Zbrońska Władysława
Władysława Zbrońska z d. Pszonka (ur. 1949, Hałuszczyńce) pochodzi ze wsi pod Tarnopolem (obecnie Ukraina). W 1957 roku przyjechała z rodzicami na Dolny Śląsk. Absolwentka technikum ogrodniczego. Żona Wincentego Klemensa Zbrońskiego – dendrologa. Księgowa w spółdzielni inwalidów. Po aresztowaniu męża 22.02.1982 jedna z najaktywniejszych postaci w budowie struktur podziemnej „Solidarności” w Łodzi, kurier do TKK w Gdańsku. Organizatorka kolportażu i pomocy ludziom podziemia oraz represjonowanym. Związana z grupą Marka Edelmana, Jerzego Dłużniewskiego i Ryszarda Kostrzewy. Założycielka Księgarni Niezależnej w Łodzi przy Piotrkowskiej 202, działaczka społeczna.
more...
less
[00:00:13] Ur. w 1949 r. koło Tarnopola w ZSRR, dzisiejsza Ukraina. Przeprowadzka rodziny do Polski w październiku 1957 r. Początek nauki w szkole, gnębienie przez ukraińskich rówieśników: „Polka idzie”. Trudna nauka rosyjskiego. Powtarzanie pierwszej klasy w Polsce ze względu na młodszą siostrę, 7-letnia podstawówka.
[00:02:50] Wymordowanie większości rodziny mamy przez Rosjan w łagrach. Polski język w domu rodzinnym. Rodzina osiadła na Kresach od pokoleń, majątek ziemski i kamieniołom. Zniszczenie aktów własności przez mamę w latach 80. Zbigniew Rzeszotarski.
[00:07:00] Po konfiskacie majątku ojciec pracował w kołchozie w ZSRR, w Polsce był traktorzystą, mama zajmowała się domem i dziećmi. Dobre dzieciństwo w Polsce. Dyrektorka szkoły wspominała życie między okupacją radziecką a niemiecką, szykanowanie jej przez aparatczyków partyjnych.
[00:10:25] Dalsza nauka w ogrodniczej szkole zawodowej w Głogowie i technikum w Aleksandrowie Kujawskim. Poznanie męża Klimka Zbrońskiego, ślub. Dziadek męża był ziemianinem na Lubelszczyźnie. Praca Klimka przy tworzeniu terenów zielonych w Głogowie, potem w Lidze Ochrony Przyrody w Łodzi. Boh. pracowała w łódzkich młynach, spółdzielni inwalidów niewidomych (do 1989), potem w spółce wydającej książki drugiego obiegu do 2002 r.
[00:14:24] Rodzina Sułkowskich z ul. Uniwersyteckiej: Bronisława, mama Witolda i Ewy znała ojca Klimka. Rozpoczęcie podziemnej współpracy drukarskiej ok. 1977 r., zdobywanie materiałów. Działalność Klimka w związku branżowym – załoga odmówiła przystąpienia do „S”. Aresztowanie Zbrońskiego jako przewodniczącego związków branżowych, nie „S”. [+] Historia znajomego prokuratora.
[00:18:30] Klimek Zbroński zatrudniony w Zakładzie Zadrzewień Zieleni i Rekultywacji Ligi Ochrony Przyrody, Oddział w Łodzi, kontakty z łódzką „S”. Roznoszenie ulotek po śmierci syna [Piotra] Zenobii Łukasiewicz pod koniec lat 70. Współpraca z Tomaszem Filipczakiem, Stefanem Ignaczakiem, Markiem Edelmanem.
[00:20:25] Wprowadzenie stanu wojennego – Anna Sułkowska poprosiła o poinformowanie Warszawy (Kuroń, Romaszewscy) o aresztowaniu Witolda [Sułkowskiego], wyłączone telefony. Poszukiwanie działającego telefonu, droga przez zaśnieżone miasto. Nocne (12-13 grudnia) krążenie autem po mieście, zbieranie informacji: Piotr Budziarek, Róża Hetman-Budziarek, Barbara Śreniowska, aresztowani Tomasz Filipczak i Stefan Ignaczak (żona Halina), aresztowany Wojciech Jeśman pobił milicjanta. Poszukiwanie Jerzego Dłużniewskiego, szefa „S” Zakładów Przemysłu Bawełnianego im. Juliana Marchlewskiego w Łodzi.
[00:26:12] Wydawanie pisma „Solidarność z Gdańskiem. Pismo niezależnego ruchu związkowego”: Wojciech Skłodkowski, Jerzy Dłużniewski, Tomasz Filipczak, Witold Sułkowski. Pseudonim Dłużniewskiego „Jawor”. Powstanie MKS (Międzyzakładowy Komitet Strajkowy): Dłużniewski, Skłodkowski, Ewa Błaszczyk, Klimek. Mieszkania-kryjówki na Retkini, zaangażowanie osób niewidomych do kolportażu.
[00:30:20] Rewizja i aresztowanie Ewy Błaszczyk i Zbrońskiego, obrońcy: mec. Sindlewski, Kern, Maurer, Szczepaniak. Więzienie w Potulicach, kontakty z działaczami z Pomorza. Pomoc „S” z Gdańska. Wybite zęby w czasie przesłuchania Klimka, bezpłatna pomoc mieszkańców Bydgoszczy.
[00:34:03] Nieliczna grupa opozycyjna w Łodzi, zastraszeni ludzie. Pomocni sąsiedzi boh. Kolportaż bibuły przez boh. w spółdzielni inwalidów: „Solidarność z Gdańskiem”, potem „Solidarność walcząca”, boh. woziła wydawnictwa podziemne do Gdańska, punkt przerzutowy dla kurierów z całej Polski. [+] Organizowanie przez Klimka pomocy ukrywającemu się Dłużniewskiemu.
[00:39:00] Łączność z Regionem Mazowsze – Anna Dodziuk. Warszawskie wydawnictwo „Wolumen”. Kolportaż bibuły z synem i pożyczonym od sąsiadów psem, rozpoznawanie ubeków po butach [+]. Śledzenie boh., pomoc zaprzyjaźnionego taksówkarza. Drukarz Waldemar Omieciński, drukowanie nocą w kotłowni Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego. Wspomnienia prof. Dunina.
[00:46:05] Wyjście Zbrońskiego z internowania, znajomości z Potulic: Zbigniew Dąbrowski, Ryszard Pusz. [+] Postawa dyrektora Andrzeja Kocika, naciski pracowników na zostawienie Zbrońskiego w pracy [+]. Wczasy rodzinne w Karwi. Założenie z kolegą prywatnej firmy „Chirurgia drzew”.
[00:50:10] Wyjście na wolność Jerzego Dłużniewskiego, utworzenie RKW. Współpracownik Jan Sobczak, mechanik z zakładów Marchlewskiego. Postawa Klimka wobec Dłużniewskiego. Pomocny Marek Edelman. [+]
[00:54:27] Pomocna dr Lipska. Bliska współpraca Klimka z Dłużniewskim, kontakty zagraniczne: Piasecka- Johnson, dary od emigracji z Lyonu. Pomoc organizowana przez o. Stefana [Miecznikowskiego], pokazywanie realiów PRL cudzoziemcom pod okiem ubeków. [+]
[00:59:00] Tajne spotkanie Miecznikowskiego u Sułkowskich, oszukiwanie czatujących tajniaków, wożenie Dłużniewskiego na noszach i karetką. [+]
[01:00:30] Utworzenie Łódzkiej Księgarni Niezależnej (październik 1989) przy pl. Wolności, przez studentów prawa, pomoc Klimka. Michał Pałkowski i boh. prowadzili ją do końca istnienia, organizowanie spotkań z autorami, wystawy artystyczne. [+] Miejsce spotkań politycznych (Jan Karski, o. Kłoczowski, Jacek Kuroń). Specyficzny profil ŁKN: poezja współczesna, judaica, filozofia, militaria.
[01:07:50] W III RP Jerzy Dłużniewski został posłem, ochłodził kontakty. Odwiedziny u Dłużniewskiego w szpitalu [+]. Teczka boh. w IPN, spalone materiały. Donosicielka pracowniczka kadr w spółdzielni inwalidów.
[01:12:10] Henryk Oberle pracował w sklepie monopolowym. [Zbigniew] Bujak w II poł. lat 80. przyjeżdżał na szkolenia ogrodnicze do Klimka, praktyka w ogrodzie botanicznym. [+]
[01:14:30] Ryszard Kostrzewa rozdawał z żoną Bożeną dary dla potrzebujących. Jan Ślipek, współpracownik Dłużniewskiego. Wiesław Maciejewski działał w konspiracji, żył w ciągłym napięciu przed wpadką. [+]
[01:17:30] Bliscy znajomi: Maciej Maciejewski, Piotr Bikont. Przygotowanie w spółdzielni inwalidów ramek do druku dla studentów prawa. Duża pomoc niewidomych i niepełnosprawnych. [+]
[01:21:10] Podziemne zjazdy RKO w Łodzi w prywatnym mieszkaniu. Kontakty z francuskimi związkowcami kolejarzami – aktorzy Teatru Wielkiego zostali w Lyonie, współpracowali z o. Miecznikowskim. Leszek Góral doktorat pisany z pomocą Francuzów.
[01:26:41] Boh. ur. w Hałuszczyńcach k. Tarnopola, ojciec Włodzimierz Pszonka, mama Janina Bieniowska. W czasie II wojny rodzinę mamy (lekarzy) zamordowali Rosjanie w łagrze. Prowadzenie Polaków do łagrów pod radzieckimi bagnetami [+]. Rodzina mamy – nauczyciele, w XIX w. pradziadek boh. Stanisław Bieniowski był posłem na sejm w Wiedniu.
[01:30:15] Stryj boh. wyjechał z babcią w 1946 r. do Polski (Strzegom). Rodzice nie otrzymali zgody na wyjazd, otwarcie granic dla repatriantów w 1957 r. Początek edukacji boh. w radzieckiej szkole. Najlepsze oceny w szkole, kłopoty z nauką rosyjskiego.
[01:33:13] Przed wyjazdem do Polski: dom kuzynów we Lwowie tonący w różach. Sprzedaż domu, zakup motocykla Iż. Konfiskata majątku mamy, starania o rekompensatę.
[01:37:35] Aresztowanie Klimka 20 lutego 1982 r. jednocześnie z Dłużniewskim, Ewą Błaszczyk, Wojciechem Słodkowskim. Wyrok 1,5 roku dla Klimka, wyszedł 18 maja 1983 r. Moment aresztowania: 7 milicjantów, stos ulotek na wierzchu, rewizja. Przeszkolenie z zachowań opozycjonistów wobec milicji. Zegarek marki Atlantic. Syn informował sąsiadów o najściach milicji, przewoził bibułę do internowania.
[01:47:55] Bimber z suszonymi śliwkami. Świniobicie na rodzinnej działce. Wyjazd [Andrzeja] Czeczota do Ameryki – pożegnanie ze Stefanem Ignaczakiem w Katowicach, upici celnicy. Pamiątki po Czeczocie.
[01:51:56] Rysunki Czeczota z [Teki Suita Tańców Polskich]. Po wyjściu z internowania Filipczak je wydrukował – cały nakład skonfiskowany przez UB.
more...
less