwóch turach, referaty, dyskusje, nastroje przeciwne porozumieniu z opozycją. Druga tura Plenum KC była nagrywana, szantaż Jaruzelskiego − groźba podania się do dymisji całego biura politycznego, został tylko Henryk Jabłoński, Jaruzelski uzyskał wotum zaufania od plenum. [+]
[02:11:30] Projekt uchwały, słowo „Solidarność” w dokumencie. Mandat Jaruzelskiego dla boh. – w grę wchodziło tylko porozumienie. Boh. wspierał Barcikowskiego w komisji wspólnej rządu i episkopatu. Boh. był autorem technicznym, logistycznym porozumienia, wymyślił podział miejsc w sejmie 65-35 proc., reguła sprzęgła – wybory prawdziwie wolne dopiero w następnych wyborach. Rozważania nad kształtem senatu.
[02:17:30] Projekt uchwały autorstwa sekretarza KC Orzechowskiego, ideologiczny, nie do przyjęcia przez Mazowieckiego i Orszulika – poszukiwanie kompromisu. Przesyłanie nagrań z obrad plenum KC PZPR ks. Orszulikowi, bliska współpraca, budowanie zaufania.
[02:21:58] „To nie był żaden spisek”, każdy reprezentował swoją stronę. „Połączył nas interes Polski”. Raporty gen. Pożogi. Rola Mazowieckiego przy przekonaniu opozycji do akceptacji propozycji Cioska.
[02:26:00] W ZSRR już rządził Gorbaczow, ale jego pozycja była zagrożona. Papież też to widział. Los Gorbaczowa – niebezpieczeństwo, gdyby pucz Janajewa wydarzył się wcześniej. Na przełomie 1988-89 w aparacie partyjnym wciąż było przekonanie o możliwości budowy dyktatury proletariatu – powrót do korzeni sprawiedliwości społecznej. Narastanie nierówności społecznych jeszcze przed planem Balcerowicza. Egalitaryzm „Solidarności”.
[02:29:45] Bezradność wszystkich stron rozmów, „S” nie chciała przejmować rządów. „Pozbyliśmy się tej władzy bez łzy w oku”, ulga po przegranych wyborach. Optymizm Czarzastego, szefa sztabu. Sondaże CBOS, słabość „S”, jałowość koncepcji.
[02:33:55] Przyjazd George’a Busha – uciszał nastroje, chronił Gorbaczowa. Spotkanie Busha z Jaruzelskim. Długie spotkanie Jaruzelskiego z Gorbaczowem – notatki w zeszycie. Nieobiektywne sprawozdania Jaruzelskiego, „mówił, co chciał”. Dopuszczenie pluralizmu w polityce. Wiec w Moskwie z udziałem Romaszewskiego – wyrzucanie z konstytucji kierowniczej roli KPZR, aplauz demonstrantów.
[02:40:43] W lipcu 1986 r. boh. został zastępcą członka Biura Politycznego oraz przewodniczącego Komisji Prawa i Praworządności oraz Zdrowia Moralnego. Zwierzchnik: gen. Józef Baryła. Program walki o zdrowie moralne narodu (złodziejstwo, korupcja, alkoholizm). Bezsensowna praca nad dokumentem w gabinecie Baryły. Obraz na ścianie. Schyłek władzy. [++]
[02:47:50] Wysoka pozycja gen. Baryły. Sposób nadzoru partii nad MSW, oficerowie wychowawczy, sztuczne działania, nieskuteczność. Lojalność Baryły.
[02:50:44] Powiększenie składu Biura Politycznego na X Zjeździe [PZPR]. Mieszane uczucia wobec Miodowicza, przewodniczącego związków zawodowych, ponadto: Zofia Stępień – robotnica, Zygmunt Murański, Bogumił Ferensztajn, Janusz Kubasiewicz, Gabriela Rembisz - robotnica. Robotnicy mieli reprezentować klasę robotniczą, ale poziom komplikacji spraw ich przerastał, to było sztuczne. „Chodziło o rządzenie dużym państwem w Europie” Dalsze rotacje kadrowe w Biurze Politycznym. Przyjście Manfreda Gorywody – znajomy z ZSP. Kariera Gorywody – nowa generacja, technokrata ze Śląska. „Wydawało im się, że znajdą sposób na rozwój Polski”.
[02:56:10] Premier Messner, przewodniczący ogólnopolskiego stowarzyszenia księgowych, autor książki „Kuglarze i księgowi”, dowodził, że dałoby się inaczej, gdyby stery były w rękach technokratów/księgowych. Boh. był w tej książce głównym kuglarzem, który sprzedał władzę. Relacje Kiszczaka nt. przechwyconych przez wywiad technologii – umieliśmy w niewielkim stopniu zastosować rozwiązania wykradzione z Zachodu, nie rozumiano ich. Zatrzymanie kraju w rozwoju. Niedowierzanie grupie technokratów. Promowanie na stanowisko premiera Rakowskiego. „To się rozsypywało”. Brak chęci, strach kadr, paraliż.
[03:00:29] W czerwcu 1988 r. VIII Plenum, zmiany kadrowe w Biurze Politycznym, usunięcie m.in. Porębskiego – technokraty z Uniwersytetu Wrocławskiego. Przekonanie boh. do cofania się Polski na tle świata. Usunięcie boh. z Biura Politycznego, „generał lubił ciąć po skrzydłach”.
[03:05:10] Nie było ogólnej skutecznej koncepcji prowadzenia państwa, Jaruzelski jej nie miał, nikt nie wiedział, jaka ma być. Dopiero Balcerowicz ją przyniósł – plan neoliberalny Sachsa. Przy Okrągłym Stole zapisano realny socjalizm. „Nam się udało”, w Rosji to była „dawka śmiertelna”. Jaruzelski raz słuchał mniej, raz bardziej „księgowych”, zmieniał kadry, poszukiwał wyjścia, dobierał zespoły ludzi pasujących do programów. Zmiany kadrowe nie były celem samym w sobie.
[03:09:25] Po powrocie do KC boh. miał poszukiwać porozumienia. Nie było pomysłu usunięcia Jaruzelskiego. On był samotnikiem, nikomu się nie zwierzał, „wybitny intelekt”. Sylwetka Jaruzelskiego.
[03:10:55] Sylwetka Milewskiego, być może miał umocowanie w Moskwie, ale tam też nie było pomysłu, co dalej. „Odprawialiśmy tę liturgię: towarzysze, musimy się zewrzeć”. Gen. Milewski zachowywał się poprawnie, różnica interesów z Kiszczakiem. Kiszczak miał bezpośrednie dojście do Jaruzelskiego. Większość aparatu władzy miała świadomość, że duże zmiany to dla nich śmierć polityczna, więc ich nie chcieli. [+]
[03:16:45] Pertraktacje boh. z dwiema grupami członków KC, groźba dymisji gen. Posiedzenia Biura Politycznego: w dawnym gabinecie Gomułki, widok na mur, sformalizowane, przy owalnym stole, wypowiedzi nagrywane, starannie przygotowywane materiały. Trwały od 10 rano, regularnie we wtorki, nadzwyczajne były zwoływane ad hoc nawet wieczorem. W sprawach mniejszej wagi zbierał się Sekretariat KC – tylko sekretarze KC. Krótkie protokoły, całość w nagraniach, publikowane komunikaty, Jaruzelski cyzelował słowa, poprawki do każdego dokumentu – piszący nie ponosili odpowiedzialności. Nieistotność produkowanych dokumentów.
[03:23:01] Jako doradca prezydenta Kwaśniewskiego – ważny projekt odpowiedzi dla jednej z rosyjskich gazet. „Zacząłem pisać prezydentem”. Zaufanie Kwaśniewskiego, nie było wpadki. Nadmierna drobiazgowość Jaruzelskiego. Depesze z placówki w Moskwie. Osobista odpowiedzialność autorów wpływa na jakość tekstów. [+]
[03:27:42] Po wprowadzeniu komputerów odnotowanie przez Jaruzelskiego adnotacji i poleceń w komputerze. Przebieg posiedzeń Biura Politycznego: napoje, domowe smaczne posiłki. Generał przeciwnik alkoholu.
[03:30:10] Boh. został ministrem ds. związków zawodowych. Fundusz reprezentacyjny: winiak Lubuski, francuskie wino, karton papierosów Carmen. Gen. usunął z funduszu winiak. Gorbaczow: brutalne zwalczanie alkoholizmu, zwalczanie produkcji – przez to przegrał. Rosjanie pili ze smutku. Delegacja w Moskwie z gen. Baryłą w hotelu „Oktiabrskaja” (dziś „Prezydent”), polityczne toasty słodkim nektarem śliwkowym. Wzrost spożycia alkoholu w Polsce obecnie większy niż w Rosji.
[03:34:03] Istotą zmian kadrowych [Jaruzelskiego] w Biurze Politycznym było dopasowanie do konkretnych celów politycznych. Trudność w znalezieniu celu. Centralne sterowanie najdrobniejszymi elementami życia jest niemożliwe. Bezradność rządzenia – jako I sekretarz w województwie jeleniogórskim – pomimo pełni władzy. Brak aktywności u ludzi bez ograniczeń. Społeczna własność środków pracy prowadziła jedynie do kradzieży, z gruntu fałszywe założenie. System własności, motywacji lepiej się sprawdza. Rolą państwa jest dbanie o sprawiedliwość społeczną. „Ja jestem socjalistą”. Okrągły Stół był socjalistycznym kompromisem. To był wyraz nadziei.
more...
less